HR, 12-01-2018, nr. 17/02752

Deze zaak betreft een Nederlands internationaal privaatrechtelijke (IPR) kwestie. In dit cassatieberoep wordt aan de orde gesteld dat het hof, onder meer, artt. 3 en 8 van de Brussel IIbis-Verordening heeft geschonden door zich onbevoegd te verklaren om kennis te nemen van het echtscheidingsverzoek én van het verzoek betreffende ‘ouderlijke verantwoordelijkheden’ over het gezamenlijk minderjarig kind van partijen ([kind 1]).

Partijen zijn op [huwelijksdatum] 2011 te [trouwplaats], India, gehuwd. De vrouw heeft de Nederlandse en de Pakistaanse nationaliteit. De man heeft de Indiase nationaliteit.

Uit het huwelijk van partijen is op [geboortedatum] 2014 [kind 1] (hierna: [kind 1]) geboren. Zij heeft de Nederlandse nationaliteit. De ouders oefenen gezamenlijk het ouderlijk gezag uit over [kind 1].

Uit een eerder huwelijk van de vrouw is op [geboortedatum] 2008 [kind 2] (hierna: [kind 2]) geboren.

[kind 2] en [kind 1] verbleven samen beiden bij de vrouw.

Op 7 december 2014 is de vrouw met de kinderen vanuit Mumbai naar Nederland gereisd; zij is niet meer teruggekeerd.

De man heeft bij de rechtbank Den Haag een verzoek tot — kort gezegd — teruggeleiding van [kind 1] naar India ingediend, op grond van het Haagse Kinderontvoeringsverdrag 1980 (HKOV) en de Uitvoeringswet Internationale kinderontvoering. De rechtbank heeft dat verzoek bij beschikking van 6 juli 2015 afgewezen. Het Gerechtshof Den Haag heeft deze beschikking op 19 augustus 2015 bekrachtigd.

Op 29 september 2016 heeft de man [kind 1] zonder toestemming c.q. medeweten van de vrouw meegenomen naar India, alwaar zij nog steeds verblijft. De man heeft dat gedaan samen met een zevental personen1. welke personen inmiddels als verdachten strafrechtelijk worden vervolgd.

De vrouw heeft aangifte van ontvoering van [kind 1] c.q. onttrekking van [kind 1] aan haar gezag door de man gedaan. Het OM heeft een strafrechtelijk onderzoek ingesteld en heeft de man als verdachte aangemerkt. Er is een internationaal opsporingsbevel tegen hem uitgevaardigd. Op dit moment werkt India niet mee aan de uitlevering van de man aan Nederland.

De vrouw heeft [kind 1] sindsdien niet meer gezien.

Op 7 mei 2015 heeft de vrouw een echtscheidingsverzoek met nevenvoorzieningen ingediend bij de Rechtbank Noord-Holland. Die nevenvoorzieningen hebben betrekking op de vaststelling van de hoofdverblijfplaats van [kind 1] (bij de vrouw) en het eenhoofdig gezag over [kind 1] (van de vrouw). Deze nevenvoorzieningen worden hierna kortheidshalve ook wel aangeduid als: nevenvoorzieningen met betrekking tot [kind 1]. Daarnaast heeft de vrouw ook als nevenvoorziening de vaststelling van partner- en kinderalimentatie verzocht.

De man heeft — vóór alle weren — een exceptie van onbevoegdheid van de Nederlandse rechter opgeworpen daartoe stellende dat nu het verzoek van de vrouw op 7 mei 2015 is ingediend, zij op dat moment nog geen zes maanden haar gewone verblijfplaats in Nederland had (ex art. 3 Brussel IIbis-Vo).

Daartegen heeft de vrouw verweer gevoerd. Daarbij heeft zij primair een beroep gedaan op art. 3 Brussel IIbis-Vo, en subsidiair, via art. 7 Brussel IIbis-Vo, op art. 9 sub b of c Rv.

Ter onderbouwing van de primaire rechtsmachtgrond, heeft de vrouw, kort samengevat, aangevoerd dat de gewone verblijfplaats van de vrouw niet alleen op 7 mei 2015 maar ook zes maanden dáárvoor in Nederland was gelegen.2. Daartoe heeft de vrouw de volgende feiten en omstandigheden aangevoerd:

In het hiernavolgende worden deze omstandigheden die door de vrouw in eerste aanleg zijn aangevoerd, gezamenlijk ook wel aangeduid als: de omstandigheden a. t/m k.

