HR, 30-10-2012, nr. 11/00047 B

Het middel klaagt dat de Rechtbank bij de beoordeling van het klaagschrift onjuiste maatstaven heeft gehanteerd en/of de beschikking onjuist, ontoereikend althans onbegrijpelijk heeft gemotiveerd. Het middel gaat in de kern genomen om de vraag wat de taak van de beklagrechter is, in het bijzonder als het gaat om een beklag dat zich richt tegen de inbeslagneming zelf. Meer in het bijzonder is de vraag welke verantwoordelijkheid de beklagrechter heeft voor de volledigheid van de relevante processtukken.

Uit de bestreden beschikking kan worden opgemaakt dat de Rechtbank ervan is uitgegaan dat op de onder klager inbeslaggenomen voorwerpen klassiek beslag ex artikel 94 Sv en/of conservatoir beslag ex artikel 94a Sv rust. Formele stukken betreffende de beslagen, zoals machtigingen en processen-verbaal van beslaglegging, bevinden zich evenwel niet in het dossier zoals dat bij de Hoge Raad is binnengekomen. Wel bevindt zich bij de stukken een proces-verbaal van de raadkamerbehandeling van 13 mei 2009, waarop een eerder door klager ingediend klaagschrift is behandeld. Aan dat proces-verbaal is een overzicht gehecht, opgemaakt door de officier van justitie, waarop is aangegeven op welke goederen beslag rust en of het beslag ingevolge art. 94 Sv, ingevolge art. 94a Sv of ingevolge beide artikelen is gelegd. Blijkens dit overzicht gaat het onder meer om beslag op diverse banktegoeden, panden, auto's en boten.

Het onderhavige klaagschrift is op 22 april 2010 ingediend. Zoals al werd opgemerkt, was door klager reeds eerder een klaagschrift ingediend, dat op onder meer 13 mei 2009 is behandeld. Bij beschikking van 17 december 2009 heeft de Rechtbank te Arnhem dat klaagschrift, dat eveneens strekte tot teruggave van al hetgeen onder klager is inbeslaggenomen, ongegrond verklaard. In het onderhavige klaagschrift wordt uit die beschikking geciteerd. Dat maakt duidelijk dat de onderhavige beklagprocedure niet los kan worden gezien van de eerdere beklagzaak.

Door klager en [klaagster] zijn afzonderlijk gelijkluidende klaagschriften ingediend. Beide klaagschriften zijn - zo meen ik het proces-verbaal van de raadkamerbehandeling te mogen begrijpen - door de Rechtbank gevoegd behandeld. Dat heeft geleid tot één beschikking, waarin op de door "klagers" ingediende "klaagschriften" is beslist.

De bestreden beschikking houdt met betrekking tot de procedure en de standpunten van de partijen het volgende in:

Om het in deze overwegingen met II aangeduide beslispunt wat meer reliëf te geven, het volgende. Al bij de behandeling van het eerder door klager ingediende klaagschrift, zo blijkt uit het proces-verbaal van die behandeling op 13 mei 2009, is door de raadsman aangevoerd dat hij niet beschikte over processen-verbaal van inbeslagneming, machtigen, aanvragen conservatoir beslag en dergelijke "aan de hand waarvan geconcludeerd kan worden of het beslag wel rechtmatig is". Zijn standpunt was, kennelijk mede daarom, dat het beslag op alle goederen onrechtmatig is. In een - als ik het goed begrijp3. - later door de raadsman gegeven toelichting op het klaagschrift werd een beroep gedaan op bij de rechter-commissaris afgelegde getuigenverklaringen. De Rechtbank ging daaraan voorbij met de volgende, in het onderhavige klaagschrift geciteerde overweging.

Het beklag werd vervolgens ongegrond verklaard omdat de Rechtbank, "nu de raadsman niet per inbeslaggenomen voorwerp heeft aangegeven waaruit de onrechtmatigheid van het beslag zou bestaan" slechts "in zijn algemeenheid [kan] oordelen dat op grond van de in het dossier aanwezige stukken sprake is van een rechtmatige inbeslagname". De desbetreffende overweging wordt eveneens in het onderhavige klaagschrift geciteerd. Daarbij wordt gesteld dat de verdediging niet in staat is geweest om per inbeslaggenomen voorwerp aan te geven waarom het beslag onrechtmatig is aangezien zij niet over de daarvoor benodigde stukken beschikte. Tevens wordt aangekondigd dat de genoemde getuigenverklaringen tijdig voor of bij de behandeling van het klaagschrift in het geding zullen worden gebracht.

