HR, 10-12-2013, nr. 12/00609

Nr. 12/00609

Mr. Vegter

Zitting 10 september 2013

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Het Openbaar Ministerie is door het Gerechtshof te Amsterdam op 16 januari 2012 niet-ontvankelijk verklaard in de vervolging van de verdachte.

2. Tegen deze uitspraak is door de Advocaat-Generaal bij het Hof cassatieberoep ingesteld.

3.1. Het middel richt zich tegen de niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie vanwege schending van het ne bis in idem-beginsel zoals neergelegd in art. 68 Sr.

3.2. Het Hof heeft de niet-ontvankelijkheid als volgt gemotiveerd:

“Door de raadsman van de verdachte is preliminair het verweer gevoerd dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging van de verdachte wegens schending van het ne bis in idem-beginsel zoals neergelegd in artikel 68 Wetboek van Strafrecht. De raadsman heeft daartoe het volgende aangevoerd.

De verdachte is een strafbeschikking (d.d. 20 januari 2011) opgelegd voor een feit dat in die strafbeschikking wordt beschreven als: als bestuurder van een motorrijtuig rijden zonder rijbewijs, alcoholgehalte te hoog (art. 8 lid 3 onder a jo. art 8 lid 4 Wegenverkeerswet 1994). Op grond van artikel 255a lid 1 Wetboek van Strafvordering kan degene aan wie een strafbeschikking is opgelegd niet opnieuw in rechten worden betrokken voor hetzelfde feit. In de strafbeschikking van 20 januari 2011 en de huidige tenlastelegging is naar het oordeel van de verdediging sprake van hetzelfde feit en had het openbaar ministerie dus niet mogen overgaan tot vervolging.

De advocaat-generaal heeft naar voren gebracht dat het verweer moet worden verworpen.

Het hof overweegt als volgt.

Tegen de verdachte is op 9 mei 2010 proces-verbaal opgemaakt - zakelijk - wegens het rijden terwijl zijn rijbewijs ongeldig was verklaard, gepleegd op 9 mei 2010 te Zandvoort.

Op 20 januari 2011 is de verdachte een strafbeschikking uitgevaardigd ter zake rijden onder invloed onder de omstandigheid als bedoeld in lid 4 van artikel 8 van de Wegenverkeerswet, kort gezegd dat de verdachte niet in het bezit was van een rijbewijs, gepleegd op 9 mei 2010 te Zandvoort. Hij heeft tegen die strafbeschikking geen bezwaar gemaakt.

Op 4 januari 2011 is de dagvaarding wegens rijden terwijl zijn rijbewijs ongeldig was verklaard voor de zitting van de politierechter ter griffie uitgereikt en aan de verdachte verzonden.

Door het openbaar ministerie is de stelling van de verdachte dat hier sprake is van één gebeurtenis niet weersproken. Het hof gaat er daarom van uit dat de verdachte op 9 mei 2010 één keer is aangehouden, als gevolg waarvan de twee strafbare feiten waarvan hier sprake is zijn ontdekt.

Door het openbaar ministerie is op 20 januari 2011 kennelijk de keuze gemaakt als interventie over te gaan tot het opleggen van een geldboete ter hoogte van €450,00 en een ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen voor de duur van 2 maanden, wegens het rijden onder invloed, terwijl bij die afdoening de omstandigheid dat dit rijden onder invloed geschiedde terwijl de verdachte niet over een geldig rijbewijs beschikte, gelet op artikel 8 lid 4 van de Wegenverkeerswet en de omschrijving in die strafbeschikking, van invloed is geweest op die sanctie. Tevens is het openbaar ministerie overgegaan tot dagvaarding van de verdachte voor het feit waarvan hier sprake is. Het openbaar ministerie heeft geen inzicht gegeven in de achtergrond van de beslissing beide wegen afzonderlijk te bewandelen en niet te kiezen voor één interventie, bijvoorbeeld een dagvaarding voor beide feiten. Niet valt in te zien dat het openbaar ministerie daartoe in dit geval niet had kunnen overgaan.

