HR, 28-01-2011, nr. 09/04360

(…)

(…) een telefoongesprek waarin een griffiemedewerkster de gemachtigde ervan op de hoogte stelde dat de zitting zou doorgaan, dat een medewerker van het kantoor van de adviseur dan wel de belanghebbende mogelijk zelf zou kunnen komen teneinde de toegezegde nadere stukken over te leggen, en dat er, afhankelijk van wat er ter zitting aan stukken zou worden overgelegd dan wel overigens aan de orde zou komen, eventueel een nieuwe zitting zou worden vastgesteld. De gemachtigde deelde de griffiemedewerkster mee dat hij naar zijn in Q wonende zieke moeder moest en dat hij misschien zijn echtgenote naar de zitting zou sturen. (…)’

‘Ik kan morgenochtend niet aanwezig zijn op de zitting. Verder heb ik op dit moment geen personeel in dienst. Het spijt mij dat ik niet aanwezig kan zijn.

Ik ben nu niet aanwezig op kantoor en kan deze brief dan ook niet tekenen.’

‘Ter zitting heeft de inspecteur, zakelijk weergegeven, hieraan nog het volgende toegevoegd:

De door belanghebbende nader ingezonden stukken hebben mij geen verandering van inzicht gegeven. De verklaringen van de school en van de sportvereniging geven geen inzicht in de kosten. Verder kan ik over bonnen uit 2008 en 2009 niet zoveel zeggen. Deze zeggen mij niet veel over het jaar 2003, het jaar dat thans in geding is. Ik vroeg mij ook af wie er recht op kinderbijslag had maar ik heb dat niet kunnen achterhalen. Wij hebben geen systeem om daarover iets te raadplegen. Belanghebbendes eigen verklaring is dat zijn ex-echtgenote geen inkomstenbron had, dus misschien heeft belanghebbende de kinderbijslag zelf ontvangen.’

Het Hof heeft het verzoek om uitstel van de mondelinge behandeling van 8 september 2009 afgewezen op de volgende gronden:

Het Hof is van oordeel dat een doelmatige procesgang zwaarder weegt dan het opnieuw uitstel verlenen van de zitting, waarbij komt dat door de inspecteur ter zitting van 8 september 2009 niets aan de stukken is toegevoegd dat voor het doen van uitspraak van belang is.’

Met betrekking tot de door belanghebbende gevraagde aftrek ter zake van alimentatie voor B en ter zake van levensonderhoud van zijn kinderen is het Hof van oordeel dat de rechtbank op goede gronden een juiste beslissing heeft genomen. Het Hof maakt dan ook de door de rechtbank gebezigde overwegingen tot de zijne. De bijlagen die zijn gevoegd bij de op 26 november 20095. ontvangen nadere stukken van belanghebbende, waaronder nota's uit 2008 en 2009 brengen het Hof niet tot een ander oordeel.

Het Hof voegt hieraan toe dat de inspecteur zich op het standpunt stelt dat in principe een bedrag ad € 373 (het eigenwoningforfait) als alimentatie voor B in aftrek kan worden gebracht, doch dat dit bedrag dient te worden gecompenseerd met een bedrag van (€ 1.770 − € 409 =) € 1.361 ter zake van te veel in aftrek aanvaarde premies lijfrenten. Het Hof volgt de inspecteur in diens visie dat aldus geen aftrek ter zake van alimentatie voor B kan worden toegestaan.

Ingevolge artikel 6.16, aanhef en onderdeel b, van de Wet inkomstenbelasting 2001 zijn buitengewone uitgaven de uitgaven wegens overlijden van de belastingplichtige, zijn partner en zijn jonger dan 27-jarige kinderen.

De uitgaven die belanghebbende in verband met het overlijden van zijn broer heeft gedaan, kunnen op grond van voormelde artikel niet in aftrek worden gebracht. In dit kader neemt het Hof in aanmerking dat gesteld noch gebleken is dat sprake is van een bij belanghebbende inwonende zorgafhankelijke broer, zoals bedoeld in onderdeel g van genoemd artikel 6.16.

In de eerder genoemde nadere stukken stelt belanghebbende onder meer dat hij bij de rechtbank geen gelegenheid heeft gekregen de situatie mondeling toe te lichten. Uit het proces-verbaal van zitting van de rechtbank leidt het Hof af dat belanghebbende ter zitting is verschenen in tegenwoordigheid van zijn toenmalige gemachtigde en dat belanghebbende of zijn gemachtigde ter zitting het woord hebben gevoerd. In dat licht acht het Hof niet aannemelijk belanghebbendes stelling dat hij die gelegenheid niet heeft gekregen.