Het onderhavige klaagschrift werd door de Rechtbank in het openbaar behandeld op 19 oktober 2010. Uit het desbetreffende proces-verbaal blijkt dat de raadsman bij de aanvang van de behandeling opmerkte dat hij het klaagschrift wilde toelichten en enkele stukken wilde inbrengen. Daarop ontspon zich de volgende dialoog.

Nadat de raadsman het klaagschrift aan de hand van zijn pleitnota had toegelicht, kwam op een gegeven moment opnieuw aan de orde of de Rechtbank het dossier dat zich bij de rechter-commissaris bevond, zou mogen inzien. Het proces-verbaal houdt daarover onder meer het volgende in.

Uit de verdere gedachtewisseling kan worden afgeleid dat de Rechtbank beducht was om zonder instemming van de raadsman het dossier bij de rechter-commissaris te gaan inzien "vanwege een voorgaande geslaagde wraking". Voorts blijkt daaruit de officier van justitie meedeelde dat er een ordner "conservatoir beslag" was met daarin een overzicht van het beslag. Zijns inziens waren de stukken die zich in die ordner bevonden, voldoende. Hij voegde daaraan toe dat, als de Rechtbank hem opdroeg meer stukken aan te leveren, hij dat zeker zou doen. De voorzitter stelde dat de Rechtbank dan wel over bedoelde ordner moest beschikken en stelde dat de vraag dus was of de Rechtbank die ordner bij de rechter-commissaris mocht ophalen. Hij hield de raadsman voor dat deze beschikte over alle stukken die door de officier van justitie als voldoende waren aangemerkt. De raadsman, die eerder al had betwijfeld of de Rechtbank de juiste stukken bij de rechter-commissaris zou aantreffen, stelde dat als de raadkamer van oordeel was dat er voldoende stukken waren overgelegd, dat dan zijns inziens zou getuigen van een onjuiste rechtsopvatting. De raadsman heeft zich vervolgens primair op het standpunt gesteld dat de Rechtbank dient te beslissen op basis van de stukken "zoals u die thans voor u heeft liggen" en dat de zaak heropend zal moeten worden als de Rechtbank dat niet kan.

In de bestreden beschikking is de ongegrondverklaring van het beklag als volgt gemotiveerd.

Het middel klaagt dat de Rechtbank bij de beoordeling van het klaagschrift onjuiste maatstaven heeft gehanteerd, door te overwegen dat de raadkamer in een procedure als de onderhavige "slechts marginaal de rechtmatigheid van het beslag toetst" en/of "dat alles wat de raadsman naar voren heeft gebracht niet kan leiden tot het oordeel dat in casu geen redelijk vermoeden van schuld kan worden aangenomen". Tevens wordt geklaagd dat de Rechtbank haar beschikking onjuist, ontoereikend althans onbegrijpelijk heeft gemotiveerd.

Ik stel voorop dat het in art. 552a Sv neergelegde beklagrecht één van de waarborgen is waarmee de inbeslagneming is omgeven. Het gaat daarbij in elk geval primair om de bescherming van de rechthebbende (meestal de eigenaar of de bezitter) tegen onrechtmatig beslag. Daarbij laten zich twee gevallen van onrechtmatigheid onderscheiden. De inbeslagneming zelf kan onrechtmatig zijn, met name omdat ten tijde van de beslaglegging niet aan de wettelijke voorwaarden voor inbeslagneming is voldaan. Daarnaast kan het voortduren van het (aanvankelijk rechtmatig gelegde) beslag onrechtmatig zijn omdat het belang van de strafvordering dat voortduren niet langer vordert. Dit onderscheid werd reeds gemaakt in art. 103 (oud) Sv, de voorloper van art. 552a Sv.4. In art. 552a Sv heeft dat onderscheid zich vertaald in twee vormen van beklag. Naast het beklag over inbeslagneming staat het beklag over het uitblijven van een last tot teruggave.

