IX.5.4.1 De rechtsverhouding moet de rechtsgrond voor de verkrijging van de vordering bevatten

935. Algemeen. De vraag rijst wanneer van een vordering kan worden gezegd dat zij wordt ‘verkregen’ uit een ten tijde van de cessie of verpanding bestaande rechtsverhouding. De parlementaire geschiedenis biedt nauwelijks helderheid. Bij wijze van voorbeeld worden genoemd: vorderingen “uit huur of pacht of uit een andere overeenkomst die tot bepaalde toekomstige betalingen verplicht”.1 De eis van een rechtstreekse “verkrijging” uit een bestaande rechtsverhouding lijkt echter ruimer te mogen worden opgevat.2 Dit blijkt uit de jurisprudentie van de Hoge Raad met betrekking tot de (zekerheids)cessie onder het oude recht,3 die ook voor het huidige recht van belang blijft (zie hierna). Voor de vraag of een vordering wordt verkregen uit een bestaande rechtsverhouding kan bovendien aansluiting worden gezocht bij andere wetsbepalingen waarin een vergelijkbare terminologie wordt gebezigd, zoals de artikelen 6:52 lid 2 BW (opschorting) en art. 6:130 lid 1 BW (verrekening).4

936. De term “verkrijging” heeft een juridische betekenis. Alvorens verschillende casusposities te behandelen, merk ik op dat de termen ‘verkrijging’ uit een ‘bestaande rechtsverhouding’ in juridische zin moeten worden opgevat. Dit wil zeggen dat in de ten tijde van de cessie of de verpanding bestaande rechtsverhouding tevens de rechtsgrond moet zijn gelegen voor de verkrijging (in juridische zin) van de vordering door de cedent of de pandgever. Zoals hierna zal worden uiteengezet, kan daarbij worden gedacht aan (i) een rechtsverhouding die mede de ontstaansbron van de vordering omvat of later gaat omvatten5 of (ii) een rechtsverhouding die uiteindelijk leidt tot een rechtsopvolging in de vordering, bijvoorbeeld door cessie.6

Van een ‘verkrijging’ als bedoeld in de genoemde wetsbepalingen kan geen sprake zijn, indien de vordering slechts ‘enig (feitelijk) verband’ heeft met een ten tijde van de cessie of de verpanding bestaande rechtsverhouding, zonder dat deze rechtsverhouding ook de rechtsgrond van de verkrijging van de vordering bevat.7 Een ander oordeel zou het begrip ‘verkrijging uit een rechtsverhouding’ wel erg ver oprekken. Dat lijkt niet de bedoeling van de wetgever geweest te zijn.

De rechtsverhouding waaruit de vordering rechtstreeks wordt verkregen, kan overigens zowel van privaatrechtelijke, als van publiekrechtelijke aard zijn.8