Op 18 februari 2016 heeft de mondelinge behandeling plaatsgevonden. Partijen hebben de zaak doen bepleiten via hun raadslieden.

De man heeft daarin, kort gezegd, aangevoerd dat aangesloten moet worden bij het onherroepelijk oordeel van het hof in de ontvoeringszaak (jegens de vrouw) dat — kort gezegd — de gewone verblijfplaats van [kind 1] vanaf 8 december 2014 in Nederland is gelegen.

Ter zitting bij de rechtbank heeft de vrouw, onder meer, aangevoerd dat ook al zou de rechtbank zich onbevoegd verklaren voor het echtscheidingsverzoek, zij op grond van art. 8 Brussel IIbis-Vo wel bevoegd is om de nevenvoorzieningen te behandelen.16.

De rechtbank heeft op 6 april 2016 haar beslissing inzake het bevoegdheidsincident genomen. Daarbij heeft de rechtbank beslist dat zij ter zake het verzoek tot echtscheiding op grond van art. 3 Brussel IIbis-Vo niet bevoegd is omdat in haar visie de vrouw op het moment van indiening van het echtscheidingsverzoek nog geen zes maanden haar gewone verblijfplaats in Nederland had. De rechtbank heeft evenwel gronden aanwezig geacht zich — naar analogie — op grond van art 9 sub c Rv (via art. 7 Brussel IIbis-Vo) bevoegd te achten.

Voor wat betreft de verzoeken met betrekking tot [kind 1] heeft de rechtbank geoordeeld dat zij op grond van art. 8 Brussel IIbis-Vo bevoegd is om daarvan kennis te nemen, omdat haar gewone verblijfplaats op het tijdstip dat de zaak bij de rechtbank aanhangig werd gemaakt in Nederland was gelegen. Ook ter zake de verzoeken tot alimentatie heeft de rechtbank geoordeeld dat zij rechtsmacht heeft, en wel op grond van art. 3 aanhef onder b van de Verordening (EG) nr. 4/2009.

De rechtbank heeft bij haar beschikking van 25 mei 2016 de man toestemming verleend om tussentijds hoger beroep in te stellen.

De man heeft tussentijds hoger beroep ingesteld. Daarbij heeft de man niet geklaagd over het oordeel van de rechtbank dat zij rechtsmacht heeft ter zake de verzoeken met betrekking tot [kind 1] en de alimentatieverzoeken. Hij heeft enkel, onder verwijzing naar art. 3 Brussel IIbis-Vo en naar art. 9 sub c Rv, geklaagd dat de rechtbank rechtsmacht heeft aangenomen ter zake het echtscheidingsverzoek. Daartoe heeft de man onder meer het volgende aangevoerd:

Daartegen heeft de vrouw, onder meer, ter zake art. 3 Brussel IIbis-Vo het volgende verweer aangevoerd:

Op 29 september 2016 is [kind 1] ontvoerd. De advocaat van de vrouw heeft het hof hiervan op de hoogte gesteld, en verzocht om geen nadere uitstel aan de man toe te staan.

Op 9 november 2016 heeft de vrouw nadere stukken ingediend, namelijk: verklaringen van de coördinator onderzoeksteam politie Amsterdam en de officier van justitie die bevestigen dat de vrouw aangifte van kinderontvoering tegen de man heeft gedaan en dat de man als verdachte is aangemerkt.

Op 29 november 2016 heeft de vrouw een kopie van een door de man in India ingediend verzoek overgelegd, waaruit volgt dat hij van mening is dat [kind 1] onder zijn ‘custody’ staat.

Tijdens de zitting van 21 november 2016 heeft het hof de mondelinge behandeling van de zaak aangehouden en de voortzetting daarvan bepaald op 2 december 2016.

Op 2 december 2016 heeft de voortzetting van de mondelinge behandeling plaatsgevonden. Daarbij is de man niet verschenen. Mr. Kim-Meijer, de opvolgende advocaat van de man, heeft namens de man onder meer verklaard dat [kind 1] bij hem verblijft, en dat zij er niets meer over kan zeggen. Verder heeft mr. Kim-Meijer namens de man een betoog gehouden waaruit volgens haar zou moeten volgen dat aan de Nederlandse rechter in deze zaak geen rechtsmacht toekomt.