Het beklag tegen inbeslagneming is gegrond indien het beslag in strijd met de wet is gelegd of indien de beslaglegging strijdt met de beginselen van een behoorlijke procesorde. De met de gegrondverklaring overeenkomende last (art. 552a lid 7 Sv) is een last tot teruggave aan de klager.5. Het belang van de strafvordering maakt dat niet anders. De enige uitzondering die de Hoge Raad tot nu toe op die regel heeft gemaakt, is voor het geval het desbetreffende voorwerp dient te worden onttrokken aan het verkeer.6. Ook voor een beklag over de inbeslagneming als zodanig geldt dat het beklag moet strekken tot teruggave van het desbetreffende voorwerp. Als het voorwerp reeds is teruggegeven, is het beklag niet ontvankelijk. Van het gebruik van het beklagrecht enkel om een declaratoire uitspraak over de rechtmatigheid van het beslag te krijgen, wil de Hoge Raad, ondanks mogelijke spanning met art. 13 EVRM, niet weten.7.

Dat (ook) een beklag over inbeslagneming moet strekken tot teruggave van het voorwerp is van belang voor de interpretatie van het klaagschrift. Uit het enkele feit dat het klaagschrift strekt tot teruggave mag niet geconcludeerd worden dat het (alleen) gaat om een beklag over het uitblijven van een last tot teruggave. Het kan (mede) gaan om een beklag over de inbeslagneming als zodanig.

In de toelichting op het middel wordt gerefereerd aan de overzichtsbeschikking van 28 september 2010, LJN BL2823, NJ 2010/654, waarin de Hoge Raad de in beklagzaken na te leven procedurele voorschriften en de bij de beoordeling aan te leggen maatstaven heeft weergegeven:

Hoewel deze overzichtsbeschikking, als wordt afgegaan op de inleidende overweging 2.1, betrekking lijkt te hebben op alle zaken betreffende "op grond van art. 552a Sv ingediende klaagschriften tegen op basis van art. 94 en/of 94a Sv gelegde beslagen op voorwerpen", blijkt uit de weergegeven toetsingsmaatstaven dat de aandacht van de Hoge Raad hoofdzakelijk is uitgegaan naar het beklag over het uitblijven van een last tot teruggave. Op het beklag over de inbeslagneming zelf hebben de weergegeven maatstaven namelijk geen betrekking. De verklaring is vermoedelijk dat de in de overzichtsbeschikking gegeven uiteenzetting "is beperkt tot enkele in de rechtspraak te onderkennen knelpunten". Kennelijk onderkende de Hoge Raad met betrekking tot het beklag over inbeslagneming geen knelpunten die het behandelen waard waren.

De eenzijdige gerichtheid op het beklag over het uitblijven van een last tot teruggave roept de vraag op of hetgeen de Hoge Raad in rov. 2.2 overweegt met betrekking tot het summiere karakter van de procedure onverkort geldt voor het beklag over inbeslagneming. Ik meen dat dit niet het geval is. Bij een beklag over inbeslagneming wordt van de rechter een oordeel gevraagd over de rechtmatigheid van overheidsoptreden dat heeft plaatsgevonden. De beklagrechter kijkt hier dus terug, niet vooruit. Zijn oordeel over het verleden staat geheel los van "de mogelijke uitkomst van een nog te voeren hoofdzaak of ontnemingsprocedure". Het gevaar dat de beklagrechter op die uitkomst vooruitloopt, is dus niet aanwezig om de eenvoudige reden dat die uitkomst voor de beoordeling van het beklag irrelevant is.