Bij de beoordeling van de vraag of door deze dagvaarding thans sprake is van vervolging voor ‘hetzelfde feit' als waarvoor eerder de strafbeschikking is gegeven dienen de in beide beschuldigingen omschreven verwijten vergeleken te worden. Daarbij dienen de volgende gegevens als relevante vergelijkingsfactoren te worden betrokken.

(A) De juridische aard van de feiten. Indien de tenlastegelegde feiten niet onder dezelfde delictsomschrijving vallen, kan de mate van verschil tussen de strafbare feiten van belang zijn, in het bijzonder wat betreft

(i) de rechtsgoederen ter bescherming waarvan de onderscheidene delictsomschrijvingen strekken, en

(ii) de strafmaxima die op de onderscheiden feiten zijn gesteld, in welke strafmaxima onder meer tot uitdrukking komt de aard van het verwijt en de kwalificatie als misdrijf dan wel overtreding.

(B) De gedraging van de verdachte. Indien de tenlasteleggingen niet dezelfde gedraging beschrijven kan de mate van verschil tussen de gedragingen van belang zijn, zowel wat betreft de aard en de kennelijke strekking van de gedragingen als wat betreft de tijd waarop, de plaats waar en de omstandigheden waaronder zij zijn verricht.

Opmerking verdient dat reeds uit de bewoordingen van het begrip 'hetzelfde feit’ voortvloeit dat de beantwoording van de vraag wat daaronder moet worden verstaan, mede wordt bepaald door de omstandigheden van het geval. Vuistregel is dat een aanzienlijk verschil in de juridische aard van de feiten en/of in de gedragingen tot de slotsom kan leiden dat geen sprake is van 'hetzelfde feit’ in de zin van art. 68 Sr.

In het onderhavige geval moet worden gezegd dat

A: (i) de rechtsgoederen ter bescherming waarvan de beide delictsomschrijvingen strekken in beide gevallen vooral gelegen zijn in hetzelfde belang, te weten de bescherming van de verkeersveiligheid;

(ii) beide feiten zijn strafbaar gesteld in dezelfde wet, te weten de Wegenverkeerswet en de strafmaxima gelijk zijn;

B: het gaat om twee verschillende aspecten van één gedraging, te weten het rijden op de openbare weg onder bepaalde omstandigheden, de bestuurder betreffend (te weten onder invloed en zonder geldig rijbewijs).

Een en ander overziend en afwegend is het hof van oordeel dat de verdachte door de dagvaarding die thans voorligt twee maal voor hetzelfde feit als bedoeld in artikel 68 Wetboek van Strafrecht wordt vervolgd, en dat het openbaar ministerie om die reden niet ontvankelijk dient te worden verklaard in die vervolging.”

3.3. De dagvaarding is op 4 januari 2011 aan de griffier uitgereikt en vervolgens verzonden aan de verdachte. De op deze dagvaarding vermelde tenlastelegging luidt als volgt:

“hij op of omstreeks 9 mei 2010 te Zandvoort terwijl hij wist of redelijkerwijs moest weten dat een op zijn naam gesteld rijbewijs voor een of meer categorieën van motorrijtuigen, te weten alle categorieën, ongeldig was verklaard en aan hem daarna geen ander rijbewijs voor het besturen van een motorrijtuig van de betrokken categorie of categorieën was afgegeven, op de weg, het Badhuisplein, als bestuurder een motorrijtuig, (personenauto), van die categorie of categorieën heeft bestuurd.”