De vrouw heeft de zaak doen bepleiten via haar advocaat, mr. Boshouwers. Daartoe heeft mr. Boshouwers een pleitnota overgelegd. Aanvullend heeft mr. Boshouwers nog, onder meer, aangevoerd dat nu India geen partij is bij het Haagse Kinderontvoeringsverdrag de Centrale Autoriteit zich niet stellig kan opstellen, dat de vrouw een teruggeleidingsprocedure in India aanhangig moet maken maar dat zij daar de middelen niet voor heeft, dat het voor de vrouw van groot belang is dat de echtscheidingsprocedure in Nederland wordt gevoerd, te meer nu zij in Nederland gebruik kan maken van gefinancierde rechtshulp en zij in India niet ter zitting kan verschijnen omdat de man in India aangifte tegen haar heeft gedaan, dit alles terwijl de man over veel financiële middelen beschikt en hij alle specialisten kan inhuren om hem in Nederland te vertegenwoordigen, en dat deze zaak zich dan ook bij uitstek ervoor leent om de noodbevoegdheid van artikel 9 Rv toe te passen.

Op 14 maart 2017 heeft het hof zijn uitspraak gedaan. Daarin heeft het de beschikking van de rechtbank vernietigd, en zich alsnog onbevoegd verklaard kennis te nemen van het echtscheidingsverzoek met nevenvoorzieningen van de vrouw.

De vrouw kan niet daarin berusten en zij richt daartegen de navolgende klachten, maar niet dan nadat zij eerst het toepasselijk juridisch kader heeft uiteen gezet. Daarbij zal de vrouw de volgorde van de cassatieklachten hanteren, namelijk: 1^e rechtsmacht zake de ouderlijke verantwoordelijkheden ex art. 8 Brussel IIbis-Vo, en 2^e rechtsmacht ter zake het verzoek tot echtscheiding ex art. 3 Brussel IIbis-Vo.

Het Nederlands IPR op het gebied van kinderbescherming en ouderlijke verantwoordelijkheden wordt beheerst door twee internationale regelingen, te weten: het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 en de Brussel IIbis-Verordening uit 2005. Beide regelingen kennen, onder meer, internationale bevoegdheidsregels, die niet volledig identiek zijn aan elkaar. In dat verband is van belang te benadrukken dat de Brussel IIbis-Verordening altijd voor gaat. Dat volgt uit art. 61 aanhef en onder a van Brussel IIbis-verordening en uit art. 52 van het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996.

De hoofdregel van de bevoegdheidsregeling ter zake, kort gezegd, ‘ouderlijke verantwoordelijkheden’, is in Brussel IIbis-Verordening neergelegd in art. 8.

Dit artikel 8 luidt als volgt:

Kortom: bevoegd is het gerecht van de lidstaat waar het kind zijn gewone verblijfplaats heeft. Daarbij gaat het om het moment waarop de zaak in eerste aanleg aanhangig is gemaakt. Dát is — naar de vaste jurisprudentie — de peildatum voor het bepalen van de rechtsmacht ex art. 8 Brussel IIbis-Verordening. Dat betekent dat ook als het kind na het aanhangig maken van de zaak verhuist naar een ander land, de aangezochte rechter op grond van het voornoemde artikel bevoegd blijft (het zogenaamde ‘perpetuatio fori’- beginsel).31.

Voor de invulling van het — overigens autonome — begrip ‘gewone verblijfplaats’ wordt verwezen naar de prejudiciële beslissing van het Hof van Justitie EU in de zaak Mercredi/Chaffe,32. Waarbij het ging om de gewone verblijfplaats van een zuigeling. Het hof heeft in dat kader als volgt geoordeeld:

Deze uitspraak is in feite een bevestiging van de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU ter zake het begrip ‘gewone verblijfplaats’. Zo heeft het hof hierover in zijn eerdere uitspraak van 2 april 2009 als volgt geoordeeld:33.

Uit deze vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU kan, in hoofdlijnen, het volgende worden afgeleid:

Tot slot is in dit kader van belang dat art. 8 Brussel IIbis-Vo ook van toepassing is op zaken betreffende ouderlijke verantwoordelijkheden die — als nevenvoorziening — in het kader van de echtscheidingsprocedure aan de orde zijn gesteld.36. Dit zou dus kunnen betekenen dat op grond van art. 8 Brussel IIbis-Vo, bijvoorbeeld, de Nederlandse rechter bevoegd is om over de nevenvoorzieningen betreffende ouderlijke verantwoordheden te oordelen, maar dat hij die bevoegdheid ex art. 3 Brussel IIbis-Vo (waarover hierna meer) niet heeft ter zake het echtscheidingsverzoek ‘an sich’. Anders gezegd: de rechter die over zijn rechtsmacht op grond van, onder meer, Brussel IIbis-Vo moet beslissen, is genoodzaakt het petitum in verschillende ‘Brussel IIbis-Vo-onderwerpen’ onder te verdelen.