Ik merk in dit verband nog het volgende op. Het beklag over de rechtmatigheid van de beslaglegging moet onderscheiden worden van het verweer in de hoofdzaak dat het bewijs onrechtmatig verkregen is. Art. 103 (oud) Sv stond al in de wet toen het leerstuk van het onrechtmatig verkregen bewijs nog moest worden uitgevonden. Het beklagrecht is gericht op herstel van de rechtmatige toestand die door het onrechtmatig overheidsoptreden is verstoord. De vraag of het verkregen bewijs gebruikt mag worden, staat daar los van. Dat laat zich het duidelijkst illustreren als de klager/rechthebbende een ander is dan de verdachte. Als de beslaglegging onrechtmatig was, krijgt de klager zijn spullen terug, terwijl de verdachte zich niet over de bewijsverkrijging kan beklagen omdat die niet jegens hem onrechtmatig was. De rechter kan het desbetreffende verweer met dat argument verwerpen, zelfs zonder een oordeel te geven over de rechtmatigheid van de beslaglegging. Meer in het algemeen geldt dat de later oordelende strafrechter maar in een betrekkelijk klein aantal gevallen geroepen wordt zich uit te spreken over de rechtmatigheid van de inbeslagneming. Als de inbeslagneming niet tot bewijsmateriaal heeft geleid dat voor het bewijs wordt gebruikt, kan reeds om die reden aan een beroep op onrechtmatig verkregen bewijs voorbij worden gegaan. Ten principale geldt dat het eventuele oordeel van de strafrechter over de rechtmatigheid van de bewijsverkrijging in een andere sleutel staat dan het oordeel van de beklagrechter. Het gaat bij het oordeel van de strafrechter niet om de bescherming van de vermogensrechtelijke positie van de betrokkenen, maar om de rechtspositie van de verdachte in het strafproces. Ook dat maakt dat de beklagrechter zich bezwaarlijk kan oriënteren op het latere oordeel van de strafrechter.

De positie van de beklagrechter vertoont gelijkenis met de positie van de rechter-commissaris die zich op grond van art. 59a Sv moet uitspreken over de rechtmatigheid van de inverzekeringstelling. Ook voor de beklagrechter geldt dat hij zich een eigen oordeel zal moeten vormen over de rechtmatigheid van (in zijn geval) de beslaglegging. Dat oordeel heeft een feitelijke en een juridische kant. Voor terughoudendheid bij het juridisch oordeel is uiteraard geen plaats. Wat de feiten betreft, zal de maatstaf mijns inziens die van de aannemelijkheid moeten zijn. De beklagrechter heeft daarbij een eigen verantwoordelijkheid voor de feitvaststelling. De vraag is daarom niet of een procespartij erin is geslaagd bepaalde feiten aannemelijk te maken, maar of de feiten aannemelijk zijn geworden. Een vraag daarbij is wel, wie het voordeel van de twijfel moet worden gegund, de klager of het openbaar ministerie. Anders gezegd: is het beklag pas gegrond als aannemelijk wordt dat de inbeslagneming onrechtmatig was, of reeds als niet aannemelijk is geworden dat de inbeslagneming rechtmatig was? Ik ben geneigd dat laatste voor juist te houden. Dit omdat het gaat om bescherming tegen aantasting van (grond)rechten door de overheid. Van de inbreukmakende overheid mag worden verlangd dat zij in staat is die inbreuk te verantwoorden. Kan zij dat niet, en blijft ook na het onderzoek van de beklagrechter gegronde twijfel bestaan aan de rechtmatigheid van de beslaglegging, dan zal die beslaglegging voor onrechtmatig moeten worden gehouden. Praktisch gesproken ligt de bewijslast dus wel bij de officier van justitie. Hij is de eerst aangewezene om ervoor te zorgen dat aannemelijk wordt dat de inbeslagneming rechtmatig was.

Van een marginale toetsing is dus geen sprake. Wel kan misschien volgehouden worden dat de procedure ook ingeval van beklag over de inbeslagneming een summier karakter draagt. Die karakteristiek heeft dan echter geen betrekking op de toetsingsmaatstaf, maar op het onderzoek dat aan het rechterlijk oordeel voorafgaat. Niet uitgesloten is dat bij de behandeling in raadkamer getuigen worden verhoord, maar het recht om getuigen te horen is minder stevig verankerd dan het geval is bij de berechting van verdachten.8. Doorgaans volstaat een beoordeling op basis van de stukken. Dat hoeft, om met art. 13 EVRM te spreken, aan de effectiviteit van de remedy geen afbreuk te doen, mits de klager zoals bepleit het voordeel van de twijfel wordt gegund. Die benadering sluit goed aan bij de eis van schriftelijke vastlegging van de inbeslagneming en de daaraan verbonden "formaliteiten". Ik doel daarmee op de algemene verbaliseringsplicht (voor opsporingsambtenaren neergelegd in art. 152 Sv, voor de rechter-commissaris in art. 172 Sv) en op meer specifieke voorschriften die schriftelijke vastlegging meebrengen (zoals bijvoorbeeld art. 94 lid 3 Sv met betrekking tot de kennisgeving van inbeslagneming en het bewijs van ontvangst en art. 103 Sv met betrekking tot de schriftelijke machtiging). Als de verslaglegging niet op orde is, is er, zou men kunnen zeggen, reeds daarom iets mis.