De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is en dat de uitspraak van de rechtbank dient te worden bevestigd.’

Het middel verwijt het Hof uitspraak te hebben gedaan nadat de mondelinge behandeling van de zaak ter zitting van 18 mei 1988 had plaatsgevonden buiten tegenwoordigheid van belanghebbende, ondanks een namens hem op 16 mei 1988 gedaan verzoek om uitstel van die behandeling wegens zijn verblijf in Egypte van 7 april 1988 tot en met 5 juni 1988. Dit verzoek om uitstel, aldus het middel, is door belanghebbendes echtgenote telefonisch aan de griffie van het Hof gedaan, waarbij haar werd medegedeeld dat het verzoek zou worden doorgegeven en haar werd gevraagd dit schriftelijk te bevestigen, hetgeen zij bij schrijven van 17 mei 1988 heeft gedaan, waarop de schriftelijke uitspraak van 22 juli 1988 is gevolgd, met daarin opgenomen, voor zover te dezen van belang, de motivering dat belanghebbende niet was verschenen.

Uitgangspunt bij de behandeling van het middel moet zijn enerzijds dat de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken slechts een summiere regeling van de procedure voor het gerechtshof geeft, welke waar nodig door de rechter dient te worden aangevuld, en anderzijds dat aan artikel 11 van die Wet het beginsel ten grondslag ligt dat de belanghebbende gerechtigd is de behandeling door het gerechtshof van zijn zaak in persoon bij te wonen. Voorts in aanmerking genomen dat het fiscale geding slechts een instantie kent waarin de rechter over de feiten oordeelt, brengen de eisen van een goede rechtspleging mee dat in geval de belanghebbende tijdig en onder aanvoering van gewichtige redenen waarom hij niet op de voor de behandeling van zijn zaak vastgestelde zittingsdag aanwezig kan zijn, verzoekt die behandeling op een nader te bepalen dag te doen plaatsvinden, het gerechtshof dat verzoek inwilligt, tenzij het oordeelt dat zwaarder wegende, bij de behandeling der zaak betrokken belangen aan zodanig uitstel in de weg staan; dit oordeel dient in de uitspraak van het gerechtshof met redenen te worden omkleed. Belangen als hier bedoeld kunnen bijvoorbeeld gelegen zijn in het teloorgaan, als gevolg van het uitstel, van bewijsmateriaal of in onredelijke vertraging in het afwikkelen van de zaak. Daarbij kan het gerechtshof, indien de belanghebbende een gemachtigde had aangewezen, in zijn afweging mede de vraag betrekken of de zaak zich leent voor behandeling door die gemachtigde buiten tegenwoordigheid van de belanghebbende.

Voor gevallen waarin in de betrokken aanslag een verhoging is begrepen, vindt het vorenoverwogene ondersteuning in het bepaalde in artikel 6 EVRM, aangezien doel en strekking van deze bepaling — naar de Hoge Raad heeft geoordeeld bij zijn arrest van 11 november 1986, NJ 1987, 463 — meebrengen dat daarin besloten moet worden geacht het ingevolge artikel 14, lid 3, aanhef en onder d, IVBP aan een ieder toegekende recht om, bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde strafvervolging, in zijn tegenwoordigheid te worden berecht.

(…)’

Belanghebbende verwijt het Hof voorts uitspraak te hebben gedaan nadat de mondelinge behandeling van de zaak ter zitting van 2 maart 1990 had plaatsgevonden buiten aanwezigheid van belanghebbende of diens gemachtigde, ondanks een namens hem op 16 februari 1990 gedaan verzoek om uitstel van die behandeling. Deze klacht treft doel. Immers uit de uitspraak van het Hof blijkt dat op bedoeld — tijdig — verzoek om uitstel van de mondelinge behandeling eerst na die behandeling is gereageerd. In aanmerking genomen dat aan artikel 11 van de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken het beginsel ten grondslag ligt dat belanghebbende gerechtigd is de behandeling door het gerechtshof van zijn zaak in persoon bij te wonen, brengen de eisen van een goede rechtspleging mee dat op een tijdig verzoek om uitstel van de mondelinge behandeling ook tijdig voor de vastgestelde behandelingsdatum wordt gereageerd. De overige klachten behoeven geen behandeling meer. De uitspraak van het Hof kan niet in stand blijven en verwijzing moet volgen.’