In deze zaak is art. 3 Brussel IIbis-Vo, aanhef en onder a., laatste gedachtestreep aan de orde, hetgeen het volgende voorschrijft:

Allereerst is van belang dat Brussel IIbis-Vo niet bepaalt wat de peildatum van de gewone verblijfplaats van de verzoekende partij is. Anders gezegd: spelen voor de bepaling van de gewone verblijfplaats ook omstandigheden ná indiening van het verzoek een rol of gaat het enkel om een toetsing aan de omstandigheden op en voorgaande aan de datum waarop het verzoek is ingediend (oftewel: een ‘ex nunc’ dan wel een ‘ex tunc-toetsing’)? Nog weer anders gezegd: dient de rechter rechtsmacht aan te nemen indien:

In de tweede situatie wordt algemeen aangenomen dat het (hiervoor ook besproken) ‘perpetuatio fori’- beginsel ook hier geldt. Een reeds bij de aanvang van de procedure bestaande rechtsmacht, blijft in stand ook als tijdens de procedure de grond daarvoor vervalt. Of, andersom, ook dient te gelden dat de rechter rechtsmacht moet aannemen indien gedurende de procedure aan de zes-maanden-termijn wordt voldaan, is nog niet duidelijk.37. Wel blijkt uit de rechtsliteratuur dat het, gelet op de proceseconomie, wenselijk wordt geacht dat de rechter ook in dát geval rechtsmacht aanneemt. Anders zou de verzoekende partij worden genoodzaakt om na de onbevoegdverklaring een exact hetzelfde verzoek — en met succes — in te dienen.38. In de rechtspraktijk bestaat derhalve behoefte aan een uitspraak hierover door Uw Raad.

Daarnaast is in dit kader nog van belang dat hoewel het Hof van Justitie over het begrip ‘gewone verblijfplaats’ in artikel 3 Brussel IIbis-Vo nog geen prejudiciële beslissing heeft gegeven, voor de invulling van dat — autonoom — begrip aangesloten moet worden bij de invulling die het Hof van Justitie EU daaraan met betrekking tot art. 8 Brussel IIbis- Vo heeft gegeven.39. Zoals hiervoor (achter § 2.5) is uiteengezet, kan uit de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU wordt afgeleid dat de ‘gewone verblijfplaats de plaats is waar de betrokkene zijn/haar permanente of gewone centrum van zijn/haar belangen heeft gevestigd met de bedoeling daaraan een vast karakter te verlenen. Daarbij dient — zo luidt de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU — de nationale rechter rekening te houden met alle omstandigheden van het concrete geval.

In rov. 4.1 stelt het hof voorop dat de kernvraag in deze is of de Nederlandse rechter bevoegd is kennis te nemen van het verzoek van de vrouw tot echtscheiding met nevenvoorzieningen. Vervolgens memoreert het hof dat de rechtbank die vraag via art. 9 aanhef en sub c Rv bevestigend heeft beantwoord, en dat daartegen de grieven 1 tot en met 3 van de man zich richten. Op zichzelf genomen zijn deze vooropstellingen juist, doch niet volledig. De rechtbank heeft namelijk in rov. 3.5 van haar beschikking met juistheid overwogen dat voor wat betreft de verzoeken ten aanzien van [kind 1], de Nederlandse rechter op grond van art. 8 Brussel IIbis-Vo daarvoor rechtsmacht heeft, omdat zij haar gewone verblijfplaats in Nederland had op het tijdstip dat de zaak bij de rechtbank aanhangig werd gemaakt. De man is in hoger beroep daartegen niet opgekomen.

In rovv. 4.2 t/m 4.7 bouwt het hof op deze vooropstellingen voort en oordeelt het, kort gezegd, dat de Nederlandse rechter nóch op grond van art. 3 Brussel II bis-Vo (rov. 4.3), nóch op grond van (door de vrouw gestelde) proceseconomische redenen (rov. 4.4.), en noch op grond van art. 9 aanhef onder b of c Rv (rovv. 4.5 en 4.6), bevoegd is om van het echtscheidingsverzoek kennis te nemen. In de tweede volzin van rov. 4.7 oordeelt het hof zelfs nog dat de verzochte nevenvoorzieningen het lot van het echtscheidingsverzoek delen.

