HR, 06-10-2023, nr. 22/00690

‘Indien echter een door het bestuursorgaan genomen besluit geheel of ten dele het resultaat is van een geautomatiseerd proces — zoals de modelmatige waardebepaling in het kader van de uitvoering van de Wet WOZ — en de belanghebbende de juistheid van de bij dat geautomatiseerde proces gemaakte keuzes en van de daarbij gebruikte gegevens en aannames wil controleren en zo nodig gemotiveerd betwisten, moet het bestuursorgaan zorgdragen voor de inzichtelijkheid en controleerbaarheid van die keuzes, aannames en gegevens. Zonder die inzichtelijkheid en controleerbaarheid dreigt een ongelijkwaardige procespositie van partijen te ontstaan. Een belanghebbende kan in geval van besluitvorming op basis van een computerprogramma dat vanuit zijn perspectief is te beschouwen als een zogenoemde ‘black box’ immers niet controleren op basis waarvan tot een bepaald besluit wordt gekomen (vgl. Afdeling Bestuursrechtspraak RvS 17 mei 2017, nrs. 201600614 e.a,, ECLI:NL:RVS:2017:1259, AB 2017/91, rechtsoverweging 14.3). Dit heeft ook te gelden indien die informatie (nog) niet is neergelegd in op de zaak betrekking hebbende stukken.’

Het Hof stelt voorop dat het bepaalde in de artikelen 7:4, lid 2, en 8:42, lid 1, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) ertoe strekt dat alle gegevens die het bestuursorgaan ter raadpleging ter beschikking staan of hebben gestaan en die van belang kunnen zijn voor de beslechting van de bestaande geschilpunten aan de wederpartij — en de rechter — beschikbaar worden gesteld. Die in voornoemde bepalingen neergelegde verplichting heeft ten doel te waarborgen dat een geschil over een genomen besluit wordt beslecht op basis van alle relevante feitelijke gegevens die aan het bestuursorgaan ter beschikking staan, zodat de belanghebbende zich daarover kan uitlaten en de rechter daarmee bij zijn beoordeling rekening kan houden. Gegevens die worden opgeslagen, bewerkt, verwerkt of beheerd in systematische gegevensverzamelingen (databases) hebben in beginsel op de zaak betrekking voor zover zij van belang en raadpleegbaar zijn met het oog op de aan de orde zijnde zaak. Deze gegevens vormen het op de zaak betrekking hebbende stuk, dat in de vorm van een afdruk of op een andere geschikte wijze ter beschikking moet worden gesteld. Zie HR 4 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:672, BNB 2018/1002, r.o. 3.4.2 en 3.4.4 en HR 17 augustus 2018, ECLI:NL:HR:2018:1316, BNB 2018/182, r.o. 2.3.2).

Uit de stukken van het geding volgt dat belanghebbende in de bezwaarfase heeft aangevoerd dat de door de Heffingsambtenaar in het taxatieverslag gehanteerde vergelijkingsobjecten in een betere onderhoudstoestand — moderner en een luxere afwerking — verkeren dan de woning en dat de Heffingsambtenaar met deze verschillen onvoldoende rekening heeft gehouden. Belanghebbende heeft verder aangevoerd dat blijkens een door zijn taxateur verrichte inpandige opname de woning in een slechte onderhoudstoestand verkeert en dat de keuken, de badkamer en het sanitair gedateerd zijn. In het kader van de hoorprocedure heeft hij de Heffingsambtenaar verzocht om de grondstaffel, de KOUDV- en liggingsfactoren, alsmede de wijze waarop de verschillen tussen de woning en de vergelijkingsobjecten zijn verdisconteerd, en de onderdeelwaardes van de objectonderdelen te verstrekken. Aan dat verzoek heeft de Heffingsambtenaar geen gevolg gegeven. In de uitspraak op bezwaar is echter wel ingegaan op de klacht ten aanzien van de KOUDV- en de liggingsfactoren.

