HR, 20-12-2011, nr. 10/01099

Het gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, heeft bij arrest van 26 februari 2010 verzoekster wegens het — kort gezegd — medeplegen van het opzettelijk verwerken van hennep veroordeeld tot een taakstraf, bestaande uit een werkstraf, voor de duur van tachtig uren, subsidiair veertig dagen hechtenis, waarvan veertig dagen, subsidiair twintig dagen hechtenis voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

Deze zaak hangt enigszins samen met de zaken 10/01101 ([medeverdachte 1]) en 10/01098 ([medeverdachte 2]), waarin mijn ambtgenoot Silvis heden concludeert.

Namens verzoekster heeft mr. M.L. Plas, advocaat te Utrecht, bij schriftuur twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt over de afwijzing door het hof van het verzoek tot het horen van vijf personen — vier verbalisanten en [betrokkene 1] van Eneco — als getuige alsmede over de verwerping van het gedane beroep op onrechtmatig binnentreden in de woning van verzoekster.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman het woord tot verdediging gevoerd en heeft daarbij de navolgende verzoeken gedaan:

Blijkens het verkort arrest heeft het hof op hetgeen de raadsman heeft aangevoerd als volgt beslist:

Blijkens de toelichting klaagt het middel dat het hof de afwijzing van de getuige [betrokkene 1] ten onrechte niet in het verkort arrest maar in de aanvulling heeft genomen zodat het hof geen beslissing heeft genomen op dit verzoek.

Het middel klaagt terecht dat in het bestreden arrest van 26 februari 2010 een beslissing op het verzoek tot het doen horen van [betrokkene 1] als getuige ontbreekt. Kennelijk heeft het hof dit verzuim willen herstellen door in de — ná 26 februari 2010 — uitgewerkte aanvulling op het verkort arrest op te nemen:

Het door de verdediging ter zitting in hoger beroep gedane verzoek (tot het doen horen van in totaal vijf getuigen) is een verzoek waaromtrent het hof krachtens het bepaalde in art. 330 Sv in verbinding met art. 415 Sv op straffe van nietigheid uitdrukkelijk een gemotiveerde beslissing moest geven. Vaststaat dat het hof op de verzoeken van de verdediging niet ter zitting in hoger beroep heeft beslist. In het verkort arrest van het hof is een dergelijke beslissing alleen ten aanzien van vier van de vijf getuigen opgenomen; een beslissing omtrent het gedane verzoek tot het horen van [betrokkene 1] ontbreekt in het verkort arrest.

De vraag rijst of het hof dit verzuim kon repareren door achteraf — nadat het arrest was gewezen — zijn beslissing op het verzoek van de verdediging in de aanvulling op het verkort arrest op te nemen. Het antwoord op deze vraag moet gelet op de strenge jurisprudentie1. van de Hoge Raad ontkennend luiden. De Hoge Raad wil van relativering van de door art. 330 Sv op het verzuim gestelde nietigheid weinig tot niets weten. Het hof had zijn beslissing op het verzoek tot het horen van [betrokkene 1] moeten opnemen in het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep (indien het een ter terechtzitting genomen beslissing was) dan wel (na sluiting van het onderzoek genomen) in het verkorte arrest. Nu het middel reeds op dit punt slaagt en de zaak zal moeten worden overgedaan, kan bespreking van de overige in het middel opgeworpen klachten achterwege blijven.

Dit geldt in wezen ook voor het tweede middel. Niettemin vind ik in de beslissing van het hof en de jurisprudentie van de Hoge Raad op het punt dat in dit middel aan de orde wordt gesteld aanleiding tot bespreking van de klacht. Is de bewezenverklaring, in het bijzonder ten aanzien van het medeplegen, voldoende met redenen omkleed?