De volgende klacht is, specifiek, gericht tegen de hiervoor kort weergegeven rovv. 4.1 en 4.7.

In de hiervoor weergegeven rov. 4.1 en nóg nadrukkelijker: in rov. 4.7 neemt het hof tot uitgangspunt dat hier enkel de rechtsmacht van de Nederlandse rechter ter zake het echtscheidingsverzoek voorligt, en dat de nevenvoorzieningen het lot daarvan delen.

Gegeven het in dit geding vaststaande feit dat de gewone verblijfplaats van [kind 1] (in elk geval) ten tijde van het indienen van het verzoek bij de rechtbank op 7 mei 2015 in Nederland was gelegen,40. heeft het hof miskend dat art. 8 Brussel IIbis-Vo van toepassing is op de vraag of de Nederlandse rechter rechtsmacht heeft ter zake de door de vrouw verzochte nevenvoorzieningen betreffende [kind 1]. Zoals hiervoor achter §§ 2.2 en 2.6 is uiteengezet, geldt dat art. 8 Brussel IIbis-Vo bepaalt dat bevoegd is het gerecht van de lidstaat waar het kind ten tijde van indiening van het verzoek zijn gewone verblijfplaats heeft, en dat die bevoegdheid ‘losstaat’ van het echtscheidingsverzoek. Anders gezegd: art. 8 Brussel IIbis-Vo dient te worden toegepast op elke rechtsmachtvraag omtrent verzoeken ter zake, kort gezegd, ‘ouderlijke verantwoordelijkheden’, ongeacht of deze in een zelfstandige procedure dan wel als een nevenvoorziening in een echtscheidingsprocedure aan de orde zijn gesteld.41.

Nu het hof voldoende feitelijke grondslag daartoe had, was het gehouden om, desnoods ambtshalve, tot uitgangspunt te nemen dat de Nederlandse rechter op grond van art. 8 Brussel IIbis-Vo — exclusieve — rechtsmacht heeft om op de nevenvoorzieningen met betrekking tot [kind 1] te beslissen. Dit geldt te meer nu het, als gezegd, in hoger beroep vaststond dat de gewone verblijfplaats van [kind 1] in ieder geval ten tijde van indiening van het verzoek (dus: op 7 mei 2015) in Nederland was gelegen.42.

Dit alles heeft het hof hetzij miskend, hetzij heeft het zijn gedachtegang met geen enkele reden omkleed.

De gegrondbevinding van deze klacht raakt ook de daarop voortbouwende rov. 4.2 (dat de grieven van de man deels slagen), alsmede rovv. 4.4 t/m 4.6 voor zover deze daarop voortbouwen, alsmede de slotsom in rov. 4.7, en het dictum.

Nadat het hof in rov. 4.1, zoals hiervoor achter I. is weergegeven, de te zijner beoordeling voorliggende vraag en de grieven van de man heeft gememoreerd, heeft het in rov. 4.2 geconcludeerd dat die grieven van de man slagen. Ter motivering van dit oordeel, is het hof-terecht ambtshalve — eerst in rov. 4.3 ingegaan op het standpunt van de vrouw dat de Nederlandse rechter reeds op grond van art. 3 Brussel IIbis-Vo aanhef en onder a, bevoegd is om kennis te nemen van haar echtscheidingsverzoek. Blijkens de derde alinea en zijn slotsom in de vierde (tevens de laatste) alinea van deze rov. 4.3 heeft het hof dat standpunt verworpen, en heeft het geconcludeerd dat de bevoegdheid van de Nederlandse rechter niet mag worden gegrond op het bepaalde in art. 3 lid 1, aanhef en onder a, Brussel IIbis-Vo, omdat de vrouw niet gedurende zes maanden voorafgaande aan de indiening van haar echtscheidingsverzoek Nederland verbleef.

De daarop volgende rovv. 4.4 t/m 4.7 bouwen op dit uitgangpunt voort, nu het hof daarin is ingegaan op de alternatieve — door de vrouw gestelde — bevoegdheidsgronden.

De volgende klachten zijn, specifiek, tegen deze rov. 4.3 gericht.