3.4. De strafbeschikking van 20 januari 2011 luidt als volgt:

“De officier van Justitie heeft vastgesteld dat u, [verdachte], geboren op [geboortedatum] 1960, zich schuldig heeft gemaakt aan het/de navolgende misdrijf (-ven), te weten dat:

Hij op of omstreeks 9 mei 2010 te Zandvoort als bestuurder van een motorrijtuig (personenauto) dit motorrijtuig heeft bestuurd na zodanig gebruik van alcoholhoudende drank, dat het alcoholgehalte van zijn adem bij een onderzoek als bedoeld in artikel 8, derde lid, aanhef en onder a van de Wegenverkeerswet 1994, 365 microgram, in elk geval hoger dan 88 microgram alcohol per liter uitgeademde lucht bleek te zijn terwijl voor het besturen van dat motorrijtuig een rijbewijs was vereist en verdachte dit motorrijtuig heeft bestuurd zonder rijbewijs, (art 8 lid 3 ahf/ond a Wegenverkeerswet 1994, art 8 lid 4 Wegenverkeerswet 1994 )

Aan u wordt/worden de hierna genoemde sanctie(s) en/of maatregelen opgelegd:

1. Als best.motorrijtuig rijden zonder rijbewijs, alcoholgehalte adem te hoog

- een geldboete van € 450

1. Als best.motorrijtuig rijden zonder rijbewijs, alcoholgehalte adem te hoog

- ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen voor de duur van 2 maanden

De officier van justitie, Openbaar Ministerie te Haarlem”

3.5. In het arrest HR 1 februari 2011, LJN BM9102, NJ 2011/394 m.nt. Buruma heeft de Hoge Raad ten aanzien van “hetzelfde feit” in de zin van art. 68 Sr in verband met de strafbeschikking het volgende overwogen:

“2.3.1. Inzake de strafbeschikking zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang:

- art. 255a Sv:

"1. Indien tegen de verdachte een strafbeschikking is uitgevaardigd die volledig ten uitvoer is gelegd, kan hij, behoudens het bepaalde bij artikel 12i, ter zake van hetzelfde feit niet opnieuw in rechten worden betrokken.

2. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing indien de officier van justitie een strafbeschikking intrekt.

(...)"

- art. 257e, achtste lid, Sv:

"De strafbeschikking kan schriftelijk worden ingetrokken of gewijzigd door een officier van justitie die bevoegd is om een daartegen gedaan verzet ter kennis van de rechtbank of de kantonrechter te brengen. Een wijziging waardoor de feitsomschrijving niet langer hetzelfde feit, in de zin van artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht, zou inhouden, is niet toegestaan. (...)"

- art. 354a, eerste lid, Sv:

"Indien ter zake van hetzelfde feit een strafbeschikking is voorafgegaan, doch geen verzet is gedaan, vernietigt de rechter de strafbeschikking indien hij de verdachte vrijspreekt, ontslaat van alle rechtsvervolging of veroordeelt. Indien de rechter de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie uitspreekt, kan hij de strafbeschikking vernietigen."

2.3.2. De wetsgeschiedenis houdt dienaangaande onder meer het volgende in:

"De rechtsgevolgen van de strafbeschikking

(...)

Uit het artikel blijkt dat de gevallen waarin de strafrechter nog aan bod kan komen nadat een strafbeschikking is uitgevaardigd, niet in sterke mate afwijken van de gevallen waarin de rechter thans na een transactieaanbod nog kan worden ingeschakeld.

(...)

