HR, 29-06-2010, nr. 09/01461

Het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch heeft bij arrest van 20 februari 2009 verdachte wegens 1. en 4. "met iemand beneden de leeftijd van twaalf jaren handelingen plegen die bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, meermalen gepleegd", 3., 6. en 9. "met iemand beneden de leeftijd van zestien jaren buiten echt ontuchtige handelingen plegen, meermalen gepleegd", en 5. en 8. "met iemand, die de leeftijd van twaalf jaren maar nog niet die van zestien jaren heeft bereikt, buiten echt, ontuchtige handelingen plegen die mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, meermalen gepleegd" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vier jaren en zes maanden met aftrek als bedoeld in art. 27 Sr. Voorts heeft het Hof de vorderingen van de benadeelde partijen volledig toegewezen en aan verdachte betalingsverplichtingen opgelegd, een en ander zoals in het arrest vermeld.

Namens verdachte heeft mr. R.B. Schmidt, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof het beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de vervolging ten onrechte, althans onvoldoende met redenen omkleed, heeft verworpen.

Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer onder het hoofd "ontvankelijkheid van het openbaar ministerie" als volgt samengevat en verworpen:

Blijkens de toelichting klaagt het middel er in de eerste plaats over dat het Hof het beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie te beperkt heeft opgevat, nu het Hof niet heeft beslist op alle naar voren gebrachte gronden en argumenten.

De klacht neemt als uitgangspunt dat het Hof bij de beoordeling van het beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie enkel een tweetal aangevoerde schendingen van de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik (Stcrt. 2005, 17, p. 12), te weten het niet opnemen van alle verhoren op een geluidsdrager en het in diverse gevallen niet verhoren door een verhoorkoppel, in zijn overwegingen heeft betrokken. Dat uitgangspunt berust echter op een verkeerde lezing van de uitspraak en de overwegingen van het Hof en mist daardoor feitelijke grondslag.

Het Hof heeft in de hiervoor onder 4 weergegeven overwegingen immers geoordeeld dat de door de raadsman van de verdachte naar voren gebrachte tekortkomingen in het opsporingsonderzoek niet van dien aard zijn dat daardoor ernstige inbreuk is gemaakt op beginselen van een behoorlijke procesorde waardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak is tekortgedaan. Het Hof heeft daartoe - onder verwijzing naar de standpunten van de Advocaat-Generaal bij het Hof en de raadsman van de verdachte - overwogen dat de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik weliswaar niet op alle punten is nageleefd, waarbij het Hof als voorbeeld heeft genoemd het niet opnemen van alle verhoren op een geluidsdrager en het in diverse gevallen niet verhoren door een verhoorkoppel, maar dat deze Aanwijzing slechts een instructienorm is voor met de opsporing en vervolging belaste ambtenaren voor de bejegening van slachtoffers van zedendelicten en het algemeen belang van waarheidsvinding. Voorts heeft het Hof overwogen dat ook overigens geen feiten of omstandigheden zijn aangevoerd of anderszins aannemelijk zijn geworden die tot een ander oordeel zouden moeten leiden.

Blijkens de toelichting klaagt het middel er voorts over dat het Hof het beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie te beperkt heeft opgevat, nu het Hof er ten onrechte vanuit is gegaan dat het beroep uitsluitend zou zijn gebaseerd op de geconstateerde afwijkingen van de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik.

Anders dan steller van het middel aanvoert, heeft het Hof niet volstaan met alleen de tekortkomingen bij de naleving van de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik in overweging te nemen. Het Hof heeft - zoals gezegd - immers overwogen dat ook overigens geen feiten of omstandigheden zijn aangevoerd of anderszins aannemelijk zijn geworden die tot een ander oordeel zouden moeten leiden. Daarmee heeft het Hof in algemene termen gereageerd op andere gronden die zijn aangevoerd voor de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie.

