HR, 11-07-2023, nr. 21/03055

Het eerste middel bevat de klacht dat de bewezenverklaring onder 1 niet uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid, althans dat de bewezenverklaring niet begrijpelijk is gemotiveerd.

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat de verdachte op de zitting heeft verklaard dat hij de aangeefster onopzettelijk met zijn ellenboog in haar oog heeft geraakt nadat ze op zijn rug was gesprongen en hem in zijn gezicht had gekrabd. Het door het hof gebruikte steunbewijs voor de verklaring van de aangeefster dat zij is mishandeld door de verdachte, namelijk de verklaring van een getuige en het bij de aangeefster geconstateerde letsel past bij het alternatieve scenario dat de verdachte heeft geschetst. Uit de motivering van het hof blijkt niet dat en waarom kan worden uitgesloten dat het bij de aangeefster geconstateerde letsel kan zijn ontstaan door een klap met de ellenboog van de verdachte. Daar komt nog bij dat in bewijsmiddel 3 staat dat het letsel aan het linkeroog van de aangeefster zou zijn geconstateerd, terwijl de aangeefster stelt op haar rechteroog te zijn geslagen. Derhalve is het oordeel van het hof dat het alternatieve scenario dat door de verdachte is aangedragen niet aannemelijk is geworden en dat er voldoende steunbewijs is voor de aangifte niet begrijpelijk gemotiveerd.

Bespreking van het eerste middel

In beginsel hoeft de rechter beslissingen over de selectie en waardering van het bewijsmateriaal niet te motiveren.1.Dat is anders als de verdachte het aan hem ten laste gelegde bestrijdt met een alternatieve lezing van de feiten die niet met een bewezenverklaring is te verenigen. Dan zal de rechter – als hij tot een bewezenverklaring komt – het alternatieve scenario moeten weerleggen. Dat kan door middel van het opnemen van “bewijsmiddelen of vermelding, al dan niet in een nadere bewijsoverweging, van aan wettige bewijsmiddelen te ontlenen feiten en omstandigheden die de alternatieve lezing van de verdachte uitsluiten. Een dergelijke weerlegging is echter niet steeds vereist. In voorkomende gevallen zal de rechter ter weerlegging kunnen oordelen dat de door de verdachte gestelde alternatieve toedracht niet aannemelijk is geworden dan wel dat de lezing van de verdachte als ongeloofwaardig terzijde moet worden gesteld”.2.

De bewijsmiddelen die het hof heeft gebruikt voor het onder 1 bewezenverklaarde bevatten de navolgende feiten en omstandigheden:

- de aangeefster heeft verklaard dat de verdachte haar opzettelijk bewusteloos heeft geslagen, dat zij daar een gezwollen blauw/paars oog aan heeft overgehouden en dat een stukje van haar voortand is afgebroken (bewijsmiddel 1);

- de buurvrouw van de aangeefster heeft de dag voor de ten laste gelegde mishandeling met de aangeefster gesproken en gezien dat zij toen nog geen letsel had en de avond van de mishandeling geschreeuw gehoord afkomstig uit de woning waar de verdachte en de aangeefster verbleven. Verder heeft zij verklaard dat de verdachte even later bij haar aan de deur kwam om te vragen of zij een paracetamol voor de aangeefster had, omdat deze met hoofdpijn op bed lag. Daarnaast heeft ze gezien dat de aangeefster de volgende dag een blauw oog had (bewijsmiddel 2);

- ook de verbalisant heeft gezien dat de aangeefster de dag na het incident een opgezwollen en paars rechteroog had (bewijsmiddel 6).

Voorts heeft het hof overwogen dat de verklaring van de aangeefster steun vindt in de getuigenverklaring van haar buurvrouw en het bij de aangeefster geconstateerde letsel, zoals blijkt uit de aangifte. Het door de verdachte geschetste alternatieve scenario – inhoudende dat hij tijdens een worsteling met de aangeefster, die hysterisch was en op hem sprong, per ongeluk met zijn ellenboog tegen het gezicht van de aangeefster heeft gestoten – acht het hof niet aannemelijk. Daarbij heeft het hof in aanmerking genomen dat de getuige (ik begrijp: de buurvrouw van de aangeefster) heeft verklaard dat zij, de keren dat zij de verdachte heeft gezien, geen letsel bij hem heeft geconstateerd.

Door te oordelen dat het door de verdachte geschetste alternatieve scenario niet aannemelijk is geworden, heeft het hof de juiste maatstaf aangelegd. Dat oordeel is ook toereikend gemotiveerd.