Blijkens de derde en vierde alinea in rov, 4.3, waarin het hof — kort samengevat — oordeelt dat:

heeft het de zes-maanden-termijn en het aanvangsmoment (datum indiening inleidend verzoek) ex art. 3 aanhef en onder a, laatste gedachtestreep, Brussel IIbis-Vo, strikt gehanteerd, namelijk: naar de letter van die bepaling in art. 3 aanhef en onder a, laatste gedachtestreep, Brussel IIbis-Vo. Het hof hanteert hier dus — wederom: naar de letter van de bepaling — een ex tunc-toets. De omstandigheden ná indiening van het inleidend verzoek, namelijk: het feit dat de vrouw nog steeds in Nederland woont48. — en dus bijna 3 jaar na dato — heeft het hof dan ook in de hiervoor opgesomde overwegingen in rov. 4.3 (derde en vierde alinea) niet, ook niet ambtshalve, aan zijn oordeel ten grondslag gelegd.

Daarmee heeft het hof een oordeel gegeven dat getuigt van een onjuiste rechtsopvatting. Zoals hiervoor achter §§ 2.8 en 2.9 is verwoord, dient uit het oogpunt van proceseconomie bij de bepaling van de gewone verblijfplaats een ex nunc-toets te worden gehanteerd, oftewel: het spiegelbeeldbeginsel van het ‘perpetuatio fori’- beginsel dat Brussel IIbis-Vo wel uitdrukkelijk kent.

Het kán namelijk niet de bedoeling van onze EU-wetgever zijn geweest dat de termijnstelling in art. 3 Brussel IIbis-Vo zó stringent moet worden gehanteerd dat een (echtscheiding) verzoekende partij die weliswaar op het moment van de indiening van het verzoek nog net niet zes maanden49. zijn/haar gewone verblijfplaats in de betreffende lidstaat heeft, zoals het hof hier dan ook heeft overwogen,50. maar gedurende de procedure weer wel (zelfs ruimschoots) daaraan voldoet, toch ‘nul op zijn/haar rekest’ krijgt omdat de rechter zich nu eenmaal op grond van de termijnstelling in de voornoemde bepaling in Brussel IIbis-Vo, onbevoegd moet verklaren. Die verzoekende partij is daarmee genoodzaakt om die kwestie opnieuw bij datzelfde gerecht aanhangig te maken, en dan nu uiteraard met succes, omdat hij/zij dan wél (ruimschoots) aan de termijnstelling voldoet. Deze opvatting is volledig in strijd met het beginsel van proceseconomie (en de facto ook met art. 6 EVRM) omdat die partij genoodzaakt wordt om opnieuw een procedure te starten en daarbij nodeloze proceskosten te maken.51.

Dit alles heeft het hof dan ook hetzij miskend, hetzij heeft het zijn gedachtegang met onvoldoende redenen omkleed.

In de voornoemde derde alinea van rov. 4.3, zoals deze kort is opgesomd in middelonderdeel II.1, achter 1^e t/m 3^e, heeft het hof tot uitgangspunt genomen dat het eerste huwelijksdomicilie van de vrouw in India was gelegen en dat dat land dáármee haar gewone verblijfplaats was,52. waarin vervolgens nadien geen verandering is teweeggebracht, ook niet op grond van de door de vrouw gestelde omstandigheden, althans in elk geval niet eerder dan, ongeveer twee weken na, 7 december 2014 toen de vrouw met de kinderen naar Nederland is gereisd.53.

Daarmee heeft het hof ten eerste miskend dat voor de bepaling van de gewone verblijfplaats op grond van Brussel IIbis-Vo,54. het eerste huwelijksdomicilie, los van wat er van die vaststelling ook zij (waarover hierna meer) niet als vertrekpunt geldt, althans dat dat eerste huwelijksdomicilie niet zonder meer betekent dat dat ook de plaats is waar de betrokkene (in casu: de vrouw) het centrum van haar belangen had gevestigd met de bedoeling daaraan een vast karakter te verlenen, zijnde hét hoofdcriterium voor de bepaling van de gewone verblijfplaats volgens Brussel IIbis-Vo.