In de klacht worden de andere gronden waarop het Hof volgens de steller van het middel niet en volgens mij wel in algemene zin heeft gereageerd op een rijtje gezet. Het betreft vier gronden. De eerste grond (onder a) betreft de gebreken bij de naleving van de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik, waardoor sprake zou zijn van een onzorgvuldig en onbetrouwbaar onderzoek. Hierin zie ik geen nieuwe grond. De overwegingen van het Hof hebben nu juist betrekking op de niet-naleving van bedoelde Aanwijzing, terwijl het Hof daaraan in het kader van de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie de conclusie heeft verbonden dat het Openbaar Ministerie niet niet-ontvankelijk is. Ik zie niet in dat er voor het Hof reden zou zijn om zich vervolgens in dit kader nader uit te laten over de zorgvuldigheid en betrouwbaarheid van het onderzoek. Die onderwerpen zijn van betekenis bij de vraag of de onderzoeksresultaten bruikbaar zijn voor het bewijs.

In de tweede grond (onder b) wordt gesteld dat het onderzoek op grond van de geconstateerde gebreken en de bevindingen van de deskundigen Candel en Bullens dusdanig onzorgvuldig is uitgevoerd dat het niet meer mogelijk is om tot een betrouwbare feitelijke grondslag voor een einduitspraak te komen. In de derde grond (onder c) wordt het "Zwolsmancriterium" geciteerd en in de vierde grond (onder d) wordt gesteld dat de ernstige vormverzuimen onherstelbaar zijn en een dusdanig ernstige inbreuk vormen op fundamentele beginselen van het Nederlandse strafproces dat het daarmee in de kern wordt geraakt. Voor wat betreft deze gronden volsta ik met de opmerking dat hier geen nieuwe feitelijke grondslag voor het niet-ontvankelijkheidsverweer wordt gepresenteerd, doch slechts algemene conclusies worden gepresenteerd, terwijl het Hof gemotiveerd een andere conclusie heeft getrokken. Ik meen dat het Hof hieraan geen afzonderlijke aandacht behoefde te besteden.

Het middel faalt.

Het tweede middel bevat de klacht dat het Hof niet, althans onvoldoende met redenen omkleed, heeft beslist op het verzoek tot het doen verrichten van een contra-expertise.

De stukken van het geding houden, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

Voor zover in het middel wordt aangevoerd dat het Hof in het geheel niet zou hebben beslist op het verzoek van de raadsman van de verdachte, mist het middel feitelijke grondslag. Uit de hiervoor onder 14 sub viii weergegeven overwegingen van het Hof volgt immers dat het Hof wel degelijk met redenen omkleed heeft beslist op het in het middel bedoelde verzoek.

Het - hiervoor onder 14 sub vii weergegeven - door de raadsman van de verdachte op de terechtzitting in hoger beroep van 2 april 2008 gedane verzoek houdt in dat het Hof een deskundige dient te benoemen voor het verrichten van een contra-expertise ten aanzien van de vraag of bij een verhoor van de jeugdige aangevers [slachtoffer 1], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] als getuigen al dan niet het gegronde vermoeden bestaat dat hun gezondheid en/of welzijn door het afleggen van een verklaring in gevaar wordt gebracht en zo ja in welke mate, waarbij die deskundige dient aan te geven welke wijze en plaats van verhoor voor deze getuigen als minst bezwaarlijk kunnen worden beschouwd. Het bedoelde verzoek tot het doen verrichten van een contra-expertise is een verzoek als bedoeld in art. 328 Sv in verbinding met art. 331, eerste lid, Sv en art. 415, eerste lid, Sv. Maatstaf voor de beoordeling van een zodanig verzoek is ingevolge art. 315, eerste lid, Sv in verbinding met art. 415, eerste lid, Sv of van de noodzaak van het verzochte is gebleken.3.

In de hiervoor onder 14 sub viii weergegeven overwegingen heeft het Hof geoordeeld dat het Hof het verzoek tot het doen verrichten van een contra-expertise heeft afgewezen, omdat het een contra-expertise niet noodzakelijk heeft geacht. Aldus heeft het Hof - anders dan de steller van het middel aanvoert - de juiste maatstaf toegepast.

De eis van een eerlijke procesvoering kan meebrengen dat aan een verzoek tot het doen verrichten van een contra-expertise gevolg behoort te worden gegeven. Of zich zo een geval voordoet is afhankelijk van de omstandigheden van de desbetreffende zaak. Daarbij kan worden gedacht aan onder meer (a) de gronden waarop het verzoek steunt, (b) het belang van het gevraagde onderzoek in het licht van de resultaten van reeds verrichte onderzoeken, (c) de omstandigheid dat het verzoek is gedaan op een zodanig tijdstip dat een dergelijk onderzoek nog mogelijk is, en (d) de omstandigheid dat het verzoek redelijkerwijs eerder had kunnen worden gedaan.4.

In de hiervoor onder 14 sub viii weergegeven afwijzing door het Hof van het verzoek tot het doen verrichten van een contra-expertise ligt als zijn oordeel besloten dat gelet op de omstandigheden van deze zaak de eis van een eerlijke procesvoering niet meebrengt dat aan het verzoek gevolg behoort te worden gegeven. Het Hof heeft daartoe overwogen dat het geen aanleiding heeft gezien om aan de bevindingen en conclusies van de deskundige dr. T.A.W. van der Schoot (kort gezegd inhoudende dat het opnieuw horen van de aangevers als getuigen schadelijk zou zijn voor hun gezondheid) te twijfelen. Dat oordeel geeft in het licht van hetgeen hiervoor onder 18 is vooropgesteld geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk, in aanmerking genomen dat de deskundige Van der Schoot op de terechtzitting in hoger beroep van 2 april 2008 is gehoord, waarbij de verdediging in de gelegenheid is gesteld hem vragen te stellen. Voorts heeft het Hof de verdediging "compensatie geboden" door twee andere deskundigen (dr. I.E.L. Candal en prof. dr. R.A.R. Bullens) onderzoek te laten verrichten naar de betrouwbaarheid van de door [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] bij de politie afgelegde verklaringen en deze deskundigen vervolgens op de terechtzitting in hoger beroep van 6 februari 2009 te horen. In het licht van hetgeen de raadsman van de verdachte ter onderbouwing van het verzoek heeft aangevoerd, was het Hof niet gehouden tot een nadere motivering.

Het middel faalt.

Het derde middel behelst de klacht dat het Hof niet, althans onvoldoende met redenen omkleed, heeft beslist op het verweer dat de bekennende verklaringen van de verdachte onbetrouwbaar dienen te worden geacht en niet voor het bewijs mogen worden gebezigd, en op het verweer dat de verklaringen van de aangevers onbetrouwbaar dienen te worden geacht en niet voor het bewijs mogen worden gebezigd.

Het Hof heeft de in het middel bedoelde verweren onder het hoofd "overwegingen omtrent het bewijs" als volgt samengevat en verworpen:

Het Hof heeft de verklaringen van de verdachte, [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] door middel van de volgende bewijsmiddelen voor het bewijs gebezigd:

Het is aan de rechter die over de feiten oordeelt voorbehouden om, binnen de door de wet getrokken grenzen, van het beschikbare materiaal datgene voor het bewijs te bezigen wat deze uit een oogpunt van betrouwbaarheid dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat hij voor het bewijs van geen waarde acht. Deze beslissing behoeft, behoudens bijzondere gevallen, geen motivering en kan in cassatie niet met vrucht worden bestreden.7.

Art. 359, tweede lid, Sv, zoals die bepaling luidt sedert 1 januari 2005, heeft daarin geen wijziging gebracht. Ook thans is de selectie en waardering van het beschikbare feitenmateriaal aan de feitenrechter voorbehouden. Wel brengt die bepaling mee dat de feitenrechter in een aantal gevallen zijn beslissing nader zal dienen te motiveren. Dat is onder meer het geval indien de verdediging ter zake van de bewijsvoering een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt heeft ingenomen.8.

Voor zover in het middel wordt aangevoerd dat het Hof in het geheel niet zou hebben beslist op de betrouwbaarheidsverweren van de raadsman van de verdachte, mist het middel feitelijke grondslag. Uit de hiervoor onder 22 weergegeven overwegingen van het Hof volgt immers dat het Hof wel degelijk met redenen omkleed heeft beslist op de in het middel bedoelde verweren.

Blijkens de toelichting klaagt het middel er in de eerste plaats over dat het Hof ontoereikend gemotiveerd heeft beslist op het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de raadsman van de verdachte dat de bekennende verklaringen van de verdachte onbetrouwbaar zijn en niet bruikbaar zijn voor het bewijs.

In de hiervoor onder 22 weergegeven overwegingen heeft het Hof geoordeeld dat het de door de verdachte afgelegde verklaringen over het seksueel misbruik van [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] betrouwbaar acht. Het Hof heeft daartoe het volgende overwogen. Verdachte heeft herhaalde malen erkend zich schuldig te hebben gemaakt aan seksueel misbruik van jongens. Voorts heeft hij zijn bekennende verklaringen afgelegd ten overstaan van een persoon in wie hij op dat moment vertrouwen had. Op het moment dat verdachte de beslissing had genomen om openheid van zaken te geven, was zijn bewustzijn helder en normaal en zijn bij hem geen verschijnselen waargenomen die deden denken aan een psychiatrische ziekte of stoornis. Anders dan de verdediging heeft gesteld, is derhalve geen sprake van verklaringen die door de samenloop of de druk van de omstandigheden tot stand zijn gekomen en daarom onbetrouwbaar zijn.

Gelet op hetgeen hiervoor onder 24 en 25 is vooropgesteld omtrent de vrije selectie en waardering van het bewijsmateriaal door de rechter en in aanmerking genomen hetgeen door de raadsman van de verdachte naar voren is gebracht, is het oordeel van het Hof dat het de door de verdachte afgelegde verklaringen over het seksueel misbruik van [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] betrouwbaar acht niet onbegrijpelijk. Anders dan de steller van middel aanvoert, was het Hof niet gehouden expliciet in te gaan op het in de toelichting geciteerde gedeelte van de door de raadsman van de verdachte op de terechtzitting in hoger beroep van 6 februari 2009 overgelegde pleitaantekeningen.9. De motiveringsplicht van art. 359, tweede lid, Sv gaat immers niet zo ver dat bij de niet-aanvaarding van een "uitdrukkelijk onderbouwd standpunt" op ieder detail van de argumentatie moet worden ingegaan.10.

Blijkens de toelichting klaagt het middel er voorts over dat het Hof ontoereikend gemotiveerd heeft beslist op het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de raadsman van de verdachte dat de verklaringen van de aangevers onbetrouwbaar zijn en niet bruikbaar zijn voor het bewijs.

In de hiervoor onder 22 weergegeven overwegingen heeft het Hof geoordeeld dat het de verklaringen van [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] betrouwbaar acht. Het Hof heeft daartoe het volgende overwogen. De verklaringen van [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] vinden op diverse onderdelen bevestiging in de bekennende verklaringen van de verdachte. Op diverse onderdelen bevestigen hun verklaringen elkaar. De omstandigheid dat de deskundigen Bullens en Candel tot de conclusie zijn gekomen dat op de wijze van verhoren het nodige aan te merken valt, staat er niet aan in de weg de verklaringen, waar deze steun vinden in de door de verdachte zelf afgelegde verklaringen over het seksueel misbruik, betrouwbaar te achten. Voorts is het Hof uitgebreid ingegaan op hetgeen de deskundige Bullens in zijn rapportage van 7 januari 2009 heeft opgemerkt ten aanzien van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1]. Tenslotte heeft het Hof overwogen dat de omstandigheid van de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik niet op alle punten is nageleefd, geen grond oplevert de verklaringen uit te sluiten van het bewijs.

Gelet op hetgeen hiervoor onder 24 en 25 is vooropgesteld omtrent de vrije selectie en waardering van het bewijsmateriaal door de rechter en in aanmerking genomen hetgeen door de raadsman van de verdachte naar voren is gebracht, is het oordeel van het Hof dat het de door [slachtoffer 3], [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] afgelegde verklaringen betrouwbaar acht niet onbegrijpelijk. Anders dan de steller van het middel aanvoert, is het Hof - zoals hiervoor onder 31 is uiteengezet - niet ongemotiveerd voorbij gegaan aan de "zeer verstrekkende conclusies welke beide deskundigen hebben getrokken".

Het middel faalt.

De middelen falen en kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende overweging. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.