Ik merk hierbij nog op dat het feit dat het medisch aanvraagformulier dat het hof als schriftelijk bescheid tot het bewijs heeft gebezigd (bewijsmiddel 3), vermeldt dat de aangeefster letsel aan haar linkeroog heeft, terwijl uit de verklaring van de aangeefster en het proces-verbaal van bevindingen van de verbalisant volgt dat het letsel zich aan het rechteroog van de aangeefster bevindt, niet afdoet aan het voorgaande.3.Deze kennelijke vergissing in het medisch aanvraagformulier staat niet in de weg aan het oordeel van het hof dat de verdachte de aangeefster heeft mishandeld “door tegen het oog” van haar te slaan, omdat de bewezenverklaring ook met weglating van bewijsmiddel 3 toereikend is gemotiveerd.4.

Het eerste middel faalt.

Het tweede middel bevat de klacht dat het hof de bewezenverklaring onder 2 uitsluitend heeft doen steunen op de verklaring van één getuige (de aangeefster), zodat de bewezenverklaring onvoldoende met redenen is omkleed.

Daartoe is aangevoerd dat de bewezenverklaring is gebaseerd op de aangifte van de aangeefster, de verklaring van getuige [betrokkene 3] (verder: de moeder van de aangeefster) en een proces-verbaal van bevindingen waarin een verbalisant een litteken constateert waarvan de aangeefster stelt dat de verdachte daarvoor verantwoordelijk is. De verklaring van de moeder van de aangeefster dat zij huilend is gebeld door haar dochter met de mededeling dat zij is geslagen door de verdachte is terug te voeren op dezelfde bron als de aangifte, namelijk de aangeefster. Dat de moeder van de aangeefster daarnaast letsel heeft waargenomen bij haar dochter en dat de verbalisant bij haar een litteken heeft waargenomen, biedt onvoldoende steun aan de verklaring van de aangeefster, omdat op basis van deze verklaringen niet is vast te stellen dat de aangeefster dit letsel heeft opgelopen doordat de verdachte met zijn telefoon tegen haar hoofd heeft geslagen, althans zo begrijp ik de steller van het middel.

Bespreking van het tweede middel

Het uitgangspunt van art. 342 lid 2 Sv – dat een bewezenverklaring van een strafbaar feit niet kan worden gebaseerd enkel op de verklaring van één getuige – betreft de tenlastelegging in haar geheel.5.In dat geval is vereist dat een tweede bewijsmiddel voldoende (zelfstandige) steun biedt aan de verklaring van de getuige.6.Of aan het bewijsminimum is voldaan, moet aan de hand van het concrete geval worden beoordeeld.7.Daarbij kan het in cassatie van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel op dit punt nader heeft gemotiveerd.8.

Uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van het onder 2 bewezenverklaarde blijkt het volgende:

- volgens de aangeefster heeft de verdachte haar in [plaats] met zijn telefoon boven haar rechteroog geslagen en heeft zij hier een groot litteken aan overgehouden (bewijsmiddel 4);

- de moeder van de aangeefster heeft verklaard dat de aangeefster haar huilend heeft gebeld vanuit [plaats] en toen heeft gezegd dat de verdachte haar had geslagen en dat ze een gat in haar hoofd had (bewijsmiddel 5);

- de moeder van de aangeefster heeft voorts verklaard dat de aangeefster een wond boven haar rechteroog had toen ze een week later thuiskwam (bewijsmiddel 5);

- de verbalisant heeft een litteken boven het oog van de aangeefster geconstateerd en gerelateerd dat dit litteken volgens de aangeefster het gevolg is van een eerdere mishandeling door de verdachte (ik begrijp: de mishandeling die in [plaats] heeft plaatsgevonden) (bewijsmiddel 6).

Het hof heeft het door de verdediging gevoerde verweer dat het onder 2 ten laste gelegde in de kern is gebaseerd op de verklaring van de aangeefster verworpen. Daarbij heeft het hof overwogen dat de moeder van de aangeefster – anders dan de verdediging heeft betoogd – niet slechts een de auditu-verklaring heeft afgelegd over wat zij van haar dochter heeft gehoord, nu zij ook heeft verklaard over het letsel dat zij zelf bij haar dochter heeft waargenomen. Het hof heeft voorts overwogen dat de aangeefster heeft verklaard dat zij aan de onder 2 ten laste gelegde mishandeling een litteken boven haar rechteroog heeft overgehouden, terwijl verbalisant [verbalisant 2] heeft bevestigd dat hij boven het rechteroog van de aangeefster een litteken heeft waargenomen.