Men zou de wijze waarop dit wetsvoorstel de buitengerechtelijke en gerechtelijke fase aan elkaar koppelt in het geval waarin de strafbeschikking niet volledig ten uitvoer wordt gelegd, kunnen aanduiden als een "vervolging in etappes". Deze constructie is in overeenstemming met het ne bis in idem-beginsel zoals dat in artikel 4 van het zevende protocol bij het EVRM en artikel 14, zevende lid, van het IVBPR beschermd wordt. Niet alleen is geen sprake van een tweede "berechting", zelfs van een separate vervolging is geen sprake. De wettelijke regeling maakt duidelijk dat, in het geval de strafbeschikking niet ten uitvoer wordt gelegd, de strafvervolging voor de strafrechter kan worden voortgezet. De verdachte wordt daar in de strafbeschikking ook op geattendeerd. Ten slotte verplicht de wet de strafrechter ertoe, een beslissing over de strafbeschikking te nemen; gewoonlijk zal hij deze vernietigen (vgl. artikel 354a Sv) en er zijn eigen beslissing voor in de plaats stellen. Ook daardoor zijn beide fases aan elkaar gekoppeld. Een vergelijking kan worden getrokken met het hoger beroep, dat een tweede berechting voor hetzelfde feit inhoudt, doch geenszins in strijd is met het ne bis in idem-beginsel. De idee dat na een onsuccesvolle buitengerechtelijke fase een gerechtelijke fase kan volgen is overigens ook kenmerkend voor de transactie, en voor vele vormen van buitengerechtelijke afdoening in het buitenland." (Kamerstukken II 2004/05, 29 849, nr. 3, p. 17-19)

(…)

2.5. Uit hetgeen hiervoor onder 2.3 is weergegeven volgt dat de verdachte na de uitvaardiging van een strafbeschikking onder nader in de wet geformuleerde voorwaarden ter zake van "hetzelfde feit" niet opnieuw in rechte kan worden betrokken. In dit verband kan erop worden gewezen dat in HR 17 december 1963, NJ 1964/385 met betrekking tot het in art. 74 Sr geregelde transactieaanbod van het openbaar ministerie, dat na aanvaarding ervan het recht tot strafvordering doet vervallen, is beslist dat deze regeling - met uitbreiding van het beginsel van art. 68 Sr - beoogt tegen te gaan dat iemand die op deze manier strafvervolging ter zake van een feit voorkwam, alsnog ter zake van datzelfde feit wordt vervolgd.

(…)

2.9.1. Bij de beoordeling van de vraag of sprake is van "hetzelfde feit", dient de rechter in de situatie waarop art. 68 Sr ziet de in beide tenlasteleggingen omschreven verwijten, en in de situatie waarop art. 313 Sv ziet de in de tenlastelegging en de in de vordering tot wijziging van de tenlastelegging omschreven verwijten te vergelijken.

Bij die toetsing dienen de volgende gegevens als relevante vergelijkingsfactoren te worden betrokken.

(A) De juridische aard van de feiten.

Indien de tenlastegelegde feiten niet onder dezelfde delictsomschrijving vallen, kan de mate van verschil tussen de strafbare feiten van belang zijn, in het bijzonder wat betreft

(i) de rechtsgoederen ter bescherming waarvan de onderscheidene delictsomschrijvingen strekken, en

(ii) de strafmaxima die op de onderscheiden feiten zijn gesteld, in welke strafmaxima onder meer tot uitdrukking komt de aard van het verwijt en de kwalificatie als misdrijf dan wel overtreding.

(B) De gedraging van de verdachte.

Indien de tenlasteleggingen respectievelijk de tenlastelegging en de vordering tot wijziging daarvan niet dezelfde gedraging beschrijven, kan de mate van verschil tussen de gedragingen van belang zijn, zowel wat betreft de aard en de kennelijke strekking van de gedragingen als wat betreft de tijd waarop, de plaats waar en de omstandigheden waaronder zij zijn verricht.

2.9.2. Opmerking verdient dat reeds uit de bewoordingen van het begrip "hetzelfde feit" voortvloeit dat de beantwoording van de vraag wat daaronder moet worden verstaan, mede wordt bepaald door de omstandigheden van het geval. Vuistregel is nochtans dat een aanzienlijk verschil in de juridische aard van de feiten en/of in de gedragingen tot de slotsom kan leiden dat geen sprake is van "hetzelfde feit" in de zin van art. 68 Sr.”