Deze benadering, waarin beoordeling op basis van de stukken centraal staat, heeft haar wettelijk ankerpunt in art. 23 lid 4 Sv, een artikellid dat ook in de schriftuur wordt genoemd. Het artikellid schrijft in de eerste volzin voor dat het openbaar ministerie de op de zaak betrekking hebbende stukken aan de raadkamer overlegt. Daarmee wordt primair de rechterlijke oordeelsvorming gediend. Zonder de relevante stukken is de rechter niet goed in staat zich een oordeel te vormen over de rechtmatigheid van het beslag. Dat betekent dat een beklagrechter ambtshalve op de naleving van het voorschrift moet toezien. Met incomplete stukken kan hij geen genoegen nemen om de eenvoudige reden dat hij anders zijn taak - beoordelen of de inbeslagneming rechtmatig is - niet kan vervullen. Hij zal dus zo nodig, ook als de klager hem niet op de onvolledigheid van de stukken attendeert, op grond van art. 23 lid 1 Sv de overlegging van de ontbrekende stukken moeten bevelen. 9. In de schriftuur wordt er terecht op gewezen dat iets van deze gedachte ook doorklinkt in rov. 2.7 van de overzichtsbeschikking. Om de juiste beoordelingsmaatstaf te hanteren, moet, zo stelt de Hoge Raad, duidelijk zijn waarop het beslag is gegrond. Dat kan alleen maar duidelijk zijn als de beklagrechter beschikt over de relevante stukken.

In de tweede volzin geeft art. 23 lid 4 Sv de procesdeelnemer (daaronder valt de klager) het recht van de inhoud van overgelegde stukken kennis te nemen. Daarmee zijn twee nauw samenhangende belangen gediend, namelijk het belang van contradictoire procesvoering en het belang van de interne openbaarheid van het geding. Dat laatste belang brengt mee dat het achterhouden van stukken een doodzonde is, ook als de raadkamer die stukken niet in haar oordeelsvorming zou betrekken.10. Het eerste belang brengt mee dat kennisneming alléén niet voldoende is. De klager moet ook de gelegenheid worden geboden zich over de stukken uit te laten. Dat betekent dat zo nodig een dag voor een nadere behandeling van het klaagschrift dient te worden bepaald.11.

Terug naar de onderhavige zaak. Zoals blijkt uit de door de Rechtbank gegeven samenvatting van de gronden waarop het beklag rust, heeft zij het beklag kennelijk en allerminst onbegrijpelijk opgevat als een beklag dat mede gericht is tegen (de onrechtmatigheid van) de inbeslagneming als zodanig. Dat betekent dat de Rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat met een marginale toets diende te worden volstaan. Daarover klaagt het middel terecht. Het middel klaagt eveneens terecht over de overweging van de Rechtbank dat "alles wat de raadsman naar voren heeft gebracht" niet kan leiden tot het oordeel dat - kort gezegd - het beklag gegrond is. Die overweging doet, mede omdat iedere nadere motivering ontbreekt, vermoeden dat de Rechtbank de bewijslast eenvoudig op de schouders van de klager heeft gelegd en zo haar taak als beklagrechter heeft miskend. Die overweging is als motivering in elk geval ontoereikend.12. Dat klemt te meer nu tot hetgeen de raadsman aanvoerde, behoorde dat de relevante stukken ontbraken. Het middel, dat art. 23 lid 4 Sv wel noemt, klaagt niet expliciet over de schending van de daarin gegeven voorschriften, maar het feit dat de Rechtbank in het verweer van de raadsman geen aanleiding heeft gevonden om het openbaar ministerie te bevelen de ontbrekende stukken alsnog over te leggen, bevestigt wel het vermoeden dat de Rechtbank heeft nagelaten zelf te onderzoeken of de beslagen rechtmatig waren gelegd.