Ten laste van verzoekster heeft het hof primair bewezenverklaard dat:

Uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen kan het volgende worden afgeleid. Naar aanleiding van het vermoeden dat zich een hennepkwekerij bevond in de woning aan de [a-straat 1] te Nieuwegein zijn drie verbalisanten en een medewerker van Eneco op 19 mei 2008 ter plaatse gegaan. De voordeur van de woning werd geopend door verzoekster. Na het tonen van de machtiging zijn de verbalisanten met toestemming van verzoekster de woning binnengegaan. Een van de verbalisanten, verbalisant [betrokkene 2], is hierop meteen met verzoekster de trap naar boven opgelopen (bewijsmiddel 42.). Op de overloop van de eerste verdieping naar de zoldertrap was een deur. Verzoekster heeft deze deur van het slot gehaald en de deur geopend. Op zolder trof de verbalisant een ruimte aan die was ingericht als drooghok dat bestemd was voor hennep. Aan het plafond hingen twee droognetten met enkele lagen vol henneptoppen (bewijsmiddel 8). Ook op de vloer lagen henneptoppen. De henneptoppen wogen in totaal 18,38 kilogram (bewijsmiddel 93.). Verder trof de verbalisant een koolstoffilter en een ventilatiebox, en diverse ventilatoren aan. Bij haar verhoor in de woning deelde verzoekster mede dat zij de zolder voor 50 Euro in de maand onderverhuurde aan ‘die mannen die beneden zijn’ (bewijsmiddel 5). Ondertussen hadden verbalisanten [betrokkene 4] en [betrokkene 5] in de tuin van de woning twee mannen staande gehouden, die opgaven te zijn: [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2]. Verbalisanten [betrokkene 4] en [betrokkene 5] hoorden van verbalisant [betrokkene 2] dat de bewoonster (verzoekster, NJ) had verklaard dat zij de zolder onderverhuurde aan deze mannen. Hierop zijn de mannen aangehouden. Buiten is verbalisant [betrokkene 5] aangesproken door een vrouwelijke buurtbewoner die een auto (Seat Cordoba met kenteken [AA-00-BB]) aanwees en verklaarde: ‘Die auto die daar staat die is van die 2 mannen met die kale koppen die komen hier wel vaker’ (bewijsmiddel 4). Bij de fouillering van verdachte [medeverdachte 2] is de sleutel van de auto aangetroffen. Met toestemming van [medeverdachte 2] is de auto doorzocht waarbij onder meer twee droognetten die overeenkwamen met de droognetten op de zolder van de woning van verzoekster zijn aangetroffen (bewijsmiddel 6). Tevens zijn sleutels in de auto aangetroffen. Uit vergelijkend onderzoek is gebleken dat een van de losse sleutels identiek was aan de huissleutel van verzoekster (bewijsmiddel 7).

Het verkort arrest houdt voorts als bewijsoverweging van het hof in:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat uit de bewijsmiddelen het vereiste ‘dubbele opzet’ niet kan voortvloeien. Ook hetgeen het hof in verband met het opzet van de verdachte heeft overwogen wordt door de steller van het middel onvoldoende toereikend geacht.