Gelet op het recht van een belastingplichtige zich door een gemachtigde te doen vertegenwoordigen of bijstaan en voorts in aanmerking genomen dat het fiscale geding slechts één instantie kent waarin de rechter over de feiten oordeelt, brengen de eisen van een goede rechtspleging mee dat in geval de gemachtigde tijdig en onder aanvoering van gewichtige redenen waarom hij niet op de voor behandeling van de zaak vastgestelde zittingsdag aanwezig kan zijn verzoekt die behandeling op een nader te bepalen dag te doen plaatsvinden, het gerechtshof dat verzoek inwilligt tenzij het oordeelt dat zwaarder wegende bij de behandeling van de zaak betrokken belangen aan zodanig uitstel in de weg staan. Dit oordeel dient in de uitspraak van het gerechtshof met redenen te worden omkleed.’

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. Het Hof heeft de gemachtigde van belanghebbende opgeroepen voor een mondelinge behandeling van de zaak op 8 april 1994. De gemachtigde heeft hierop gereageerd bij brief van 7 maart 1994, luidend (na vermelding van de naam van belanghebbende en het nummer van de zaak) als volgt:

Van de zijde van de griffie is aan de gemachtigde op 17 maart 1994 telefonisch medegedeeld dat uitstel niet zal worden verleend. Op deze mededeling heeft de gemachtigde niet nader gereageerd. Het Hof heeft daarna de zaak behandeld ter zitting van 8 april 1994. Belanghebbende en zijn gemachtigde zijn aldaar niet verschenen. De Inspecteur is wel verschenen en heeft zijn standpunt nog nader toegelicht.

De klacht dat door deze gang van zaken in strijd met de eisen van een goede rechtspleging aan belanghebbende zijn recht op verdediging is ontnomen, faalt. Immers, het Hof behoefde, gelet op de motivering van het verzoek om uitstel en in aanmerking genomen de omstandigheid dat de oproeping voor de mondelinge behandeling meer dan een maand tevoren was verzonden, dit verzoek niet in te willigen en was ook niet gehouden de afwijzing van dat verzoek in de uitspraak nader te motiveren.’

Op grond van hetgeen in 3.3 is overwogen moet worden aangenomen dat tijdig vóór de mondelinge behandeling van 5 juni 1998 een verzoek om uitstel bij het Hof is binnengekomen. Op dat verzoek had dan ook tijdig voor de behandelingsdatum moeten worden gereageerd (Hoge Raad 27 november 1991, nr. 27 729, BNB 1992/35). Als dat zou zijn gebeurd, zouden, bij een negatieve reactie, belanghebbende en zijn gemachtigde de gelegenheid hebben gehad te besluiten of belanghebbende, mogelijk vertegenwoordigd door een andere gemachtigde, toch op de vastgestelde datum zou verschijnen. Gelet op het belang van het in genoemd arrest vermelde beginsel dat een belanghebbende gerechtigd is de behandeling door het gerechtshof van zijn zaak bij te wonen, doet aan deze regel niet af dat het, zoals het Hof op zichzelf terecht heeft geoordeeld, op de weg van de gemachtigde ligt in een geval als dit tijdig voor de zitting bij het Hof te informeren of het verzoek is ingewilligd; derhalve kan in het midden blijven of de gemachtigde, zoals hij stelt, dat heeft gedaan.’

Blijkens de zich in het procesdossier bevindende stukken is op last van de gemachtigde van belanghebbende, C, door D op 15 september verzocht om uitstel van de op 17 september 1999 bepaalde mondelinge behandeling. Als reden voor dit verzoek werd vermeld:

Het Hof heeft dit verzoek zonder opgaaf van redenen afgewezen.

Eveneens blijkens de zich in het procesdossier bevindende stukken heeft vervolgens E, aangezocht als gemachtigde van belanghebbende, op 16 september verzocht om uitstel van de op 17 september 1999 bepaalde mondelinge behandeling. Als reden voor dit verzoek werd vermeld:

Het Hof heeft dit verzoek eveneens zonder opgaaf van redenen afgewezen.

Gelet op het recht van een belastingplichtige zich door een gemachtigde te doen vertegenwoordigen of bijstaan en voorts in aanmerking genomen dat het fiscale geding slechts één instantie kent waarin de rechter over de feiten oordeelt, brengen de eisen van een goede rechtspleging mee dat in geval de gemachtigde tijdig en onder aanvoering van gewichtige redenen waarom hij niet op de voor de behandeling van de zaak vastgestelde zittingsdag aanwezig kan zijn of zich op de behandeling kan voorbereiden, verzoekt die behandeling op een nader te bepalen latere dag te doen plaatsvinden, het gerechtshof dat verzoek inwilligt tenzij het oordeelt dat zwaarder wegende bij de behandeling van de zaak betrokken belangen aan zodanig uitstel in de weg staan. Dit oordeel dient in de uitspraak van het gerechtshof met redenen te worden omkleed (HR 15 december 1993, nr. 29 315, BNB 1994/55).’