Min of meer ten overvloede merk ik nog het volgende op. De Rechtbank zag het kennelijk als een probleem dat het (gehele) strafdossier door het openbaar ministerie al aan het gerecht was overgelegd en dat dit dossier zich "lijfelijk" in het kabinet van de rechter-commissaris bevond. Inderdaad kan art. 23 lid 4 Sv niet zo uitgelegd worden dat het openbaar ministerie de relevante stukken in een dergelijk geval nogmaals aan de raadkamer van de rechtbank moet overleggen. Voor zover het om de originele stukken gaat, is dat, nu het openbaar ministerie daarover niet meer beschikt, zelfs onmogelijk. Aan het voorschrift van art. 23 lid 4 Sv kan het openbaar ministerie in een dergelijk geval voldoen door het verstrekken van een gespecificeerde opgave van de (zich al onder de rechtbank bevindende) stukken die op het beklag betrekking hebben.13. Dat brengt een redelijke wetsuitleg van art. 23 lid 4 Sv mijns inziens met zich mee.

Ik merk daarbij op dat het strafdossier in de hoofdzaak niet per definitie samenvalt met het dossier in de beklagzaak. Het maken van onderscheid ligt vooral in de rede in gevallen waarin de klager niet tevens verdachte is. Maar ook in gevallen waarin de klager "toevallig" wel de verdachte in de hoofdzaak is, is juridisch gezien sprake van een afzonderlijke procedure. De klager klaagt immers niet in zijn hoedanigheid van verdachte, maar in zijn hoedanigheid van belanghebbende. In dit verband is van belang dat voor de beoordeling van het beklag niet alle stukken uit het strafdossier relevant hoeven te zijn. Als alleen over de rechtmatigheid van de beslaglegging zelf wordt geklaagd, zijn bijvoorbeeld alle stukken met betrekking tot het vervolg van het opsporingsonderzoek in de regel niet van belang. Selectiviteit kan dus geboden zijn. De eis van interne openbaarheid brengt daarbij mee dat het voor de klager volstrekt duidelijk moet zijn over welke stukken de raadkamer bij de beoordeling van het beklag beschikt. Eerst als daarover duidelijkheid bestaat, kan zinvol over de volledigheid van de stukken worden gedebatteerd en kan beoordeeld worden of aanvulling van het dossier nodig is.

Op zich is er geen bezwaar tegen dat de raadkamer op eigen initiatief in het zich bij de rechter-commissaris bevindende dossier gaat grasduinen naar stukken die voor de beoordeling van belang zijn. Onder omstandigheden kan de eigen verantwoordelijkheid van de raadkamer voor een deugdelijke beoordeling van het beklag zelfs tot een dergelijke handelwijze nopen. Toestemming van de klager is daarvoor niet nodig. Iets anders is dat de raadkamer wel de klager moet meedelen welke naar haar oordeel relevante stukken zij uit het kabinet van de rechter-commissaris heeft opgediept en - belangrijker nog - de klager daarbij in de gelegenheid moet stellen zich over die stukken uit te laten.

Een en ander betekent dat het oordeel van de Rechtbank dat zij "ipso facto" over het gehele strafdossier beschikt, mij niet juist voorkomt. Het enkele feit dat de Rechtbank "lijfelijk" toegang heeft tot het gehele strafdossier, maakt niet dat alle stukken uit dat dossier tot het dossier van de beklagzaak behoren. Wat de Rechtbank bedoelt als zij overweegt dat zij "dus" kennis heeft genomen van "de onderhavige procesdossiers en in het bijzonder de ordners: rechtshulpverzoeken 1 en 2 en de ordner (conservatoir) beslag", is mij daarbij niet duidelijk. Als de Rechtbank daarmee bedoelt dat zij "ipso facto" geacht wordt kennis te dragen van het dossier in de hoofdzaak, getuigt de overweging van een onjuiste rechtsopvatting omdat voor dergelijke ficties in het recht geen plaats is. Als de Rechtbank bedoeld heeft dat zij daadwerkelijk kennis heeft genomen van de genoemde ordners en de inhoud daarvan in haar oordeel heeft betrokken, onthult de overweging een ernstige schending van de eis van interne openbaarheid. Uit het proces-verbaal van de behandeling in raadkamer blijkt dat de raadkamer ten tijde van die behandeling niet beschikte over de "ordner (conservatoir) beslag". Dat vindt bevestiging in de bestreden beschikking, waarin de Rechtbank onder het kopje "De feiten" aangeeft dat de raadkamer "ten tijde van de behandeling" beschikte over: het klaagschrift van 22 april 2010, de reactie daarop van de officier van justitie van 12 mei 2010, een eerder ingediend klaagschrift van 12 januari 2009 en de daarop gegeven beslissing d.d. 17 december 2009 en tussenbeslissingen. Dat is niet veel. Over alle stukken waarin de Rechtbank zich mogelijk na afloop van de raadkamerbehandeling heeft verdiept, heeft de raadsman van klager zich niet op een nader bepaalde zitting kunnen uitlaten.