Daarnaast heeft het hof in het kader van de betrouwbaarheid van de door de aangeefster afgelegde verklaring overwogen dat de verbalisant, die met de aangeefster heeft gesproken voordat zij aangifte deed, heeft gerelateerd dat hij zag dat de aangeefster tijdens het gesprek aan de balie hevig geëmotioneerd was, dat zij onrustig was en dat haar handen trilden. Volgens de moeder van de aangeefster, die met de aangeefster mee was gekomen, was haar dochter bang om aangifte te doen tegen de verdachte. De verbalisant zag dat de aangeefster tijdens het gesprek werd gebeld en dat zij schrok. Hij hoorde dat de aangeefster zei dat het de verdachte was die belde. De verbalisant hoorde dat zij tegen de persoon aan de telefoon zei dat ze geen aangifte aan het doen was.

Het oordeel van het hof dat aan het bewijsminimum als bedoeld in art. 342 lid 2 Sv is voldaan lijkt mij toereikend gemotiveerd.9.Dit oordeel acht ik evenmin onbegrijpelijk.10.Het door de steller aangevoerde argument dat het letsel van de aangeefster pas na geruime tijd is vastgesteld, maakt dit niet anders. De omstandigheid dat haar moeder een week na de mishandeling een wond boven haar oog heeft geconstateerd en dat de verbalisant een maand later boven ditzelfde oog een litteken ziet zitten, wijst op een genezingsproces dat ongeveer rond de mishandeling moet zijn aangevangen.

Het middel faalt.

Het derde middel bevat de klacht dat het hof de bewezenverklaring onder 2 niet begrijpelijk heeft gemotiveerd. Voordat ik het middel bespreek, geef ik hetgeen door de raadsman ter terechtzitting in hoger beroep op 30 juni 2021 is aangevoerd inzake het onder 2 bewezenverklaarde feit weer (met weglating van verwijzingen):

“Allereerst omdat de moeder over de toedracht van dit incident compleet anders verklaart dan haar dochter: "Ik heb gevraagd aan [aangeefster] waarom [verdachte] haar geslagen had. Ze zei dat hij hoos was geworden omdat hij dacht dal zij in een supermarkt naar andere jongens had gekeken." (…).

Aangeefster verklaart echter over de toedracht: ''Ongeveer een maand geleden heeft [verdachte] mij geslagen met zijn telefoon. Ik heb hier een groot litteken van over gehouden boven mijn rechteroog. Hij sloeg me toen omdat hij dacht dat ik stiekem contact had met andere jongens.” (…). Het ene verhaal gaat over kijken naar jongens in een supermarkt, het andere over daadwerkelijke, contacten met andere jongens in het algemeen. Dat zijn dus 2 totaal, verschillende aanleidingen en als je een de- auditu verklaring als bewijsmiddel gebruikt, dan zal deze verklaring op dit essentiële onderdeel exact hetzelfde moeten zijn als het verhaal van aangeefster. Vooral waar het gaat om de toedracht van een strafbaar feit.

Daarnaast verklaart aangeefster in haar aangifte dat zij nooit aan iemand heeft verteld dat client haar had geslagen ("vriendinnen en familieleden zagen deze blauwe plekken ook en weten wel dat [verdachte] dit gedaan heeft maar ik verdedigde hem altijd en zei dan dal het per ongeluk was gegaan”(…). Als aangeefster naar eigen zeggen dus tegenover haar familie de schone schijn ophield en niets over cliënt zei, hoe kan het dan dat haar moeder wel verklaart dat haar dochter haar vertelde dat cliënt haar mishandelde? "de laatste maanden heeft laten doorschemeren dat [verdachte] haar mishandelde”. Dat is nogal tegenstrijdig op een essentieel onderdeel.

Tot slot verklaart de moeder met betrekking tot het bijtincident alsof ze samen met cliënt, haar dochter en haar vriendin op stap is gegaan. Ik snap dat dit geen betrekking heeft op feit 2 maar er is een reden waarom ik dit benoem. De moeder creëert namelijk een verhaal alsof ze zelf overal is bij geweest. Alsof zij dus een directe getuige is geweest die alles live heeft meegemaakt terwijl dat niet het geval blijkt te zijn. Immers, als we uitgaan van de getuigenverklaring van [betrokkene 4] , dan wist de moeder niet eens dat client met haar dochter in een auto zat. Die wist überhaupt niet eens dat cliënt daar was. [betrokkene 4] verklaart namelijk tegenover de politie (…): "In de zomer van 2018 was ik met [aangeefster] , haar moeder en zoontje op de camping. [verdachte] was ook gekomen maar daar mocht de moeder van [aangeefster] niets van weten omdat zij nog niet wist dat beiden verkering hadden. [verdachte] zouden we onderweg oppikken omdat hij een rondje was gaan wandelen om zodoende onder het zicht van moeder uit te blijven".