De vraag die in casu speelt is of verzoekster, zijnde de verhuurster van dat deel van het pand waarin hennep wordt geteeld, kan worden veroordeeld voor het medeplegen van het verwerken van hennep. In de jurisprudentie is een soortgelijke vraag in verscheidene vergelijkbare zaken aan de orde geweest en in dezelfde geest beoordeeld door de Hoge Raad. In HR 3 november 2009, LJN BJ6931, NJ 2010, 335 en van diezelfde datum LJN BJ6944, NJ 2010, 336 heeft Uw Raad gecasseerd omdat het opzet van de verdachte (op de medeplichtigheid aan hennepteelt respectievelijk de aanwezigheid van de kwekerij en de daarmee gepaard gaande diefstal van stroom) niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kon worden afgeleid.4. Uit deze uitspraken kan worden afgeleid dat personen die henneptelers faciliteren door aan hen ruimten te verhuren niet zo maar strafrechtelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld. Van voorwaardelijk opzet op de aanwezigheid van een hennepkwekerij is bijvoorbeeld pas sprake indien de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat in de door hem gehuurde loods een hennepkwekerij aanwezig was; hiervoor is niet alleen vereist dat de verdachte wetenschap heeft van de aanmerkelijke kans dat genoemde omstandigheid zich voordeed, maar ook dat hij die kans ten tijde van de gedraging bewust heeft aanvaard (op de koop toe heeft genomen). Met andere woorden: voor het bewijs van opzet moet de verhuurder tenminste zóveel wetenschap hebben over wat zich in die ruimten afspeelt, dat van een bewuste aanvaarding van de kans dat daar hennep wordt gekweekt kan worden gesproken. Om met mijn ambtgenoot Knigge te spreken: de verhuur kan heel wel ‘niet pluis’ zijn, maar dat is wat anders dan het vaststellen van het vereiste opzet. Niet voldoende is dat de verhuur onder dubieuze omstandigheden plaats vindt;5. waaraan ik wil toevoegen dat ook de procesopstelling van een verdachte bepaald te denken kan geven, maar op zichzelf nog geen wettig bewijs oplevert (zwijgen; tegenstrijdige verklaringen afleggen). Zijn er geen verklaringen die houvast geven, dan zal het voorwaardelijk opzet geconstrueerd moeten worden uit een samenstel van feitelijke omstandigheden waaraan slechts één conclusie kan worden verbonden, namelijk dat het niet anders kan of de verdachte is zich een en ander in meerdere of mindere mate bewust geweest, c.q. heeft ervan geweten.

Blijkens zijn hiervoor onder 13 weergegeven overwegingen heeft het hof het bewezenverklaarde medeplegen afgeleid uit de omstandigheid dat het drooghok op de zolderverdieping van de door verzoekster gehuurde woning is aangetroffen en dat zij tevens de beschikking had over een sleutel die toegang gaf tot de op de zolder ingerichte ruimte.

Kennelijk is het hof van oordeel dat verzoekster in haar hoedanigheid van bewoonster van de woning waar het drooghok op de zolderverdieping is aangetroffen verantwoordelijk kan worden gesteld voor — en aldus opzet heeft gehad op — de aanwezigheid van de daarin aangetroffen hennepkwekerij, enkel omdat van haar als verhuurster van die ruimte mocht worden verwacht voldoende toezicht te hebben gehouden op hetgeen zich afspeelde in die woning, mede omdat zij beschikking had over een sleutel die toegang gaf tot de op de zolder ingerichte ruimte die als drooghok was ingericht. Ik meen echter dat in deze omstandigheden geen (al dan niet voorwaardelijk) opzet besloten ligt. Het zou anders zijn indien was vastgesteld door de rechter dat in het gehele door verzoekster bewoonde pand een penetrante hennepgeur had gehangen; dat de op de zolderverdieping aanwezige ventilatoren een zodanig lawaai produceerden dat ieder weldenkend mens eens gaat kijken waar dat geluid vandaan komt; dat zich op de trappen naar boven een hans-en-grietjespoor van hennepblaadjes bevindt; etc. Dan zou onontkoombare bewustheid van een en ander mogen worden aangenomen.

Evenmin zijn de door het hof vastgestelde feiten en omstandigheden voldoende om een zo bewuste en nauwe samenwerking tussen verzoekster en (een) ander(en) te kunnen aannemen dat er sprake is van medeplegen van het opzettelijk verwerken van hennep.6. De tegenstrijdige verklaringen van verzoekster (waren anderen huurders of tuinlieden? Wat zegt het bezit van de huissleutel over samenwerking tot een bepaalde activiteit?) leveren daarvoor te weinig bewijs. Andere feiten en omstandigheden op grond waarvan verzoeker kan worden gezegd ten minste voorwaardelijk opzet te hebben gehad op het bewezenverklaarde, zijn door het hof niet tot uitdrukking gebracht en blijken evenmin uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen. Derhalve is de bewezenverklaring niet naar de eis van de wet met redenen omkleed; en slaagt ook dit ten overvloede besproken tweede middel.7.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G