3.6. Bij de beoordeling van het middel zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang:

- art. 255a Sv:

"1. Indien tegen de verdachte een strafbeschikking is uitgevaardigd die volledig ten uitvoer is gelegd, kan hij, behoudens het bepaalde bij artikel 12i, ter zake van hetzelfde feit niet opnieuw in rechten worden betrokken.

2. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing indien de officier van justitie een strafbeschikking intrekt.

3. Indien de verdachte wegens een in een strafbeschikking vermeld feit wordt gedagvaard, is de strafbeschikking niet meer voor tenuitvoerlegging vatbaar. De tenuitvoerlegging die reeds is aangevangen, wordt geschorst of opgeschort."

- art. 8 Wegenverkeerswet 1994 (hierna: WVW 1994):

“(…)

2. Het is een ieder verboden een voertuig te besturen of als bestuurder te doen besturen na zodanig gebruik van alcoholhoudende drank, dat:

a. het alcoholgehalte van zijn adem bij een onderzoek hoger blijkt te zijn dan 220 microgram alcohol per liter uitgeademde lucht, dan wel

(…)

3. In afwijking van het tweede lid is het de bestuurder van een motorrijtuig voor het besturen waarvan een rijbewijs is vereist, indien sedert de datum waarop aan hem voor de eerste maal een rijbewijs is afgegeven nog geen vijf jaren zijn verstreken, dan wel, indien het voor het eerst afgegeven rijbewijs een rijbewijs betreft dat is afgegeven aan een persoon die op het ogenblik van die afgifte de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, nog geen zeven jaar zijn verstreken, en de eerste afgifte van het rijbewijs op of na 30 maart 2002 heeft plaatsgevonden, verboden dat motorrijtuig te besturen of als bestuurder te doen besturen na zodanig gebruik van alcoholhoudende drank, dat:

a. het alcoholgehalte van zijn adem bij een onderzoek hoger blijkt te zijn dan 88 microgram alcohol per liter uitgeademde lucht, dan wel

(…)

4. In afwijking van het tweede lid is het derde lid van overeenkomstige toepassing op de bestuurder van een motorrijtuig:

a. die zonder dat aan hem een rijbewijs is afgegeven een motorrijtuig bestuurt voor het besturen waarvan een rijbewijs vereist is, of

b. aan wie deelname aan het alcoholslotprogramma is opgelegd, tot het tijdstip waarop hij na beëindiging van het alcoholslotprogramma overeenkomstig artikel 13 2d, eerste of derde lid, overeenkomstig de daarvoor bij algemene maatregel van bestuur vastgestelde regels een rijbewijs zonder de voor deelname aan het alcoholslotprogramma vastgestelde codering heeft verkregen.

(…)”

- art. 9, tweede lid, WVW 1994:

“Het is degene die weet of redelijkerwijs moet weten dat een op zijn naam gesteld rijbewijs voor een of meer categorieën van motorrijtuigen dan wel voor een gedeelte van de geldigheidsduur ongeldig is verklaard, indien aan hem daarna geen ander rijbewijs voor het besturen van een motorrijtuig van de betrokken categorie of categorieën is afgegeven, verboden op de weg een motorrijtuig van die categorie of categorieën dan wel gedurende dat gedeelte van de geldigheidsduur te besturen of als bestuurder te doen besturen.”

- art. 107, eerste lid, WVW 1994:

“Aan de bestuurder van een motorrijtuig op de weg dient door de daartoe bevoegde autoriteit een rijbewijs te zijn afgegeven voor het besturen van motorrijtuigen van de categorie waartoe dat motorrijtuig behoort.”

- art. 176, derde lid, WVW 1994:

“Overtreding van de artikelen 7, eerste lid, 8, 9, eerste, tweede, vierde, vijfde, zevende en negende lid, 41, eerste lid, onderdelen a en b, 51, eerste lid, 61, eerste lid, onderdeel c, 74, 114, 151j,162, derde lid, 163, tweede, zesde, achtste en negende lid, en van de in artikel 4, tweede en vijfde lid, bedoelde regels voor zover het betreft een verbod tot het gebruik van verlichting, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de derde categorie.”