Nogmaals, dit stukje van de verklaring heeft betrekking op feit 4 maar het sijpelt wel door in de rest van de verklaring van de moeder. Hoeveel waarde kun je nog hechten aan deze verklaring als blijkt dat de moeder op 3 essentiële onderdelen tegenstrijdig verklaart? Kort en goed, de de-auditu verklaring van de moeder levert geen wettig en overtuigend bewijsmiddel op.”

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat de overweging van het hof, dat het enkele feit dat de verklaringen van de aangeefster en de moeder van de aangeefster op kleine onderdelen van elkaar verschillen eerder de conclusie rechtvaardigt dat deze niet op elkaar zijn afgestemd en derhalve authentiek zijn, niet begrijpelijk is nu juist sprake is van de volgende, volgens de steller van het middel niet ondergeschikte verschillen tussen deze verklaringen:

- de aangeefster heeft verklaard dat zij door de verdachte is mishandeld, omdat de verdachte erachter was gekomen dat ze stiekem contact had met andere jongens, terwijl de getuige heeft verklaard dat de aanleiding voor de mishandeling was dat de verdachte had gezien dat de aangeefster in de supermarkt naar andere jongens had gekeken;

- de getuige stelt het een en ander te hebben vernomen van de aangeefster, terwijl uit de verklaring van de aangeefster blijkt dat zij het met niemand heeft gehad over de mishandeling.

Bespreking van het derde middel

Over dit middel kan ik kort zijn. In cassatie kan slechts worden getoetst of het hof, aan wie als feitenrechter de waardering van getuigenverklaringen is voorbehouden, niet onbegrijpelijk heeft geoordeeld dat de verklaringen, ondanks de door de verdediging ter terechtzitting aangevoerde verschillen, betrouwbaar zijn. De redenering die het hof hieraan ten grondslag heeft gelegd – kleine verschillen in verklaringen maken deze authentieker en geloofwaardiger dat deze niét op elkaar zijn afgestemd – is mijns inziens niet onbegrijpelijk. De argumenten die in de schriftuur worden aangehaald dat het niet gaat om ondergeschikte verschillen overtuigen niet. Overigens heeft het eerste door de verdediging aangehaalde verschil slechts betrekking op de aanleiding voor de mishandeling en niet op de mishandeling zelf en kan ik uit de door het hof gebruikte bewijsmiddelen niet afleiden dat de aangeefster heeft verklaard dat zij het met niemand heeft gehad over de mishandeling. Kennelijk heeft het hof dit onderdeel van haar verklaring niet aannemelijk geacht. Ook dat valt onder de vrijheid die de rechter heeft bij de waardering van het bewijs.

Het middel faalt.

Het vierde middel bevat de klacht dat het hof is afgeweken van het door de verdediging ingenomen uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat de verklaring van de getuige [betrokkene 4] niet betrouwbaar is en het hof niet, althans onvoldoende, de redenen heeft opgegeven die daartoe hebben geleid. Voordat ik het middel bespreek, geef ik hetgeen door de raadsman ter terechtzitting is aangevoerd inzake het onder 4 bewezenverklaarde feit weer (met weglating verwijzingen):

“Ten aanzien van feit 4 heeft de rechtbank het bewijs gestoeld op de verklaring van aangeefster en een pv bevindingen wat door de verbalisant is opgemaakt naar aanleiding van een telefonisch gesprek met [betrokkene 4] . Het pv bevindingen is uitdrukkelijk geen getuigenverklaring zoals in de wet staat omschreven. Ik zie niet hoe lang het telefoongesprek heeft geduurd. Ik zie niet of er sturende vragen zijn gesteld en daarop vervolgens een antwoord is gegeven. Ik zie nergens in het pv terugkomen dat hetgeen is opgeschreven ook met [betrokkene 4] is doorgenomen. Ik zie nergens terugkomen dat zij daarin heeft volhard en vervolgens ook naar waarheid heeft ondertekend. Dat betekent dat [betrokkene 4] , de beste vriendin van de moeder van aangeefster met het grootste gemak een fantasieverhaal kan ophangen zonder dat dit enige consequenties heeft. Dat zijn belangrijke punten bij het toetsen van de betrouwbaarheid van een getuigenverklaring.

Daarnaast blijkt uit de verklaring van de moeder van aangeefster dat zij deze getuige al heeft geïnformeerd over deze kwestie, voordat zij door de politie hierover werd bevraagd: "Ik heb met [betrokkene 4] hierover gesproken en zij is bereid om een getuigenverklaring af te leggen". Met andere woorden, er is al over en weer gesproken en de getuige weet dus waar het over gaat. Dat is niet meer objectief.