Anders gezegd: nu het hof in de voornoemde rov. 4.3 het eerste huwelijksdomicilie zonder meer, althans zonder nadere motivering, als de gewone verblijfplaats van de vrouw tot uitgangspunt heeft genomen,55. en vervolgens oordeelt dat de omstandigheden die de vrouw heeft gesteld geen wijziging in die vastgestelde feitelijke situatie teweeg hebben gebracht (uiteraard tot ongeveer twee weken ná 7 december 2014), heeft het hof een oordeel gegeven dat getuigt van een onjuiste rechtsopvatting ter zake de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU over de invulling van de gewone verblijfplaats zoals bedoeld in, onder meer, artt. 3 en 8 Brussel IIbis-Vo, en wel, in het bijzonder dat de rechter bij de invulling van het voormelde hoofdcriterium alle concrete omstandigheden van het geval, zowel objectieve als subjectieve, dient te betrekken.56. De enkele vaststelling van een eerste huwelijksdomicilie als de gewone verblijfplaats van de vrouw met de enkele toevoeging, zonder nadere motivering, dat de gestelde omstandigheden daaraan niet afdoen, volstaat niet (zie voor de opgesomde overwegingen met vindplaatsen: II.1: achter 1^e en 2^e).

Dit alles heeft het hof hetzij miskend hetzij heeft het zijn gedachtegang met geen enkele reden omkleed.

Voor zover het hof voor zijn oordeel in de derde van rov. 4.3, en dan in het bijzonder de in middelonderdeel II.1, achter 1^e, opgesomde overweging dat — kort gezegd — het eerste huwelijksdomicilie van partijen in India was, en dat daarmee India de gewone verblijfplaats van de vrouw was, de feitelijke duur van het verblijf van de vrouw (met [kind 2]) in India over de periode 2011/2012 doorslaggevend heeft geacht,57. heeft het hof een oordeel gegeven dat getuigt van een onjuiste rechtsopvatting ter zake de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU over de invulling van het begrip ‘gewone verblijfplaats’ in art. 8 Brussel IIbis-Vo (zie nader: §§ 2.3 t/m 2.5), welke jurisprudentie eveneens geldt voor datzelfde begrip dat in art. 3 Brussel IIbis-Vo is gebezigd (zie nader: § 2.10 dezes).

Zoals dat uitdrukkelijk ook is geoordeeld in het in § 2.3 dezes geciteerde oordeel van het Hof van Justitie EU in de Mercredi/Chaffe-uitspraak uit 2010, kan de duur van een verblijf slechts een aanwijzing vormen bij de beoordeling van de bestendigheid van de verblijfplaats, nu die beoordeling moet geschieden met inachtneming van alle concrete omstandigheden van het betreffende geval. Die concrete omstandigheden heeft de vrouw nu uitvoerig in eerste aanleg respectievelijk in hoger beroep aangevoerd — zie daarvoor § 1.11, achter a. t/m k., respectievelijk § 1.18, achter 1. t/m v. — en die omstandigheden heeft hof weliswaar als vaststaand aangenomen, maar deze vervolgens zonder nadere motivering ‘afgedaan’ als niet ter zake doende.58. Zo heeft de vrouw ter onderbouwing van de tijdelijke aard van haar feitelijke verblijf in India, bijvoorbeeld, aangevoerd dat zij aldaar verbleef op basis van een ‘multiple entry’ visum,59. dat zij deelnam aan de expat-scene dat zich nu eenmaal kenmerkt door een gemakkelijk toegankelijk sociaal netwerk waar men eenvoudig weer uit kan verdwijnen vanwege de werkzaamheden elders in de wereld,60. en dat zij in 2012 en 2013 zelfs vier maanden én alle vakanties in Nederland verbleef (samen met [kind 2]) en in 2014 zelfs voor 50-50%.61.

Vooral uit deze omstandigheden, maar overigens ook in samenhang met de overige concrete omstandigheden die de vrouw heeft aangevoerd,62. volgt dat de feitelijke duur van het verblijf van de vrouw (met [kind 2]) vanaf 2011 in India volstrekt ‘relatief’ was en dat die duur dan ook, mede daarom, niet als een doorslaggevende factor voor de invulling van de gewone verblijfplaats van de vrouw voor 7 december 2014 moet worden meegewogen.

Dit alles heeft het hof dan ook hetzij miskend, hetzij heeft het zijn gedachtegang met geen enkele reden omkleed.

De gegrondbevinding van deze klacht raakt ook de daarop volgende overwegingen in rov. 4.3,63. nu deze voortbouwen op het onjuiste (kennelijke) uitgangspunt van het hof dat de duur van het verblijf van de vrouw in India doorslaggevend is bij de bepaling van haar gewone verblijfplaats.