- art. 177 WVW 1994:

“1. Overtreding van:

a. de artikelen (…), 107, eerste en tweede lid, (…)

(…)

d. (…), wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste twee maanden of geldboete van de tweede categorie.”

- art. 178, eerste lid, WVW 1994:

“De in de artikelen 175 en 176 strafbaar gestelde feiten zijn misdrijven.”

- art. 179 WVW 1994:

“Bij veroordeling van de bestuurder van een motorrijtuig wegens overtreding van de artikelen (...) 8, 9, (...) kan hem de bevoegdheid tot het besturen van motorrijtuigen voor ten hoogste vijf jaren worden ontzegd.”

3.7. Op grond van de Wet OM-afdoening1.heeft de officier van justitie de bevoegdheid gekregen om zelfstandig, zonder rechterlijke tussenkomst, een strafbeschikking tegen een verdachte uit te vaardigen ter zake van overtredingen en misdrijven waarop een gevangenisstraf is gesteld van maximaal zes jaren. Dit uitvaardigen van een strafbeschikking is een daad van vervolging. Anders dan de transactie (art. 74 Sr) behelst de strafbeschikking een oordeel omtrent de schuld van de verdachte aan een strafbaar feit. In tegenstelling tot de transactie welke voorafgaat aan de beslissing omtrent (verdere) vervolging, betreft een strafbeschikking het resultaat van een vervolgingsbeslissing.2.De verdachte kan tegen de strafbeschikking verzet doen, waarna de zaak in volle omvang door de strafrechter wordt beoordeeld. Indien hij geen verzet doet, dan kan de tenuitvoerlegging van de strafbeschikking plaatsvinden, te weten veertien dagen na de uitreiking in persoon of toezending van het afschrift van de strafbeschikking.

3.8. In de onderhavige zaak staat eerst de vraag centraal ter zake van welk feit de strafbeschikking is uitgevaardigd. Indien eenmaal vaststaat ter zake van welk feit de beschikking is uitgevaardigd dan is op dat feit art. 255a, eerste lid, Sv van toepassing. Dan is de vraag of het feit waarvoor de strafbeschikking is uitgevaardigd hetzelfde feit (in de zin van art. 68 Sr) betreft als het feit waarvoor (later) de dagvaarding is uitgegaan. Die vraag naar hetzelfde feit is niet anders dan indien er sprake zou zijn van een tweede dagvaarding ter zake van een bepaald feit na een veroordeling. Ter zake van welk feit is hier de strafbeschikking nu uitgevaardigd?

3.9. De wijze waarop het Openbaar Ministerie het feit waarop de strafbeschikking betrekking heeft aangeduid, werd hierboven onder 3.4. geciteerd. Eerst wordt in de bekende dagvaardingstaal het (vastgestelde) verwijt omschreven (in mijn woorden): een personenauto besturen met een ademalcoholgehalte van 365 waar de norm 88 is (art. 8 lid 3 onder a jo 8 lid 4 WVW 1994). Vervolgens wordt dan vermeld welke sancties zijn opgelegd ter zake van ‘als best. motorrijtuig rijden zonder rijbewijs, ademgehalte alcohol te hoog’. Met name de woorden ‘als best. motorrijtuig rijden zonder rijbewijs’ zijn voor het Hof mogelijk van betekenis. Wat is de bedoeling van die bewoordingen?

