HR, 20-03-2018, nr. 16/05436

“4 primair

hij op of omstreeks 03 december 2011 te Zevenbergschen Hoek, gemeente Moerdijk, om (ongeveer) 22.00/23.00 uur, in elk geval gedurende de voor de nachtrust bestemde tijd, in een woning gelegen aan de [a-straat], alwaar verdachte zich buiten weten, of tegen de wil van de rechthebbende bevond, met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening heeft weggenomen een of meerdere goeder(en), in elk geval enig goed, geheel of ten dele toebehorende aan [betrokkene 1], in elk geval aan een ander of anderen dan aan verdachte, waarbij verdachte zich de toegang tot de plaats des misdrijfs heeft verschaft en/of de/het weg te nemen goed(eren) onder zijn bereik heeft gebracht door middel van braak, verbreking en/of inklimming;

4 subsidiair:

hij op of omstreeks 03 december 2011 te Zevenbergschen Hoek, gemeente Moerdijk, in elk geval in Nederland, een of meerdere goed(eren) heeft verworven, voorhanden heeft gehad en/of heeft overgedragen, terwijl hij ten tijde van het verwerven of het voorhanden krijgen van dat/die goed(eren) wist, althans redelijkerwijs had moeten vermoeden, dat het (een) door misdrijf verkregen goed(eren) betrof.”

5. Daarvan heeft het hof bewezen verklaard dat:

“hij op 03 december 2011 te Zevenbergschen Hoek, gemeente Moerdijk in een woning gelegen aan de [a-straat], met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening heeft weggenomen meerdere goederen toebehorende aan [betrokkene 1], waarbij verdachte zich de toegang tot de plaats des misdrijfs heeft verschaft door middel van braak;”

6. Zoals blijkt uit het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep van 23 maart 2016, heeft de raadsman aldaar het volgende verweer gevoerd:

“Voorts is het onder 4 ten laste gelegde feit onvoldoende feitelijk omschreven, nu de goederen die zouden zijn weggenomen niet nader gespecificeerd zijn. Het is zodoende niet duidelijk waartegen de verdachte zich heeft te verdedigen.”

7. Het hof heeft dit verweer in zijn arrest verworpen en heeft daartoe het volgende overwogen:

“Geldigheid van de dagvaarding

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman bepleit dat het onder 4 ten laste gelegde feit onvoldoende feitelijk is omschreven, nu de goederen die zouden zijn weggenomen niet nader gespecificeerd zijn, zodat niet duidelijk is waartegen de verdachte zich heeft te verdedigen.

Voor zover de raadsman heeft bedoeld te stellen dat de dagvaarding voor wat dit gedeelte betreft nietig is, overweegt het hof als volgt.

Het hof is van oordeel dat de omschrijving van het onder 4 ten laste gelegde voldoet aan de eisen van artikel 261 van het Wetboek van Strafvordering. De omschrijving van het feit is bezien tegen de achtergrond van het dossier voldoende duidelijk en feitelijk. De dagvaarding is daarom - en ook overigens - geldig.”

8. Ingevolge de artikelen 348 en 350 Sv, die krachtens art. 415 Sv ook in hoger beroep van toepassing zijn, dient de rechter te beraadslagen op de grondslag van de tenlastelegging. De tenlastelegging strekt er daarbij toe voor de procesdeelnemers - zowel voor het openbaar ministerie en de rechter als voor de verdachte en eventueel de benadeelde partij - de inzet van het geding en de te volgen beslissingsstructuur met de vereiste duidelijkheid vast te leggen.1.Met het oog daarop is het eerste lid van art. 261 Sv neergelegd dat de dagvaarding een opgave behelst van het feit dat ten laste wordt gelegd, met vermelding omstreeks welke tijd en waar ter plaatse het zou zijn begaan, alsmede de wettelijke voorschriften waarbij het feit is strafbaar gesteld. Het tweede lid bepaalt dat de dagvaarding tevens de omstandigheden vermeldt waaronder het feit zou zijn begaan. Het ten laste gelegde moet “zoodanig feitelijk zijn aangeduid dat de verdachte in staat is, wat hem wordt verweten, te begrijpen, teneinde zich daar op te kunnen verdedigen”.2.