De beoordeling van de ‘gewone verblijfplaats’ van de vrouw vóór 7 december 2014 door het hof in de derde alinea van rov. 4.3 en zijn conclusie daaruit in de vierde alinea van diezelfde rov. zoals deze hiervoor in middelonderdeel II.1, achter 1^e t/m 4 zijn opgesomd, getuigt bovendien nog van een onjuiste rechtsopvatting over de bepaling van de ‘gewone verblijfplaats’ in de zin van de Brussel IIbis-Vo (en de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU daarover) én is ook zonder nadere toelichting, die hier ontbreekt, onbegrijpelijk. Ter nadere toelichting diene het volgende.

Weliswaar doet het hof blijken dat het de door de vrouw aangevoerde concrete omstandigheden onder ogen heeft gezien, en neemt het die omstandigheden ook wel als vaststaand aan,64. maar meent het vervolgens dat die omstandigheden niet de conclusie rechtvaardigen dat de gewone verblijfplaats van de vrouw zich reeds vóór 7 december 2014 in Nederland bevond.65. Dit terwijl uit die omstandigheden66. geen andere conclusie kan worden getrokken dan dat de plaats waar de vrouw het centrum van haar belangen had gevestigd met de bedoeling daaraan een vast karakter te geven, zeker niet India was maar uitsluitend Nederland.

Deze — onvermijdelijke — conclusie volgt, vooral, uit de volgende door de vrouw — in hoofdlijnen — gestelde omstandigheden, die — als gezegd — voor een groot deel door het hof ook in rov. 4.3 zijn vastgesteld:

Uit deze omstandigheden krijgt men juist een beeld van een Nederlands/Pakistaanse vrouw die weliswaar met een Indiase man is gehuwd in India en die vanwege de internationale functie van haar man (CEO van een internationaal bedrijf) met [kind 2] een tijdje in India (als een ‘expat’) is verbleven maar die nimmer de bedoeling heeft gehad om zich in India vast te vestigen. Dát is nu eenmaal het hoofdcriterium bij de bepaling van de ‘gewone verblijfplaats’ in de zin van de Brussel IIbis-Vo en de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU. Anders gezegd: het gaat steeds om de vraag waar de plaats is waarin de betrokkene zijn/haar permanente of gewone centrum van zijn/haar belangen heeft gevestigd, met de bedoeling daaraan een vast karakter te verlenen, waarbij alle omstandigheden van het concrete geval — zowel objectieve als subjectieve — van belang zijn en waarbij de feitelijke duur van het verblijf in het betreffende land géén doorslaggevende aanwijzing mag opleveren.74.

Kortom: uit de voornoemde — door het hof grotendeel als vaststaande aangemerkte — concrete omstandigheden, kan dan ook, in het licht van het voornoemde hoofdcriterium en dus ook de voornoemde vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie daarover, geen andere conclusie worden getrokken dan dat de gewone verblijfplaats voor de vrouw altijd, en dus ook vóór 7 december 2014, Nederland was.

Door bij zijn beoordeling van de gewone verblijfplaats75. van de vrouw deze concrete omstandigheden aan te merken als niet ter zake doende, althans als onvoldoende om de conclusie te rechtvaardigen dat de gewone verblijfplaats van de vrouw zich reeds voor 7 december 2014 in Nederland bevond, en door daaruit evenmin (op z'n minst) een bewijsvermoeden te ontlenen dat de vrouw haar gewone verblijfplaats altijd in Nederland had (en zeker niet in India), heeft het hof dan ook het hoofdcriterium voor de gewone verblijfplaats uit de Brussel IIbis-Vo én de vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie EU daarover, miskend, én heeft het bovendien een zonder nadere toelichting, die hier ontbreekt, onbegrijpelijk, althans ontoereikend gemotiveerd oordeel gegeven.

Zonder enige nadere motivering door het hof valt namelijk niet in te zien waarom het aan die omstandigheden geen relevant gewicht heeft toegekend, nu daaruit juist de onvermijdelijke conclusie, dan wel in ieder geval het bewijsvermoeden, volgt dat de vrouw nimmer de bedoeling heeft gehad om haar permanente of gewone centrum van haar belangen in India te vestigen, maar juist in Nederland.

De gegrondbevinding van één of meer van de voorgaande klachten in middelonderdelen II.1 t/m II.4 raakt ook de daarop voortbouwende: rov. 4.2 (dat de grieven van de man deels slagen), zijn conclusie over art. 3 Brussel IIbis-Vo in de vierde alinea van rov. 4.3, alsmede rovv. 4.4 t/m 4.6 (ter zake de andere bevoegdheidsgronden), de slotsom in rov. 4.7, en het dictum.