Het Hof omschrijft het feit waarop de strafbeschikking betrekking heeft als ‘rijden onder invloed terwijl bij die afdoening de omstandigheid dat dit rijden onder invloed geschiedde terwijl de verdachte niet over een geldig rijbewijs beschikte, gelet op artikel 8 lid 4 van de Wegenverkeerswet van invloed is geweest op die sanctie’. De omschrijving van het Hof roept vragen op. Er zijn bij de beantwoording van de centrale vraag drie varianten denkbaar. De beschikking is gegeven ter zake van:

- rijden onder invloed waarbij de normen voor een beginnend bestuurder van toepassing zijn (art. 8 lid 3 WVW 1994);

- rijden onder invloed waarbij de normen voor een beginnend bestuurder van toepassing zijn (art. 8 lid 3 WVW 1994) alsmede rijden zonder rijbewijs (art. 107 lid 1 WVW 1994);

- rijden onder invloed waarbij de normen voor een beginnend bestuurder van toepassing zijn (art. 8 lid 3 WVW 1994) , terwijl bij het vaststellen van de aard en omvang van de sanctie is rekening gehouden met rijden zonder rijbewijs (art. 107 lid 1 WVW 1994).3.

3.10. Aan te nemen valt dat het Hof de beschikking niet zo leest dat deze louter is gegeven ter zake van rijden onder invloed (de eerste variant). Dan zou namelijk mijns inziens geen sprake zijn van hetzelfde feit. Rijden onder invloed (de beschikking) en rijden met een ongeldig verklaard rijbewijs (de dagvaarding) hebben daarvoor reeds een te uiteenlopende juridische strekking.4.De omstandigheid dat verdachte is aangemerkt als een beginnend bestuurder lijkt mij daar niet aan af te doen. Ik ga er dus vanuit5.dat het Hof de beschikking niet zo heeft gelezen en merk ten overvloede op dat voor zover het Hof de beschikking wel zo zou hebben gelezen het Hof een onjuiste toepassing heeft gegeven aan het begrip hetzelfde feit als bedoeld in artikel 68 Sr.

3.11. Leest het Hof de strafbeschikking dan wellicht zo dat dat deze is uitgevaardigd ter zake van twee feiten: rijden onder invloed en rijden zonder (geldig) rijbewijs (de tweede variant)? In dat geval is de vraag aan de orde of rijden zonder rijbewijs en rijden terwijl het rijbewijs ongeldig is verklaard hetzelfde feit opleveren en daar is zeker wat voor te zeggen. Ik werk dat nu niet uit, omdat de door het Hof gebezigde bewoordingen in een andere richting wijzen. De woorden ‘als best. motorrijtuig rijden zonder rijbewijs, ademgehalte alcohol te hoog’ bij de sanctiebepaling in de strafbeschikking vormen in mijn opvatting een (overbodige) herhaling van de toepasselijkheid van de norm van het derde lid van art. 8 WVW 1994, omdat verdachte niet beschikte over een rijbewijs (art. 8, vierde lid, WVW 1994). In die woorden is niet te lezen dat de strafbeschikking tevens is gegeven ter zake van rijden zonder rijbewijs.

3.12. Het Hof kiest - als ik het goed zie en het Hof houdt aan de letterlijk gekozen bewoordingen - de derde variant: een beschikking uitgevaardigd ter zake van rijden onder invloed, maar bij de afdoening is de omstandigheid dat verdachte niet over een geldig rijbewijs beschikte bij de sanctie van invloed. De strafbeschikking is dan dus niet uitgevaardigd ter zake van rijden zonder geldig rijbewijs, maar het rijden zonder dat een rijbewijs is afgegeven is bij de afdoening van invloed. De door het Hof gebruikte woorden ‘van invloed op de afdoening bij de sanctie’ zijn in dit verband bepalend. Het Hof kan hier niet louter mee hebben bedoeld dat het rijden zonder rijbewijs ingevolge artikel 8, vierde lid, WVW 1994 voor de strafbaarheid van betekenis is in die zin dat de normering voor de beginnend bestuurder van het derde lid van art. 8 WVW 1994 van toepassing is. Immers het Openbaar Ministerie zal gelet op de structuur van artikel 8 WVW 1994 bij vervolging en dus ook bij het uitvaardigen van een strafbeschikking steeds dienen vast te stellen of het tweede lid (voor de gevorderde bestuurder) of het derde lid (voor de beginnende bestuurder) van toepassing is. Omdat de verdachte niet beschikte over een geldig rijbewijs, is het Openbaar Ministerie daarbij teruggevallen op het vierde lid van artikel 8 WVW 1994 met als gevolg de strafbaarheid op grond van het derde lid van art. 8 WVW 1994