9. Het gaat er aldus om dat sprake is van een voldoende mate van concretisering van het feit waarvan de verdachte wordt beschuldigd. Zo heeft de term ‘seksuele gedraging’ als bedoeld in art. 240b Sr onvoldoende feitelijke betekenis.3.Daarbij moet worden bedacht dat deze aanduiding onvoldoende inzicht biedt op welke specifieke gedraging de tenlastelegging doelt, terwijl het seksuele karakter van de gedraging wel een voorwaarde is voor strafbaarheid. De eis van voldoende bepaaldheid van het feit hangt aldus mede samen met de gelegenheid die de verdachte moet worden geboden zich adequaat te kunnen verdedigen om niet, zoals K. in Der Prozess van Kafka, in het duister te hoeven tasten over wat hem wordt verweten. De omschrijving van het feit dient de verdachte zowel in juridische als in feitelijke zin voldoende houvast te bieden.4.Ook art. 6, derde lid, onder a, EVRM schrijft voor dat een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld onverwijld en in een taal die hij verstaat op de hoogte moet worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging.

10. Uit de hiervoor beschreven ratio volgt dat het erom gaat dat de tenlastelegging als geheel voldoende duidelijk is om de verdediging op te kunnen baseren. Keulen en Knigge verwijzen in dit verband naar HR 3 december 1992, NJ 1992/251, waarin het ging om een vage plaatsaanduiding die evenwel gepaard ging met een hoge mate van concretisering van andere onderdelen van de tenlastelegging.5.De vraag of sprake is van een voldoende mate van concretisering van het feit zal in deze benadering een beoordeling van de tenlastelegging als geheel vergen, waarbij de verschillende onderdelen in hun onderlinge samenhang worden bezien. Daarbij kunnen ook onderdelen van het dossier en de proceshouding van de verdediging gewicht in de schaal leggen.6.

11. Als toelichting op het voorafgaande valt te wijzen op HR 5 juni 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB1944, NJ 2002/46. In die zaak was de tenlastelegging toegesneden op artikel 6 van de (toenmalige) Wet toezicht effectenverkeer 1991, te weten het zonder vergunning als effectenbemiddelaar in Nederland diensten aanbieden of verrichten voor natuurlijke personen buiten een besloten kring. De raadsman bepleitte in hoger beroep dat de dagvaarding nietig zou worden verklaard ten aanzien van de in de tenlastelegging opgenomen zinsnede 'aan- en/of verkooptransacties met betrekking tot (vreemde) valuta's'. Hij voerde daartoe aan dat een dergelijke omschrijving te vaag dan wel te ruim is geformuleerd om in concreto vast te kunnen stellen op welke specifieke overeenkomst het openbaar ministerie het oog heeft gehad, laat staan om dergelijke valutatransacties te kunnen kwalificeren als effectentransacties. Het hof achtte de tenlastelegging tegen de achtergrond van het dossier, waaruit kort gezegd bleek op welke transacties het openbaar ministerie het oog had, voldoende concreet. Dit oordeel doorstond de toetsing in cassatie.

12. Met het laatstgenoemde arrest wordt geïllustreerd dat de feitenrechter de vrijheid toekomt bij de beoordeling of de tenlastelegging voldoende feitelijk is de inhoud van het dossier te betrekken. Tegelijk komt het mij voor dat de informatiefunctie van de tenlastelegging teveel onder druk zou komen te staan indien een speurtocht door het dossier nodig is om te kunnen vermoeden op welke feitelijke constellatie de tenlastelegging het oog heeft. De Jong merkt in dit verband op dat in gevallen waarin een nietigheidsverweer wordt gevoerd alsnog voldoende duidelijkheid kan worden geschapen doordat de rechtbank of het hof antwoordt hoe de tenlastelegging wordt gelezen.7.Deze benadering spreekt mij in haar algemeenheid minder aan. Voor het inkleden van de verdediging is het rijkelijk laat als moet worden gewacht totdat het hof in hoger beroep aan de verdachte uitlegt waarvan hij wordt beschuldigd. Het is echter anders indien de desbetreffende uitleg van de tenlastelegging zich bij de lezing van het dossier ter voorbereiding van de behandeling in eerste aanleg als het ware opdringt. Dan kan ervan worden uitgegaan dat de verdachte tijdig wist waarvan hij werd beschuldigd. In dat licht bezie ik HR 5 juni 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB1944, NJ 2002/46.8.

