3.3.6 Afwegen van belangen

Zodra de rechter de relevante belangen heeft geselecteerd, zoveel mogelijk op een gelijkwaardig abstractieniveau heeft gedefinieerd en heeft geclusterd, zal de rechter de strijdende belangen moeten afwegen om zodoende tot een proportionele voorlopige hechtenisbeslissing te komen.1 Dat een dergelijke afweging niet onproblematisch is, mag duidelijk zijn. In het bovenstaande werd weliswaar reeds meermaals gesproken van ‘zwaarwegende’ belangen, maar kan een onstoffelijk concept als een ‘belang’ eigenlijk wel een gewicht hebben? Als dit al mogelijk is, aan de hand van welke maatstaf kan de rechter dit gewicht dan bepalen en afwegen tegen het gewicht van andere, ongelijksoortige belangen? Hiermee zijn wij aangekomen bij de kern van de problematiek van de rechterlijke belangenafweging.2

Om vat te krijgen op deze problematiek is het allereerst noodzakelijk om te realiseren dat de term ‘belangenafweging’ een metafoor is.3 Het is een figuurlijke uitdrukking die refereert aan de weegschaal van Vrouwe Justitia.4 Belangen krijgen dan ook niet letterlijk ‘gewicht’, noch worden zij letterlijk tegen elkaar ‘afgewogen’.5 Den Houdijker wijst erop dat de metafoor van de weegschaal primair een symbolische functie heeft: “een afgewogen oordeel is een eerlijk oordeel en verdient daarom acceptatie”.6 Bovendien kan deze metafoor, zoals ook zal blijken in de volgende subparagraaf, behulpzaam zijn bij het inzichtelijk maken van complexe besluitvorming in zaken waarin verschillende belangen met elkaar botsen.7