3.12 Met de bewoordingen ‘van invloed bij de afdoening op de sanctie’ heeft het Hof dus iets anders tot uitdrukking gebracht dan het constitueren van strafbaarheid op basis van het tweede of derde lid van art. 8 WVW 1994. Ik begrijp het zo dat volgens het Hof het rijden zonder geldig rijbewijs van invloed is op de vaststelling van de sanctie ter zake van rijden onder invloed. Anders gezegd: het rijden zonder geldig rijbewijs is in de straftoemeting van de strafbeschikking ter zake van rijden onder invloed meegenomen. Dat is kennelijk de redenering van het Hof geweest. Daarbij past nog de kanttekening dat het Hof niets zegt over de mate waarin het rijden zonder geldig rijbewijs invloed heeft gehad op de sanctie ter zake van het rijden onder invloed. Kennelijk gaat het Hof ervan uit dat er een zwaardere sanctie is toegepast dan die volgens de richtlijnen6.gebruikelijk is bij rijden onder invloed. Nadere toelichting door het Hof was hier geboden. Reeds gelet hierop is het oordeel van het Hof dat bij de sanctionering het rijden zonder geldig rijbewijs van invloed was, niet zonder meer begrijpelijk.

3.13. Daar komt nog wat bij. Indien er van uit wordt gegaan dat het rijden zonder (geldig) rijbewijs - in de terminologie van het Hof - bij de afdoening op de sanctie van invloed is geweest, is gelet op de tekst van artikel 255a Sv het criterium van artikel 68 Sr bij een latere vervolging voor rijden met een ongeldig verklaard rijbewijs niet van toepassing. De strafbeschikking is dan immers niet uitgevaardigd ter zake van rijden zonder (geldig) rijbewijs en het Hof heeft daarmee de beschikking in zoverre ten onrechte gerubriceerd onder artikel 255a Sv en dus ook in zoverre ten onrechte artikel 68 Sr van toepassing geacht. Het middel treft dus doel.

Ik voeg hier min of meer ten overvloede aan toe dat het voorgaande niet betekent dat de officier van justitie in een geval als hier aan de orde zonder meer ontvankelijk is in de vervolging ter zake van rijden met een ongeldig verklaard rijbewijs. Het is niet volledig uitgesloten dat in het kader van de afdoening van een strafbeschikking ter zake van rijden onder invloed bij de sanctionering daadwerkelijk rekening is gehouden met rijden zonder geldig rijbewijs.7.Die wijze van afdoening vertoont overeenkomst met de praktijk van de voeging ad informandum. Het rijden zonder rijbewijs fungeert als een soort ad informandum gevoegd feit bij het feit uit de strafbeschikking. Artikel 68 Sr is in dergelijke gevallen weliswaar niet van toepassing, maar beginselen van behoorlijk strafprocesrecht kunnen een vervolging blokkeren.8.Bij de toetsing aan die beginselen kan een rol spelen of er inzichtelijke argumenten door het Openbaar Ministerie zijn aangedragen om niet te kiezen voor één interventie, maar voor een dagvaarding in aansluiting op een eerdere strafbeschikking. Het ontbreken van dergelijke argumenten heeft het Hof ook in de onderhavige zaak van betekenis geacht.9.Dat past echter niet bij een toetsing aan artikel 68 Sr, maar wel bij een toetsing aan het vertrouwensbeginsel of het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging.10.

3.14. Het middel slaagt. Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

3.15. Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en terugwijzing van de zaak naar het Hof dan wel verwijzing naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaalbij de Hoge Raad der Nederlanden