13. Maatgevend is aldus of de inzet van het geding en de te volgen beslissingsstructuur met de vereiste duidelijkheid uit de tenlastelegging zijn af te leiden. Toegespitst op de informatiefunctie van de tenlastelegging ten opzichte van de verdachte, geldt dat de tenlastelegging de verdachte voldoende in staat moet stellen te begrijpen wat hem wordt verweten, teneinde zich daartegen te kunnen verweren. De proceshouding van de verdachte kan in dit verband ook gewicht in de schaal leggen.9.In HR 14 november 2000, ECLI:NL:HR:2000:ZD2057 was de tenlastelegging toegesneden op het binnen het grondgebied van Nederland brengen van hennep. De verdachte had tijdens de terechtzitting in hoger beroep onder meer verklaard dat hij door zijn opdrachtgever was benaderd om te helpen met het in Nederland “binnentrekken van de container” en dat hij zich achteraf had gerealiseerd dat “het gebeuren” wel strafbaar was. Gelet op artikel 1, vierde lid, Opiumwet en de inhoud van de verklaring van de verdachte, oordeelde de Hoge Raad dat het oordeel van het hof dat het ten laste gelegde voldoende feitelijk was omschreven en de verdachte wist waartegen hij zich diende te verweren, geen blijk gaf van een onjuiste rechtsopvatting en niet onbegrijpelijk was.

14. De vraag of de term ‘enig goed’ als bedoeld in (onder meer ) art. 310 Sr in de tenlastelegging concretisering behoeft, is in de literatuur aan de orde gekomen. Reijntjes lijkt de enkele term ‘enig goed’ in het kader van een op heling toegesneden tenlastelegging onvoldoende feitelijk te vinden. Dit kennelijke standpunt licht hij overigens niet toe.10.De Jong betwijfelt of de wetsterm ‘enig goed’ voldoende feitelijk is. Hij vraagt zich af of onder bepaalde, door de feitenrechter te beoordelen omstandigheden, in de tenlastelegging kan worden volstaan met de term ‘enig goed’. Als voorbeeld geeft hij de tenlastelegging van de diefstal van enig goed uit een kleine bakkerij, die “tastbaarder” is dan de tenlastelegging van diefstal van enig goed uit een Albert Heijn XL-winkel.11.Hoewel ik een benadering waarbij de omstandigheden van het geval bepalend zijn onderschrijf, is het de vraag of dit voorbeeld verhelderend werkt. In beide door De Jong genoemde gevallen zal het antwoord op de vraag of sprake is van voldoende mate van concretisering immers afhangen van de tenlastelegging als geheel, waarbij de omvang en het assortiment van de desbetreffende winkel niet de meest relevante factoren lijken.

15. De Hoge Raad heeft zich voor zover ik heb kunnen overzien niet uitgelaten over de vraag of de termen ‘enig goed’ en ‘goederen’ als zodanig voldoende feitelijk zijn. Wel deed de Hoge Raad in 2013 uitspraak in een zaak waarin het hof onder 2, 3, 5 en 7 het in de tenlastelegging gespecificeerde goed niet bewezen had verklaard, maar het subsidiair ten laste gelegde “enig goed” telkens wel.12.In cassatie werd geklaagd dat de bewezenverklaringen onvoldoende met redenen waren omkleed, omdat het hof diefstal in vereniging van “enig goed” bewezen had verklaard, zodat sprake was van een onvoldoende feitelijke omschrijving van het strafbare feit. Hoewel werd geklaagd over de bewezenverklaring, lijkt de klacht inhoudelijk veeleer te zijn gericht op de (on)geldigheid van de dagvaarding. De Hoge Raad gaat op beide klachten nader in. Geoordeeld wordt dat het hof met de bewezenverklaringen geen rechtsregel heeft geschonden, omdat de tenlastelegging hiervoor ruimte bood doordat daarin, naast de nader omschreven goederen, telkens subsidiair “enig goed” was opgenomen. De Hoge Raad wijst er voorts op dat voor zover het middel erover klaagt dat het hof heeft verzuimd de dagvaarding nietig te verklaren aangezien de feitelijke omschrijving van de ten laste gelegde gedragingen onvoldoende is wat betreft het onderdeel “enig goed”, het middel niet tot cassatie kan leiden omdat een dergelijk verweer niet voor het eerst in cassatie kan worden gevoerd. De Hoge Raad overwoog in dit verband:

“De beoordeling van het verweer dat de dagvaarding nietig is op grond van een onvoldoende feitelijke omschrijving van de tenlastegelegde gedraging, hangt immers samen met waarderingen van feitelijke aard - onder meer wat betreft de vraag of en in hoeverre bij de verdachte onduidelijkheid heeft bestaan over hetgeen hem wordt verweten - waarvoor in cassatie geen plaats is.”