In cassatie wordt onder meer geklaagd dat belanghebbende niet de mogelijkheid heeft gehad zijn standpunt persoonlijk toe te lichten, omdat de zitting van het Hof heeft plaatsgevonden tijdens zijn vakantie. Bij de conclusie van repliek in cassatie heeft belanghebbende overgelegd een afschrift van een brief, gedagtekend 4 juli 2001, waarin hij het Hof verzoekt de zaak aan te houden in verband met een vakantie die al aan het begin van het jaar was geboekt en gereserveerd, en meedeelt geen mogelijkheid te hebben ‘persoonlijk op de zitting verweer te voeren’. Deze brief maakt geen deel uit van de door het Hof aan de Hoge Raad toegezonden gedingstukken. Onder de wel toegezonden stukken bevindt zich een notitie met een weergave van een daags voor de zitting gevoerd telefoongesprek tussen belanghebbende en een medewerker ter griffie van het Hof. Volgens die notitie heeft belanghebbende toen om uitstel van de zitting verzocht en is hem daarop zowel telefonisch als schriftelijk meegedeeld dat het verzoek werd afgewezen. De schriftelijke afwijzing, die niet is gemotiveerd, bevindt zich onder de gedingstukken. De desbetreffende brief, gedagtekend 16 juli 2001, refereert aan ‘uw brief waarin u verzoekt om uitstel van de zitting van dinsdag 17 juli 2001’. Een brief welke aan deze omschrijving voldoet, ontbreekt echter onder de door het Hof ingezonden stukken en bij navraag van de zijde van de Hoge Raad kon hieromtrent van de zijde van het Hof ook geen verdere opheldering worden verschaft.

Gelet op de hiervoor weergegeven feiten en omstandigheden kan niet uitgesloten worden geacht dat belanghebbende voldoende tijdig heeft verzocht om uitstel van de mondelinge behandeling van de zaak door het Hof. De onzekerheid hieromtrent behoort in de gegeven omstandigheden niet voor rekening van belanghebbende te komen, zodat in cassatie van een tijdig gedaan uitstelverzoek moet worden uitgegaan. De door belanghebbende voor het verzoek om uitstel opgegeven reden kan voorts als een gewichtige reden worden aangemerkt. Dit een en ander brengt mee dat het Hof van het verzoek om uitstel en de afwijzing daarvan melding had moeten maken in zijn uitspraak, en de afwijzing van het verzoek in de uitspraak met redenen had moeten omkleden (HR 15 december 1993, nr. 29 315, BNB 1994/55).’

De eisen van een goede rechtspleging brengen mee dat in geval een belanghebbende of zijn gemachtigde tijdig en onder aanvoering van gewichtige redenen waarom hij niet op de voor de behandeling van de zaak vastgestelde zittingsdag aanwezig kan zijn of zich op de behandeling kan voorbereiden, verzoekt die behandeling op een nader te bepalen latere dag te doen plaatsvinden, de rechter dat verzoek inwilligt tenzij hij oordeelt dat zwaarder wegende bij de behandeling van de zaak betrokken belangen aan zodanig uitstel in de weg staan. Dit oordeel dient in zijn uitspraak met redenen te worden omkleed (vgl. HR 15 december 1993, nr. 29 315, BNB 1994/55, en HR 31 januari 2001, nr. 35 914, BNB 2001/132).17.

Door te overwegen als onder 3.2 vermeld heeft het Hof zijn daar weergegeven oordeel niet toereikend gemotiveerd. De klachten zijn mitsdien in zoverre gegrond en behoeven voor het overige geen behandeling. De uitspraak van het Hof kan niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen.’

Het vierde middel betoogt dat belanghebbende door het Hof in zijn processuele positie is geschaad. Het voert daartoe aan dat belanghebbende en zijn gemachtigde wegens een ongebruikelijke file door een luchtmachtshow niet tijdig op de zitting aanwezig konden zijn en dat zij telefonisch bij de griffie van het Hof om uitstel van het onderzoek ter zitting in de zaak hadden verzocht. Het onderzoek ter zitting is desalniettemin op het aangekondigde tijdstip aangevangen, en gesloten voordat belanghebbende arriveerde. Belanghebbende heeft daardoor, aldus het middel, niet de mogelijkheid gehad zich uit te laten over een voor het eerst ter zitting van het Hof door de Inspecteur gestelde omstandigheid die het Hof geloofwaardig heeft geoordeeld en waarop 's Hofs beslissing berust.