De uitspraak op bezwaar vermeldt dat bij de vaststelling van de waarde van de woning in voldoende mate en in de juiste verhouding rekening is gehouden met de onderlinge verschillen in ligging, kwaliteit, grootte, voorzieningen, onderhoud en omgevingsfactoren van de vergelijkingsobjecten ten opzichte van de woning. Daarbij is opgemerkt dat alle vergelijkingsobjecten zijn onderzocht door middel van informatie afkomstig van de nieuwe eigenaar, analyse van de verkoopomstandigheden en eventueel een inpandige opname en dat op basis daarvan een WOZ-waarde is toegekend, die kan afwijken van de verkoopprijs en waarbij is uitgegaan van een gemiddelde staat van onderhoud. Ook vermeldt de uitspraak op bezwaar dat de taxateur van de gemeente de waarde van de woning nogmaals heeft beoordeeld en daarbij heeft geconstateerd dat in voldoende mate en in de juiste verhouding rekening is gehouden met hetgeen in het bezwaarschrift is aangevoerd, onder andere met ligging en inhoud. In de beroepsfase heeft de Heffingsambtenaar de matrix ais opgenomen in 2.2.1 overgelegd en in hoger beroep de vastgoedrapporten uit iWOZ van de vergelijkingsobjecten.

Uit hetgeen hiervoor is overwogen blijkt dat de Heffingsambtenaar reeds in de bezwaarfase over informatie beschikte met betrekking tot de KOUDV- en liggingsfactoren van de woning en de vergelijkingsobjecten en die informatie heeft gebruikt bij de beoordeling van het bezwaarschrift en heeft verwerkt in de in de beroepsfase overgelegde matrix. Aangezien (i) deze informatie de Heffingsambtenaar ter raadpleging ter beschikking heeft gestaan en (ii) deze informatie van belang was zijn voor de beslechting van de (nog) bestaande geschilpunten, is het Hof van oordeel dat deze informatie behoort tot de op de zaak betrekking hebbende stukken. Belanghebbende heeft niet weersproken dat zijn gemachtigde eveneens over de verkoopinformatie van de vergelijkingsobjecten kon beschikken via NVM-Realworks. Dit brengt echter niet mee dat de Heffingsambtenaar is ontslagen van de verplichting (een afschrift van) de hem ter beschikking staande informatie als een op de zaak betrekking hebbend stuk voor het hoorgesprek ter inzage te leggen dan wel aan de rechter over te leggen. Vgl. HR 17 augustus 2018, ECU:NL:HR:2018:1319, BNB 2018/170, r.o. 2.2.

Door die informatie niet vóór de hoorzitting ter inzage te leggen, heeft belanghebbende beroep moeten instellen om zich ervan te kunnen vergewissen of voldoende rekening is gehouden met de onderlinge verschillen tussen de woning en de vergelijkingsobjecten. Het Hof ziet daarom aanleiding de Heffingsambtenaar te veroordelen in de proceskosten van de beroeps- en de hogerberoepsfase. De omstandigheid dat de gemachtigde van belanghebbende toegang had tot verkoopinformatie van de vergelijkingspanden via NVM-Realworks, leidt niet tot een ander oordeel, aangezien niet duidelijk is of dit met zich bracht dat partijen over dezelfde informatie beschikten. Het Hof zal geen vergoeding voor de bezwaarfase toekennen, omdat, zoals hierna is geoordeeld, de uitspraak op bezwaar in stand blijft.

Ten overvloede overweegt het Hof dat het, mede gelet op hetgeen de Heffingsambtenaar ter zitting van zowel de Rechtbank als het Hof over de werkwijze van de [gemeente A] naar voren heeft gebracht, geen reden heeft te twijfelen aan de wijze waarop onroerende zaken in de [gemeente A] worden getaxeerd en waarbij de KOUDV- en liggingsfactoren niet in aanmerking worden genomen. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen laat dit echter onverlet dat ingeval deze objectkenmerken onderwerp van geschil zijn tussen partijen, de Heffingsambtenaar de hem daarover ter beschikking staande gegevens die voor de beoordeling daarvan van belang zijn, aan de wederpartij — en de rechter — ter beschikking stelt.’