Ook hetgeen de Rechtbank overweegt met betrekking tot de eerst door de klager te bewandelen weg als er zijns inziens stukken ontbreken, komt mij niet juist voor. Ik wil nog wel aannemen dat de Rechtbank niet bedoelt dat de klager alle stukken waarover de Rechtbank "ipso facto" beschikt en waarvan zij "dus" kennisneemt, maar via een gespecificeerd verzoek gedaan aan de officier van justitie in handen moet zien te krijgen. Kennelijk heeft de Rechtbank enkel het oog op stukken die zij ook zelf niet in de door haar genoemde ordners heeft aangetroffen. Ook bij die lezing getuigt de overweging van een miskenning van het in art. 23 lid 4 Sv bepaalde en in het bijzonder van de eigen verantwoordelijkheid die de beklagrechter heeft voor de volledigheid van de op de zaak betrekking hebbende stukken. Het beklagrecht wordt danig gefrustreerd als de klager eerst via een afzonderlijke procedure moet proberen om de beschikking te krijgen over de relevante stukken. Ik merk daarbij op dat de weg van art. 32 Sv die de Rechtbank voor ogen lijkt te hebben gestaan, is geschreven voor de verdachte in de hoofdzaak. Zoals opgemerkt is niet elke belanghebbende die ex art. 552a Sv klaagt, verdachte. Bovendien klaagt de klager die toevallig ook verdachte is niet in die hoedanigheid maar in zijn hoedanigheid van belanghebbende. In die hoedanigheid komt hem het in art. 32 Sv toegekende recht om over onthouding van processtukken te klagen niet toe. 14. Voor de kennisneming van processtukken in de beklagprocedure zijn de leden 4 en 5 van art. 23 Sv geschreven. Met die regeling moet de rechtbank het doen.15.

In dit verband nog het volgende. Art. 23 lid 4 Sv kent de klager het recht tot kennisneming van de relevante stukken eerst toe als het openbaar ministerie die stukken aan de raadkamer heeft overgelegd. Dat betekent dat eerst beklag moet zijn gedaan voordat het recht op kennisneming van de stukken bestaat. Natuurlijk doet de klager er goed aan het openbaar ministerie te verzoeken om met het oog op een in te dienen klaagschrift kennis te mogen nemen van de nodige stukken. Maar als die informele weg niet binnen redelijke termijn tot succes leidt, kan van de belanghebbende, van wie art. 552a lid 3 vergt dat hij zijn klaagschrift "zo spoedig mogelijk na de inbeslagneming" indient, niet verlangd worden dat hij met het doen van beklag wacht tot hij gehoor heeft gevonden. De consequentie is dat dan aan het klaagschrift geen hoge eisen kunnen worden gesteld. Onder omstandigheden zal genoegen genomen moeten worden met de enkele stelling dat de inbeslagneming onrechtmatig is. Tot (nadere) onderbouwing van die stelling is de klager immers pas in staat als hij de beschikking heeft gekregen over de stukken die op het beklag betrekking hebben. Het behoort daarbij zoals gezegd tot de verantwoordelijkheid van de beklagrechter dat de klager tot die onderbouwing in staat wordt gesteld. Alleen zo kan de beklagprocedure een effective remedy vormen in de zin van art. 13 EVRM.

Het middel slaagt.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG