6.7.2 Onafhankelijkheid ten opzichte van maatschappelijke opvattingen

De 'buitenwereld' kan een grote invloed hebben op de meningsvorming van de rechter in het algemeen. Op zich is dit een goede zaak. De rechter moet weten welke opvattingen en ideeën opgeld doen in de maatschappij (tot hem komend via de media en de 'man in de straat', het 'gewone publiek') en hij moet zich op basis daarvan oriënteren, opdat niet van hem gezegd kan worden dat hij 'in de wereld, maar niet van de wereld' is. 'Courts cannot operate in a vacuum', aldus ook het Europees Hof in het Sunday Times-arrest.1 Oriëntatie op het maatschappelijk normen- en waarden-patroon is één van de kenmerkende eigenschappen van een rechter.2 De door 'Balkenende-II' aangezwengelde normen- en waardendiscussie mag hem alleen om deze reden al niet onverschillig laten, wat men van die discussie (of het aanzwengelen daarvan) ook mag vinden.

De noodzaak van het meten van maatschappelijke opvattingen of van de stand van de rationele maatschappelijke discussie wordt met name pregnanter, daar waar de wetgever door het geven van vage normen de rechter een middel aan de hand wil doen voor het geven van maatschappelijk aanvaardbare oplossingen.3 Een en ander moet hem evenwel niet ervan weerhouden om grote druk uit de samenleving te weerstaan en desnoods een beslissing te geven waarvan hij weet dat deze tegen het 'gesundenes Volksempfinden' ingaat.

Een wettelijke basis voor de aldus geformuleerde onafhankelijkheid, onafhankelijkheid van maatschappelijke opvattingen, ontbreekt in het Nederlandse recht. Art. 6 EVRM zou als handvat hiervoor kunnen dienen.4

Zie nader over dit onderwerp, geplaatst in het kader van de onpartijdigheid, par. 6.9 en 6.11.