16. In de onderhavige zaak is onder 4 ten laste gelegd dat de verdachte “goederen” heeft weggenomen. In hoger beroep is het verweer gevoerd dat het onder 4 ten laste gelegde feit onvoldoende feitelijk is omschreven, omdat de goederen die zouden zijn weggenomen niet nader zijn gespecificeerd en niet duidelijk is waartegen de verdachte zich moet verdedigen. Het hof heeft dit verweer verworpen en heeft daartoe overwogen dat de omschrijving van het feit tegen de achtergrond van het dossier voldoende duidelijk en feitelijk is, zodat de dagvaarding geldig is. Ik meen dat dit oordeel niet getuigt van een juiste rechtsopvatting, terwijl het in het licht van de vaststellingen van het hof niet onbegrijpelijk is. Hiermee wil ik niet bepleiten dat concretisering van het desbetreffende goed in een op diefstal dan wel heling toegesneden tenlastelegging in het algemeen achterwege zou kunnen worden gelaten. Denkbaar is dat een dergelijke tenlastelegging waarin de term ‘goederen’ niet wordt gespecificeerd in het licht van de omstandigheden van het geval aan de verdachte onvoldoende inzichtelijk maakt welk verwijt hem precies wordt gemaakt. Het hof heeft evenwel niet ervan blijk gegeven de opvatting te huldigen dat het begrip ‘enig goed’ als zodanig voldoende feitelijk is. Het heeft zich geconcentreerd op de omstandigheden van het concrete geval. Daarmee heeft het geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Gelet op het navolgende, acht ik het oordeel van het hof evenmin onbegrijpelijk.

17. Evenals in het hiervoor genoemde arrest van de Hoge Raad van 5 juni 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB1944, NJ 2002/46, heeft het hof de vraag of de omschrijving van het feit voldoende feitelijk is, bezien tegen de achtergrond van het dossier. Het onder 4 ten laste gelegde betreft een woninginbraak op 3 december 2011 aan de [a-straat] te Zevenbergschen Hoek. De mede tot het bewijs gebezigde aangifte behelst dat de volgende goederen worden vermist naar aanleiding van de desbetreffende woninginbraak: een mobiele telefoon, merk Nokia, en twee herenhorloges, “analoog (wijzers)” (bewijsmiddel 2). Op de avond van de inbraak in de woning te Zevenbergschenhoek was ook sprake van een melding van een inbraak in een dierenkliniek in Prinsenbeek, omstreeks 21.25 uur. De aangever had een jongen in de kliniek zien lopen en gezien dat tegen het toegangshek een auto stond geparkeerd en dat bij de auto een zwarte tas stond. De aangever heeft de tas weggepakt en bij zijn auto gezet. De aangever zag dat de jongen over het toegangshek sprong en naar hem riep: “Ik wil mijn tas of ik sla je kop in”. Hierop is de jongen weggereden in de richting van de snelweg. De aangever heeft het kenteken doorgegeven aan de politiemeldkamer. De desbetreffende auto, die dezelfde avond gestolen bleek, werd omstreeks 22.46 uur door de politie opgemerkt en achtervolgd. De auto belandde in de sloot. De bestuurder, die de verdachte bleek te zijn, werd aangehouden. In de bij de dierenkliniek aangetroffen tas werden goederen aangetroffen die – naar het hof onbestreden heeft vastgesteld – afkomstig waren van de inbraak aan de woning in Zevenbergschenhoek. Uit de kennisgeving van inbeslagneming blijkt dat het gaat om een telefoon van het merk Nokia 2310, een horloge met een witte wijzerplaat en een (ander) horloge (bewijsmiddel 5), terwijl de aangever van de desbetreffende woninginbraak had verklaard een mobiele telefoon van het merk Nokia en twee analoge herenhorloges te missen (bewijsmiddel 2).

18. In het licht van de hierboven weergegeven feiten en omstandigheden, die het hof heeft vastgesteld en die voor de verdachte reeds voor de terechtzitting in eerste aanleg uit het dossier kenbaar waren, acht ik het oordeel van het hof dat de omschrijving van het feit, bezien tegen de achtergrond van het dossier, voldoende duidelijk en feitelijk is, niet onbegrijpelijk. Daarbij neem ik voorts in aanmerking dat aan de verdachte tijdens de behandeling van de zaak in hoger beroep door de voorzitter van het hof is voorgehouden dat er bij de hiervoor genoemde gestolen auto een tas met spullen afkomstig van een inbraak op 3 december 2011 is aangetroffen. Daarop heeft de verdachte geantwoord dat hij “die inbraak” niet heeft gepleegd en dat hij die dag niet in Zevenbergschen Hoek is geweest. Het kennelijke oordeel van het hof dat de verdachte wist waartegen hij zich moest verweren, is mede in het licht van deze verklaring van de verdachte niet onbegrijpelijk. Tot een nadere motivering van zijn oordeel was het hof niet gehouden.

19. Het middel faalt.

20. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

21. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG