Hof Arnhem-Leeuwarden, 13-03-2018, nr. 15/00930

Belanghebbende heeft op 5 augustus 2011 aangifte in de belasting van personenauto’s en motorrijwielen (hierna: BPM) gedaan ter zake van een personenauto van het merk Porsche, type 911 Carrera S (hierna: de auto) ten bedrage van € 21.226. Op 9 augustus 2011 heeft belanghebbende een bedrag van € 21.226 betaald.

Het daartegen door belanghebbende gemaakte bezwaar is door de Inspecteur bij uitspraak op bezwaar gegrond verklaard. De Inspecteur heeft de verschuldigde BPM verminderd tot € 18.603. Aan belanghebbende is een rente vergoed van € 14 en voorts een proceskostenvergoeding toegekend ten bedrage van € 54,50.

Belanghebbende heeft tegen die uitspraak op bezwaar beroep ingesteld bij de rechtbank Gelderland (hierna: de Rechtbank).

De Rechtbank heeft het beroep gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd, de verschuldigde BPM vastgesteld op € 17.672, de Inspecteur gelast rente aan belanghebbende te vergoeden, het verzoek om vergoeding van immateriële schade toegewezen, de Staat veroordeeld tot het vergoeden van de door belanghebbende geleden immateriële schade tot een bedrag van € 1.000 en de Inspecteur veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende ten bedrage van € 604 alsmede tot vergoeding van het betaalde griffierecht van € 156.

Belanghebbende heeft tegen de uitspraak van de Rechtbank hoger beroep ingesteld. De Inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

Tot de stukken van het geding behoren, naast de hiervoor vermelde stukken, het van de Rechtbank ontvangen dossier dat op deze zaak betrekking heeft alsmede alle stukken die nadien, al dan niet met bijlagen, door partijen in hoger beroep zijn overgelegd.

Het onderzoek ter zitting in hoger beroep heeft plaatsgevonden op 1 februari 2018 te Arnhem. Daarbij zijn verschenen en gehoord: namens belanghebbende, [A] en [B] als zijn gemachtigden, alsmede – namens de Inspecteur – mr. [C] en [D] .

Ter zitting van het Hof zijn gelijktijdig de zaken behandeld met de hierna te noemen zaaknummers van het Hof: 15/00930, 15/00932, 15/01046, 15/01057, 15/01058, 15/01059, 15/01064, 15/01065, 15/01066, 15/01068, 15/01084 en 15/01511.

Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt.

Belanghebbende heeft de auto vanuit het buitenland (een EU-lidstaat) naar Nederland overgebracht en deze doen registreren in het krachtens de Wegenverkeerswet 1994 aangehouden kentekenregister. In verband hiermee heeft hij een bedrag van € 21.226 aan BPM op aangifte voldaan.

Belanghebbende heeft op 22 augustus 2011 tegen de voldoening op aangifte bezwaar gemaakt. Belanghebbende werd en wordt bijgestaan door een gemachtigde die beroepsmatig rechtsbijstand verleent in duizenden BPM-zaken.

Het bezwaar tegen de voldoening op aangifte is bij uitspraak van 18 juni 2012 gegrond verklaard door de Inspecteur. De Inspecteur heeft dit bedrag met € 2.623 verminderd. Voorts is een rente vergoed van € 14 en een proceskostenvergoeding toegekend van € 54,50.

De onderhavige bezwaarprocedure maakte deel uit van een reeks van duizenden van door belanghebbendes gemachtigde geëntameerde bezwaarprocedures in BPM-zaken.

Belanghebbende heeft beroep ingesteld tegen de onderhavige uitspraak op bezwaar. Daarnaast heeft de gemachtigde van belanghebbende in meer dan duizend andere soortgelijke BPM-zaken beroep bij de Rechtbank ingesteld.

De Rechtbank heeft bij uitspraak van 16 juni 2015 het beroep gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd, de verschuldigde BPM vastgesteld op € 17.672, de Inspecteur gelast rente aan belanghebbende te vergoeden, het verzoek om vergoeding van immateriële schade toegewezen, de Staat veroordeeld tot het vergoeden van de door belanghebbende geleden immateriële schade tot een bedrag van € 1.000 en de Inspecteur veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende ten bedrage van € 604 alsmede tot vergoeding van het betaalde griffierecht van € 156. De Rechtbank heeft de proceskosten berekend overeenkomstig de forfaitaire bedragen van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Bpb). Daarbij heeft de Rechtbank geen samenhang aangenomen als bedoeld in artikel 3 van het Bpb ter zake van gelijktijdig met de onderhavige zaak ter zitting van de Rechtbank van 29 april 2015 behandelde zaken. Echter, wegens bijzondere omstandigheden als bedoeld in artikel 2, lid 3, van het Bpb, heeft de Rechtbank een matiging van de proceskosten toegepast. De vergoeding is als volgt berekend:

Ter zake van het bezwaar: € 54,50

Ter zake van het beroep: € 549,50 (€ 490 voor het beroepschrift, € 56,50 voor de verschijning ter zitting en € 3 voor de aanwezig ter comparitie zitting x 1 wegingsfactor)

Belanghebbende heeft op 16 juli 2015 hoger beroep ingesteld.

In hoger beroep is in geschil: (1) de hoogte van de door belanghebbende verschuldigde BPM, (2) of de Rechtbank tot het juiste bedrag een rentevergoeding aan belanghebbende heeft toegekend, (3) of de door de Rechtbank toegekende vergoeding voor geleden immateriële schade te laag is, en (4) of het bedrag van de vergoeding van de proceskosten terecht is gematigd door de Rechtbank.

Beide partijen hebben voor hun standpunt aangevoerd wat is vermeld in de van hen afkomstige stukken. Daaraan hebben zij ter zitting toegevoegd hetgeen is vermeld in het proces-verbaal van de zitting.

Verschuldigde BPM

Het standpunt van belanghebbende dat bij de berekening van de vermindering van de BPM dient te worden uitgegaan van een zogenoemde marge-auto als referentievoertuig en dat dit standpunt ook nog in (hoger) beroep kan worden aangevoerd, is juist (vgl. HR 27 januari 2017, nr. 15/02273, ECLI:NL:HR:2017:45). Ter zitting van het Hof zijn partijen bij wijze van compromis overeengekomen dat alsdan dient te worden uitgegaan van een korting van 5 percent op de gehanteerde handelsinkoopwaarde. Tussen partijen is niet in geschil dat de door belanghebbende verschuldigde BPM 0,95 x € 17.672 = € 16.788 beloopt. Hieruit volgt dat aan belanghebbende een aanvullende teruggaaf van € 884 moet worden verleend (€ 17.672 -/- € 16.788). Het hoger beroep van belanghebbende treft in zoverre doel.

Passende rentevergoeding

De Rechtbank heeft geoordeeld dat belanghebbende recht heeft op een passende rentevergoeding. Zij heeft die rentevergoeding bepaald door uit te gaan van de in artikelen 30f, vijfde lid en 30hb AWR opgenomen rentevoeten en wijze van berekening alsmede, in afwijking van de AWR, van een termijn die aanvangt op de dag na die van de betaling van de onverschuldigde BPM en eindigt op de dag waarop deze BPM aan belanghebbende wordt terugbetaald.

Stelling belanghebbende in hoger beroep

Belanghebbende betoogt in hoger beroep, kort gezegd en naar het Hof begrijpt, dat hij recht heeft op een hogere passende rentevergoeding dan door de Rechtbank is toegekend, dat de regeling van artikel 28c van Invorderingswet 1990 onmiddellijke werking heeft maar dat deze regeling niet strookt met het Unierecht – dat de lidstaten verplicht om in strijd met het Unierecht geïnde heffingen met rente terug te betalen, en welke verplichting rechtstreeks voortvloeit uit dat Unierecht en daarmee niet afhankelijk is van een specifiek bevel tot betaling – en derhalve buiten toepassing moet worden gelaten.

Stelling Inspecteur in hoger beroep

De Inspecteur betoogt in hoger beroep, naar het Hof begrijpt, dat de aan belanghebbende toekomende (passende) rentevergoeding door hem dient te worden berekend overeenkomstig het bepaalde in hoofdstuk VA van de AWR. Voor het meerdere dient belanghebbende zich, gelet op het bepaalde in artikel 28c van de Invorderingswet 1990, tot de ontvanger te wenden.

Oordeel Hof

In aanmerking genomen dat artikel 28c van de Invorderingswet 1990 per 1 januari 2015 in werking is getreden en deze bepaling naar het oordeel van het Hof niet in strijd is met het Unierecht (zie Hof Arnhem-Leeuwarden 28 februari 2017, nr. 15/00422, ECLI:NL:GHARL:2017:1591) is de Inspecteur te dezen niet gehouden meer rente te vergoeden dan is bepaald in hoofdstuk VA van de AWR. Voor het meerdere (invorderingsrente) dient belanghebbende zich binnen zes weken na het onherroepelijk worden van de onderhavige uitspraak te wenden tot de ontvanger. Die zal op het verzoek beslissen bij voor bezwaar vatbare beschikking (artikel 30 Invorderingswet 1990). Daartegen kunnen – eventueel – rechtsmiddelen worden aangewend (vgl. HR 3 maart 2017, nr. 16/01176, ECLI:NL:HR:2017:341). Dit betekent dat de Rechtbank, die uitspraak heeft gedaan na 31 december 2014, belanghebbende een hogere rentevergoeding heeft toegekend dan waarop hij in deze belastingprocedure recht heeft. Nu de Inspecteur echter geen hoger beroep heeft ingesteld tegen de uitspraak van de Rechtbank, zal het Hof de beslissing van de Rechtbank inzake de passende rentevergoeding in stand laten. Nu in hoger beroep de verschuldigde BPM verder wordt verminderd met een bedrag van € 884, dient de Inspecteur over dat bedrag een rente te vergoeden, overeenkomstig de bepalingen van hoofdstuk VA van de AWR.

Rentevergoeding griffierecht

Belanghebbende betoogt voorts dat hij recht heeft op een vergoeding van (wettelijke) rente over het door de Inspecteur te vergoeden griffierecht, waarbij wordt verwezen naar HvJ EU 18 april 2013, Mariana Irimie, C-565/11, ECLI:EU:C:2013:250. In dat arrest oordeelde het HvJ EU onder meer:

“21 Bovendien moet in herinnering worden geroepen dat wanneer een lidstaat heffingen heeft toegepast in strijd met het recht van de Unie, de justitiabelen niet alleen recht hebben op terugbetaling van de ten onrechte geïnde belasting, maar ook van de aan die staat betaalde of door hem ingehouden bedragen die rechtstreeks met die belasting verband houden. Dit omvat mede de verliezen die het gevolg zijn van het feit dat geldsommen wegens de voortijdige verschuldigdheid van de belasting niet beschikbaar zijn (zie arresten van 8 maart 2001, Metallgesellschaft e.a., C‑397/98 en C‑410/98, Jurispr. blz. I‑1727, punten 87‑89, en 12 december 2006, Test Claimants in the FII Group Litigation, C‑446/04, Jurispr. blz. I‑11753, punt 205; arrest Littlewoods Retail e.a., reeds aangehaald, punt 25, en arrest van 27 september 2012, Zuckerfabrik Jülich e.a., C‑113/10, C‑147/10 en C‑234/10, punt 65).

22 Hieruit volgt dat het beginsel dat de lidstaten verplicht zijn om in strijd met het Unierecht geheven belastingen met rente terug te betalen, uit het Unierecht zelf voortvloeit (arresten Littlewoods Retail e.a., reeds aangehaald, punt 26, en Zuckerfabrik Jülich e.a., reeds aangehaald, punt 66).

23 Het Hof heeft dienaangaande reeds geoordeeld dat het bij het ontbreken van een Unieregeling een aangelegenheid van het interne recht van elke lidstaat is om de voorwaarden vast te stellen waaronder deze rente moet worden betaald, met name de rentevoet en de wijze waarop de rente wordt berekend. Deze voorwaarden moeten het gelijkwaardigheids- en het doeltreffendheidsbeginsel eerbiedigen, dat wil zeggen dat zij niet ongunstiger mogen zijn dan die welke voor soortgelijke vorderingen op basis van het nationale recht gelden en evenmin van dien aard mogen zijn dat zij de uitoefening van de door het Unierecht verleende rechten in de praktijk onmogelijk of uiterst moeilijk maken (zie in die zin arrest Littlewoods Retail e.a., reeds aangehaald, punten 27 en 28 en aldaar aangehaalde rechtspraak).”

Het griffierecht is een aan de Staat betaald bedrag dat rechtstreeks verband houdt met de in strijd met het Unierecht geheven BPM, aldus belanghebbende.

De grondslag voor vergoeding van het griffierecht is gelegen in artikel 8:74 van de Awb. Die bepaling voorziet alleen in vergoeding van het (nominale) bedrag van het betaalde griffierecht, en niet in vergoeding van rente daarover. De regeling van het griffierecht heeft een exclusief en limitatief karakter, zodat voor een aanvullende vergoeding van rente over het betaalde griffierecht bij wege van schadevergoeding op de voet van artikel 8:73 van de Awb geen plaats is (HR 24 september 2010, 09/03257, ECLI:NL:HR:2010:BN8049). Daarbij maakt het geen verschil of het standpunt van de Inspecteur in strijd is met het nationale recht of met het Unierecht (vgl. HR 19 december 2014, nr. 13/05786, ECLI:NL:HR:2014:3603, r.o 2.4). Ook indien sprake is van strijd met het Unierecht vormen de griffierechten een “bijkomend vraagstuk”, dat naar nationaal recht moet worden beoordeeld (vgl. HvJ EU 12 september 2000, Metallgesellschaft en Hoechst, gevoegde zaken C-397/98 en C-410/98, ECLI:EU:C:2001:134, punt 86, HvJ EU 6 december 2001, Clean Car Autoservice GmbH, C-472/99, ECLI:EU:C:2001:663, punten 27 en 28, en HvJ EU 4 december 2003, Evans, C-63/01, ECLI:EU:C:2003:650, punt 76). Het Unierechtelijke doeltreffendheidsbeginsel brengt mee dat nationale bepalingen op procesrechtelijk gebied niet ertoe mogen leiden dat de verwezenlijking van de aanspraken die een belanghebbende aan het Unierecht kan ontlenen, onmogelijk of uiterst moeilijk wordt (HR 7 oktober 2005, nr. 35729, ECLI:NL:HR:2005:AU3929 en HR 13 mei 2016, nr. 15/02138, ECLI:NL:HR:2016:833). Daarvan is met betrekking tot de vergoeding van het griffierecht op de voet van artikel 8:74 van de Awb naar het oordeel van het Hof geen sprake.

Immateriëleschadevergoeding in bezwaar en beroep

Ingevolge het arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016, nr. 14/03907, ECLI:NL:HR:2016:252, wordt indien de redelijke termijn is overschreden, behoudens bijzondere omstandigheden, verondersteld dat de belanghebbende immateriële schade heeft geleden in de vorm van spanning en frustratie.

Vast staat dat het door belanghebbende ingediende bezwaarschrift op 22 augustus 2011 door de Inspecteur is ontvangen. De uitspraak op bezwaar is gedagtekend 18 juni 2012. De Rechtbank heeft op 16 juni 2015 uitspraak gedaan in deze zaak. Daarmee is in beginsel de redelijke termijn voor de beslechting van het geschil met afgerond 22 maanden overschreden (vgl. HR 19 februari 2016, nr. 14/03907, ECLI:NL:HR:2016:252, r.o 3.3.1. tot en met 3.4.2).

De Rechtbank heeft aanleiding gezien de redelijke termijn te verlengen met 6 maanden vanwege de omstandigheid dat tussen partijen overleg heeft plaatsgehad welk overleg uiteindelijk in een vaststellingsovereenkomst is geresulteerd en vanwege de veelheid van zaken. Belanghebbende heeft de verlenging van de termijn betwist. Gelijk het Hof in zijn uitspraak van 6 januari 2015, nr. 13/01180, ECLI:NL:GHARL:2015:1079 heeft overwogen, namelijk dat het initiatief om te komen tot een vaststellingsovereenkomst voor de behandeling van het grote aantal bezwaarschriften is uitgegaan van de Belastingdienst, dat op 31 augustus 2011 een eerste oriënterend gesprek daartoe heeft plaatsgevonden en dat eerst op 5 januari 2012 een voorstel is gedaan voor de inhoud van een vaststellingsovereenkomst, is er – anders dan de Rechtbank heeft geoordeeld – in deze zaak geen aanleiding voor het op die grond verlengen van de redelijke termijn voor de fase van bezwaar en beroep.

De Rechtbank heeft voorts aanleiding gezien de redelijke termijn te verlengen met 4 maanden vanwege de omstandigheid dat in de periode 27 september 2012 tot en met 19 december 2013 prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie zijn gesteld waarvan de beantwoording volgens de Rechtbank relevant was voor de onderhavige zaak. Belanghebbende heeft deze termijnverlenging betwist.

Het aanhouden van een zaak in afwachting van de beantwoording van prejudiciële vragen in een vergelijkbare zaak vormt een omstandigheid die de redelijke termijn verlengt, indien het afwachten van die beslissing redelijk is.

De bij het Hof van Justitie van de Europese Unie aanhangige zaak C-437/12 betrof de BPM-heffing volgens de tabellen in artikel 9, eerste lid, van de Wet BPM, (tekst 2010) – welke heffing mede afhankelijk was gesteld van de CO2-uitstoot – van een gebruikt voertuig met een eerste toelatingsdatum die was gelegen vóór 1 februari 2008 en welk voertuig na 31 december 2009 was ingevoerd, alsmede de vraag of de omstandigheid dat de verschuldigde BPM niet meer mag bedragen dan het bedrag aan BPM dat nog rust op een gelijksoortige, reeds op het nationale grondgebied geregistreerde gebruikte personenauto, in die gevallen meebrengt dat een belastingplichtige voor de door hem verschuldigde BPM (mede) mag uitgaan van de belasting die nog drukt op de vanaf 1 februari 2008 tot en met 31 december 2009 geregistreerde vergelijkbare personenauto’s, waarin niet is begrepen de heffing die afhankelijk is van de CO2-uitstoot.

Ter zitting van het Hof heeft belanghebbende desgevraagd verklaard dat voor zover sprake is van een voertuig met een datum van eerste toelating gelegen vóór 1 februari 2008 de door de Rechtbank gehanteerde termijnverlening wegens de prejudiciële procedure terecht is. Voor zover de datum van eerste toelating ná 31 januari 2008 is gelegen, is belanghebbende van mening dat geen redelijke grond bestond voor het aanhouden van de zaak in afwachting van het antwoord op de prejudiciële vragen aangezien dat antwoord niet relevant was voor de beslechting van het onderhavige geschil. Het Hof is van oordeel dat, nu de datum van eerste toelating van de onderhavige auto 7 september 2010 is, er geen aanleiding bestond voor de Rechtbank om de onderwerpelijke zaak aan te houden in afwachting van de beantwoording van de prejudiciële vragen welke aan de orde waren bij het Hof van Justitie van de Europese Unie in zaak C-437/12.

Gelet hierop heeft de Rechtbank de behandelduur in beroep ten onrechte verlengd met de periode van 4 maanden.

Het Hof is nochtans van oordeel dat te dezen sprake is van andere bijzondere omstandigheden, als bedoeld in het arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252 r.o. 3.5.1, die een verlenging van de redelijke termijn in bezwaar en beroep rechtvaardigen. Het Hof overweegt hiertoe als volgt. De gemachtigde van belanghebbende heeft in de jaren 2010 tot en met 2012 naast de in geschil zijnde zaak, een zeer groot aantal (duizenden) bezwaarschriften ingediend bij de Belastingdienst. De bezwaren zien alle op de heffing van BPM ter zake van de registratie van (gebruikte) personenauto’s in het Nederlandse kentekenregister. Voormelde procedures bevatten een aantal geschilpunten, die in wisselende samenstelling voorkomen. Het voorgaande geldt evenzeer voor de vele beroepsprocedures die hierop zijn gevolgd. Het Hof vindt in de verknochtheid van het grote aantal in geschil zijnde zaken, aanleiding de duur van de redelijke termijn in bezwaar en beroep met zes maanden te verlengen, namelijk drie maanden voor de bezwaarfase en drie maanden voor de beroepsfase.

De conclusie is derhalve dat de redelijke termijn voor de bezwaar- en beroepsfase in de onderhavige procedure met 16 maanden is overschreden. In verband hiermee heeft belanghebbende recht op een vergoeding van driemaal € 500 = € 1.500 aan immateriële schade voor wat betreft de overschrijding van de redelijke termijn in bezwaar en beroep.

Van het tijdsverloop in eerste aanleg kan alleen de periode vanaf de uitspraak op bezwaar (18 juni 2012) tot de uitspraak van de Rechtbank op 16 juni 2015, derhalve een tijdsverloop van afgerond 36 maanden, worden toegerekend aan de beroepsfase. Een tijdsverloop van afgerond (46 - 36 =) 10 maanden moet worden toegerekend aan de bezwaarfase. Van de overschrijding van de redelijke termijn moet bij verlenging van de redelijke termijn in beide fasen van 3 maanden een periode van (10 - 9 =) 1 maand aan de Inspecteur worden toegerekend en een periode van 15 maanden aan de Staat. De Inspecteur dient daarom van de schadevergoeding voor deze fase van de procedure 1/16 deel van € 1.500 te betalen (€ 94) en de Staat (de Minister voor Rechtsbescherming) 15/16 deel (€ 1.406). Gelet op de omvang van de bedragen die door de Minister voor Rechtsbescherming dienen te worden vergoed, hoeft hij niet als partij in deze procedure te worden gehoord (Beleidsregel van de Minister van Veiligheid en Justitie van 8 juli 2014, nr. 436935, Stcrt. 2014, 20210).

Immateriëleschadevergoeding hoger beroep

Het hogerberoepschrift is ter griffie van het Hof ontvangen op 7 september 2015. Het Hof heeft heden uitspraak gedaan. Dit betekent dat de redelijke termijn in de hogerberoepsfase met ruim 6 maanden is overschreden. Aangezien de bijzondere omstandigheden inzake de verknochtheid van de zaken die een verlenging van de redelijke termijn in de bezwaar- en beroepsfase rechtvaardigen zich in hoger beroep ook hebben voorgedaan, zal het Hof vanwege deze bijzondere omstandigheden de duur van de redelijke termijn in de hogerberoepsfase eveneens met zes maanden verlengen.

De conclusie is derhalve dat de redelijke termijn voor de hogerberoepsfase in de onderhavige procedure met afgerond 1 maand is overschreden. In verband hiermee heeft belanghebbende recht op een vergoeding van éénmaal € 500 = € 500 aan immateriële schade voor wat betreft de overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep.

Nu de overschrijding is toe te rekenen aan de rechter, dient dit bedrag te worden vergoed door de Staat (de Minister voor Rechtsbescherming). Gelet op de omvang van de bedragen die door de Minister voor Rechtsbescherming dienen te worden vergoed, hoeft hij niet als partij in deze procedure te worden gehoord (Beleidsregel van de Minister van Veiligheid en Justitie van 8 juli 2014, nr. 436935, Stcrt. 2014, 20210).

Rente immateriëleschadevergoeding

De Rechtbank heeft belanghebbende een vergoeding van € 1.000 toegekend ter zake van geleden immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn in de beroepsfase, te vergoeden door de Staat. Belanghebbende maakt, nu het bedrag nog niet aan hem is uitbetaald, in hoger beroep aanspraak op een vergoeding van rente over het bedrag van de schadevergoeding. Die aanspraak dient, gelet op HR 26 februari 2016, nr. 14/05747, ECLI:NL:HR:2016:315 te worden gehonoreerd. Gelet op rechtsoverweging 3.3 van dat arrest, dient de Staat aan belanghebbende vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 30 juli 2015 tot aan de dag van algehele voldoening wettelijke rente aan belanghebbende te vergoeden over het bedrag van € 1.000.

Nu in hoger beroep het aan belanghebbende toekomende bedrag aan immateriëleschadevergoeding voor de bezwaar- en beroepsfase is verhoogd met een bedrag van € 500 dient de Inspecteur vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van dit Hof tot aan de dag van algehele voldoening wettelijke rente te vergoeden aan belanghebbende over een bedrag van € 94 en de Staat over een bedrag van € 406.

Evenzo dient de Staat over het aan belanghebbende ter zake van de overschrijding van de redelijke termijn in de hogerberoepsfase toegekende bedrag aan immateriëleschadevergoeding, bij betaling van die vergoeding later dan vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van dit Hof, over de termijn ingaande vier weken na de openbaarmaking van deze uitspraak tot aan de dag van algehele voldoening wettelijke rente te vergoeden aan belanghebbende over dat bedrag.

Proceskostenvergoeding

De aanspraak die belanghebbende wegens schending van het Unierecht maakt op een integrale vergoeding van de kosten ter zake van beroepsmatig verleende rechtsbijstand is door de Rechtbank terecht en op goede gronden verworpen. In dit verband kan onder meer worden gewezen op de arresten HR 17 december 2004, nr. C03/114HR, ECLI:NL:HR:2004:AQ3810, HR 7 oktober 2005, nr. 35729, ECLI:NL:HR:2005:AU3929, HR 19 december 2014, nr. 13/05786, ECLI:NL:HR:2014:3603, en HR 13 mei 2016, nr. 15/02138, ECLI:NL:HR:2016:833. Het Hof maakt deze beslissing van de Rechtbank en de daartoe door haar gebezigde gronden tot de zijne. Belanghebbende komt op dezelfde gronden voor de hogerberoepsfase evenmin in aanmerking voor een integrale proceskostenvergoeding.

De Rechtbank heeft voor de bezwaarfase geoordeeld dat de Inspecteur, gelet op de bijzondere omstandigheden als bedoeld in artikel 2, lid 3, van het Bpb, terecht een proceskostenvergoeding van € 54,50 heeft toegekend. De Rechtbank heeft voor de beroepsfase vergoedingen toegekend van (i) € 490 voor het beroepschrift, (ii) voor het verschijnen ter zitting, met toepassing van artikel 2, lid 3, van het Bpb, € 56,50 en (iii) € 3 voor de gehouden comparitiezitting.

Op grond van artikel 2, lid 3, van het Bpb, kan in bijzondere omstandigheden worden afgeweken van de forfaitaire bedragen van het Bpb, zelfs in het geval er wel sprake zou zijn van samenhangende zaken als bedoeld in artikel 3, lid 2, van het Bpb (HR 8 april 2011, nr. 10/00652, ECLI:NL:HR:2011:BQ0415, r.o 3.4.1).

Uit de Nota van Toelichting bij het Bpb, Stb. 1993, 763, volgt dat de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden in het Bpb is opgenomen omdat in uitzonderlijke gevallen strikte toepassing van de forfaitaire regeling onrechtvaardig kan uitpakken. De rechter kan daarom in gevallen waarin sprake is van bijzondere omstandigheden de volgens het Bpb berekende vergoeding verlagen of verhogen, aldus deze toelichting. Verder wordt aldaar opgemerkt dat hierbij geen afbreuk mag worden gedaan aan het karakter van een tegemoetkoming in de daadwerkelijke kosten. Voorts wordt benadrukt dat er werkelijk sprake moet zijn van een uitzondering.

Gelet op deze toelichting dient de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden terughoudend te worden toegepast (HR 8 april 2011, nr. 10/00652, ECLI:NL:HR:2011:BQ0415). Voor een afwijking van de forfaitaire regeling is aanleiding als het voor elke individuele zaak vasthouden aan die regeling leidt tot een vergoeding die de in redelijkheid gemaakte kosten ver overtreft (HR 9 oktober 2015, nr. 14/04108, ECLI:NL:HR:2015:2990). Daarbij dient in aanmerking te worden genomen de omstandigheid dat de vergoedingen op grond van het Bpb het karakter hebben van een tegemoetkoming in de werkelijke kosten (HR 25 september 2015, nr. 14/04107, ECLI:NL:HR:2015:2794).

Wanneer bij de bepaling van de omvang van de vergoeding voor de bezwaarfase onverkort voor elke individuele zaak wordt vastgehouden aan de forfaitaire bedragen zonder rekening te houden met de omstandigheid dat de gemachtigde van belanghebbende in duizenden soortgelijke zaken rechtsbijstand verleent, en in alle zaken, zij het steeds in wisselende combinaties, voornamelijk juridische geschilpunten aan de orde zijn gesteld, waarbij de gebezigde argumenten per geschil in belangrijke mate overeenkomen, zal dit naar het oordeel van het Hof leiden tot een vergoeding die de in redelijkheid gemaakte kosten ver overtreft. Daarom zal het Hof afwijken van de forfaitaire bedragen van het Bpb. De punten per proceshandeling spelen nu geen rol meer (vgl. HR 9 oktober 2015, nr. 14/04108, ECLI:NL:HR:2015:2990). Het Hof zal ter zake van de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de bezwaarfase, evenals de Inspecteur en de Rechtbank, € 54,50 in aanmerking nemen. Aangezien het hiervoor overwogene evenzeer heeft te gelden voor de beroepsfase en de hogerberoepsfase, zal het Hof ter zake van de kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de beroepsfase, evenals de Rechtbank, € 549,50 in aanmerking nemen en voor de hogerberoepsfase € 300.

Concreet betekent dit een proceskostenvergoeding voor de bezwaar-, de beroeps- en hogerberoepsfase van in totaal € 904.

Het Hof:

– vernietigt de uitspraak van de Rechtbank voor zover die betrekking heeft op de beslissingen omtrent de verschuldigde BPM en de immateriëleschadevergoeding,

– vermindert de verschuldigde BPM tot een bedrag van € 16.788,

– gelast dat de Inspecteur over een bedrag van € 884 aan belanghebbende een rente vergoedt, overeenkomstig de bepalingen van hoofdstuk VA van de AWR,

– veroordeelt de Inspecteur tot het vergoeden van de door belanghebbende geleden immateriële schade tot een bedrag van € 94,

– veroordeelt de Staat (de Minister voor Rechtsbescherming) tot het vergoeden van de door belanghebbende geleden immateriële schade tot een bedrag van € 1.906,

– veroordeelt de Staat (de Minister voor Rechtsbescherming) tot vergoeding van de wettelijke rente over de vergoeding van immateriële schade ten bedrage van € 1.000 vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 16 juni 2015 tot aan de dag van algehele voldoening,

– gelast dat de Inspecteur de wettelijke rente vergoedt over de vergoeding van immateriële schade ten bedrage van € 94 vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van dit Hof tot aan de dag van algehele voldoening,

– gelast dat de Staat (de Minister voor Rechtsbescherming) de wettelijke rente vergoedt over de vergoeding van immateriële schade ten bedrage van € 906 vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van dit Hof tot aan de dag van algehele voldoening,

– veroordeelt de Inspecteur in de proceskosten aan de zijde van belanghebbende ter zake van het hoger beroep, vastgesteld op € 300, en

– gelast dat de Inspecteur het door belanghebbende in hoger beroep betaalde griffierecht van € 248 vergoedt.

Deze uitspraak is gedaan door mr. M.G.J.M. van Kempen, voorzitter, mr. R. den Ouden en mr. B.F.A. van Huijgevoort, in tegenwoordigheid van mr. C.E. te Brake als griffier.

De beslissing is in het openbaar uitgesproken op 13 maart 2018

De griffier, De voorzitter,

Afschriften zijn aangetekend per post verzonden op 13 maart 2018

Tegen deze uitspraak kunnen beide partijen binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie instellen bij

de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer),

Postbus 20303,

2500 EH Den Haag.

Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd;

2 - het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. de dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad. In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.