Verder maakt deze getuige het verhaal nog extra sappig door te verklaren over een extra geweldshandeling waar aangeefster noch de moeder iets over verklaart. [betrokkene 4] verklaart namelijk dat cliënt naast het bijten, ook nog eens met zijn vuisten in het gezicht van aangeefster heeft geslagen. Dat is iets waar niemand in deze zaak het over heeft gehad.

Bovendien verklaart deze getuige uitdrukkelijk dat zij gelijk een melding heeft gemaakt bij de politie van dit bijtincident, terwijl daar niets van terug te vinden is in het politiesysteem.

Bovendien is het opmerkelijk dat deze getuige verklaart dat zij hevig schrok dat cliënt haar vriendin met zijn vuist in het gezicht sloeg en tot bloedens toe beet in haar been maar vervolgens laat zij client wel in haar woning op haar kinderen passen. Dat rijmt niet met elkaar. Kortom, een hoop (innerlijke) tegenstrijdigheden in de verklaring van [betrokkene 4] zodat deze niet tot een wettig en overtuigend steunbewijs kan leiden.”

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat het hof op de volgende wezenlijke elementen van het door de verdediging gevoerde verweer inzake de betrouwbaarheid van de verklaring van de getuige niet heeft gerespondeerd:

- dat niet is te toetsten hoe het telefoongesprek precies is verlopen;

- dat de vermeende melding door de getuige niet is terug te vinden in het politiesysteem; en

- dat het opmerkelijk is dat de getuige de verdachte op haar kinderen heeft laten passen ondanks het feit dat ze verklaart dat ze gezien heeft dat de verdachte ernstig geweld tegen de aangeefster heeft gebruikt.

Bespreking van het vierde middel

Het hof heeft hetgeen door de verdediging is aangevoerd, zoals hiervoor onder 6.1 is weergegeven, opgevat als twee verweren.11.Ten eerste dat het proces-verbaal van bevindingen niet kan worden aangemerkt als een getuigenverklaring in de zin van de wet en ten tweede dat de getuigenverklaring van [betrokkene 4] onbetrouwbaar is omdat 1) het proces-verbaal niets vermeldt over bijvoorbeeld de duur van het telefoongesprek en of er sturende vragen zijn gesteld, 2) dat uit de verklaring van de moeder van de aangeefster volgt dat zij de getuige over deze kwestie heeft geïnformeerd voordat zij door de politie werd bevraagd zodat deze niet objectief is, en 3) dat in de verklaring onderdelen zijn aan te wijzen die niet overeenkomen met de overige inhoud van het dossier.

Ten aanzien van het eerste verweer is het hof van oordeel dat geen rechtsregel eraan in de weg staat het telefoongesprek weer te geven in een proces-verbaal van bevindingen. Dat oordeel is juist.

Ten aanzien van het tweede verweer heeft het hof overwogen dat het geen aanwijzingen heeft dat de getuige haar verklaring heeft afgestemd op die van de aangeefster. In het kader van de betrouwbaarheid van de door de aangeefster en getuigen [betrokkene 4] en [betrokkene 1] afgelegde verklaringen overweegt het hof nog dat de betrokken partijen onafhankelijk van elkaar hebben verklaard dat zij bang zijn voor de verdachte. Voorts heeft het hof in de bewijsoverwegingen tot uitdrukking gebracht geen reden te hebben om aan de juistheid en de betrouwbaarheid van de gebezigde bewijsmiddelen te twijfelen.

Ik meen dat het hof met deze motivering heeft voldaan aan de vereisten die voortvloeien uit art. 359 lid 2 Sv. Het hof hoefde in dit verband niet op alle details die door de verdediging naar voren zijn gebracht in te gaan. Tot een nadere motivering was het hof niet gehouden, onbegrijpelijk is de motivering evenmin.

Het middel faalt.

Het vijfde middel bevat de klacht dat het onder 4 bewezenverklaarde niet kan volgen uit de bewijsmiddelen. In het bijzonder kan uit de bewijsmiddelen niet volgen dat de verdachte de aangeefster tegen haar hoofd heeft geslagen.

Bespreking van het vijfde middel

Door het hof is bewezenverklaard dat de verdachte de aangeefster heeft mishandeld door haar “in haar been te bijten”. Van het ten laste gelegde “tegen haar hoofd […] slaan” heeft het hof de verdachte vrijgesproken.

Het middel mist dus feitelijke grondslag.