94b Specificatie en betwisting

Vóór de inwerkingtreding van de Indicatietarieven in hoger beroep en cassatie in januari 2015 werden niet al te hoge eisen aan de specificatie gesteld, indien een betwisting achterwege bleef.1 Uit de afwezigheid van een betwisting werd nogal eens afgeleid dat de redelijkheid en evenredigheid van de kosten kennelijk niet ter discussie stonden, waarop toewijzing van de volledige proceskosten pleegde te volgen.2 Deze jurisprudentielijn is bekritiseerd.3 Het voornaamste argument hiertegen is dat óók de rechter de redelijkheid en evenredigheid van de opgegeven kosten – en daarmee de toewijsbaarheid van de vordering – moet kunnen beoordelen. Daarvoor is een specificatie vereist. Anderen hebben erop gewezen dat een ambtshalve matiging van de proceskosten op gespannen voet staat met de partijautonomie.4 In hoofdstuk 6 wordt nader ingegaan op deze problematiek. In deze context is vooral van belang te vermelden dat de Indicatietarieven in IE-zaken (naar aanleiding van de aanzwellende kritiek?) zijn gewijzigd. In punt 6 (in fine) van de Indicatietarieven in IE-zaken Hoven en Hoge Raad (versie 1 januari 2015) is bepaald dat indien een partij aanspraak maakt op een hoger bedrag dan het toepasselijke indicatietarief, zij – naast een gedetailleerde specificatie van de kosten – tevens dient toe te lichten waarom zij een hoger bedrag dan dat tarief redelijk en evenredig acht. In punt 8 is daarnaast het volgende bepaald:

Het voorgaande brengt mee dat indien een betwisting achterwege blijft, maar de gevorderde proceskosten niet zijn onderbouwd in overeenstemming met de vereisten, in beginsel ten hoogste het indicatietarief zal worden toegewezen (en dus niet de volledige proceskosten).5 De vereisten hebben zodoende te gelden als minimumvereisten waaraan de vordering ex art. 1019h Rv moet voldoen, onafhankelijk van de eventuele betwisting. Een toelichting op de redelijkheid en evenredigheid van het bedrag dat boven het indicatietarief ligt is dus ook niet pas vereist indien de vordering is betwist. Het betreffende deel van de vordering kan reeds ambtshalve worden afgewezen op de grond dat de partij die de kosten vordert niet heeft voldaan aan het vereiste.6 Vergelijkbare vereisten ten aanzien van de vordering en specificatie gelden voor de partij die vergoeding van de buitengerechtelijke kosten op grond van art. 6:96 BW vordert, zoals uiteengezet in par. 4.6. In hoofdstuk 6 zal aan de orde komen dat de gewijzigde regelgeving meer in overeenstemming is met de algemene regels die de taakverdeling tussen de rechter en partijen beheersen (art. 23-25 Rv).

In het licht van de doelstelling van de Indicatietarieven, het bevorderen van de voorspelbaarheid van het kostenrisico, is de ontwikkeling richting een meer strikte toepassing van de Indicatietarieven positief te noemen. Indien de toepassing van de Indicatietarieven afhankelijk zou zijn van een eventuele betwisting, dan zou dat een extra factor vormen die bepalend is voor de proceskostenbeslissing. Hoe meer factoren bepalen hoe de proceskostenbeslissing uitvalt, hoe minder voorspelbaar het kostenrisico.7 In deze context kan men zich afvragen of de Indicatietarieven wel ver genoeg gaan op dit punt.8 Ook met een verzwaring van motiverings- en specificatieplicht blijft het risico veroordeeld te worden in de volledige, onvoorspelbare (advocaat)kosten van de wederpartij immers reëel. Zoals in hoofdstuk 8 nader zal worden uitgewerkt, is in het licht van de toegankelijkheid van de rechter van belang dat partijen voorafgaand aan de procedure een redelijke inschatting kunnen maken van wat een procedure maximaal gaat kosten. Ten tijde van de afronding van dit proefschrift zijn de Indicatietarieven als volgt gewijzigd:

Hieruit volgt dat voor een proceskostenveroordeling op basis van de Indicatietarieven de kosten altijd dienen te worden gespecificeerd conform de Indicatietarieven in IE-zaken, onafhankelijk van de eventuele betwisting. Relevanter nog is dat de Indicatietarieven als maximumtarieven gaan gelden, waarvan slechts in bijzondere gevallen kan worden afgeweken. Een afwijking is bijvoorbeeld mogelijk indien partijen uitdrukkelijk overeenstemming hebben bereikt over de hoogte van de proceskosten. Het enkele niet betwisten daarvan wordt niet langer voldoende geacht (punt 4 van de Indicatietarieven versie 1 april 2017). In dit verband wordt verwezen naar eerdere publicaties9 en met name ook naar hoofdstuk 8, waarin wordt beargumenteerd dat en waarom een redelijke mate van voorspelbaarheid van de kosten slechts dan geboden kan worden indien de tarieven als absolute maximumtarieven gelden.