12 Stelplicht- en bewijslastverdeling op grond van jurisprudentie

Op grond van jurisprudentie kan de rechtsverhouding tussen partijen een bewijsregel meebrengen, kan soms worden aangeknoopt bij wel in de wet geregelde gevallen of wordt het bewijsrisico toebedeeld aan de partij die het nadeel moet dragen van zijn gedrag. Hierna worden deze jurisprudentiële stelplicht- en bewijslastverdeling besproken.

De rechtsverhouding tussen partijen kan een bewijsregel aan het licht brengen. Een zodanige verhouding kan voorvloeien uit de wet, een rechtshandeling of het ongeschreven recht.1

Soms geeft de wettelijke bepaling weinig uitsluitsel over de stelplicht- en bewijslastverdeling, maar kan worden aangeknoopt bij wel in de wet geregelde gevallen, voor zover de aard van de rechtsbetrekking zich daartegen niet verzet. De Hoge Raad zoekt in deze gevallen aansluiting bij de materiële rechtsregels die het geschilpunt in kwestie beheersen.2 Er wordt dan teruggevallen op algemene regels in de materiële wetgeving waar de bewijslastverdeling expliciet is geregeld. Zo kunnen de bewijsregels van art. 6:74 en 6:162 BW behulpzaam zijn bij het vinden van een bewijsregel voor speciale gevallen, die te herleiden zijn tot een geschil betreffende tekortkoming respectievelijk onrechtmatige daad. De toe te passen regel is dan geënt op wel in de wet geregelde gevallen van bewijslastverdeling.

Bewijsrisico wordt toebedeeld aan de partij die het nadeel moet dragen van haar gedrag. Indien geen enkele aanwijzing is te vinden voor een stelplicht- en bewijslastverdeling, kan als richtingwijzer in sommige gevallen gelden dat het de aansprakelijke partij is geweest die de benadeelde de mogelijkheid heeft ontnomen om zekerheid te verschaffen over het geschilpunt tussen partijen.5 De verantwoording voor de regel van bewijslastverdeling wordt in die gevallen expliciet gegeven; een duidelijk voorbeeld van bewijslastomkering op grond van de redelijkheid en billijkheid (art. 150 Rv in fine).