Uit 's Hofs uitspraak en uit het proces-verbaal van hetgeen op de zitting van 16 juni 2006 is voorgevallen, blijkt dat belanghebbende vóór de aanvang van het onderzoek ter zitting het Hof telefonisch heeft bericht dat hij en zijn gemachtigde wegens fileproblemen niet op het voor het onderzoek in de zaak voorziene uur ter zitting zouden kunnen verschijnen. Uit 's Hofs uitspraak of het proces-verbaal van hetgeen ter zitting is voorgevallen blijkt niet dat belanghebbende bij die gelegenheid ermee heeft ingestemd dat het onderzoek ter zitting in zijn afwezigheid doorgang zou vinden. Onder deze omstandigheden diende het Hof ervan uit te gaan dat belanghebbende bij het onderzoek in de zaak aanwezig wilde zijn en vervolgens een afweging te maken van het belang van de zich onderweg bevindende partij persoonlijk bij het onderzoek aanwezig te zijn en de redenen waarom hij verlaat is, tegenover het algemeen belang van een doelmatige procesgang. Nu uit de uitspraak van het Hof van een dergelijke belangenafweging niet blijkt, is het vierde middel in zoverre gegrond.’19.

‘(…) Het is in principe mogelijk om de rechter te verzoeken de zitting uit te stellen. In art. 14, lid 4, Procesregeling bestuursrecht23. is echter opgenomen dat dit slechts onder zeer uitzonderlijke omstandigheden na een hiertoe gemotiveerd verzoek wordt toegestaan. Blijkens art. 12, lid 2, Procesregeling belastingkamers gerechtshoven dient het verzoek hiertoe zo spoedig mogelijk en gemotiveerd te worden gedaan. Een verzoek om uitstel, dat binnen de termijn van drie weken voor de zitting wordt ontvangen, wordt afgewezen, behalve indien sprake is van een overmachtsituatie. In de Procesregeling belastingkamers gerechtshoven wordt niet gerept dat inwilliging slechts plaatsvindt onder uitzonderlijke omstandigheden.

(…)

De algemene lijn in de rechtspraak is derhalve deze: de eisen van een behoorlijke rechtspleging brengen mee dat ingeval een belanghebbende of diens gemachtigde onder aanvoering van gewichtige redenen verzoekt om uitstel van de zitting, de rechter dit verzoek inwilligt tenzij zwaarder wegende belangen dit uitstel in de weg staan. (…)’

‘De rechter bepaalt wanneer de zitting plaatsvindt. Meestal vindt daarover geen overleg plaats met partijen. Mede daardoor bestaat de mogelijkheid dat de belastingplichtige wordt uitgenodigd op een tijdstip waarop hij niet in staat is te verschijnen. Verhindering kan ook het gevolg zijn van ziekte.

De betrokkene kan verzoeken om de zitting uit te stellen. Het verzoek hoeft niet per se schriftelijk te worden gedaan. Als het — gegeven de omstandigheden — tijdig en onder opgaaf van redenen is ingediend, moet de rechter daarop gemotiveerd reageren. Berust het verzoek op gewichtige redenen, dan behoort de rechter de zitting volgens de HR uit te stellen, tenzij hij van oordeel is dat zwaarder wegende, bij de zaak betrokken belangen aan uitstel in de weg staan. Als de belastingplichtige een gemachtigde had aangewezen mag de rechter daarbij laten meewegen of de zaak zich leent voor behandeling buiten diens aanwezigheid door de gemachtigde. Het uitstelbeleid van de rechtbanken en hoven is zeer terughoudend. Zij verlangen dat het verzoek schriftelijk wordt ingediend. Bij de rechtbanken wordt het verzoek slechts in uitzonderlijke omstandigheden ingewilligd, en bij de hoven gebeurt dit slechts in geval van overmacht indien het verzoek minder dan drie weken voor de zittingsdatum wordt gedaan. Dit beleid is zo terughoudend, dat betwijfeld moet worden of het wel volledig aan de hiervoor genoemde criteria van de HR voldoet.

Deze algemene criteria zijn in de rechtspraak nader uitgewerkt. Een volle agenda vormt naar het oordeel van de HR geen argument voor uitstel van de zitting. Een lang tevoren geboekte vakantiereis vormt wel een gewichtige reden. Ook ziekte wordt in ieder geval als een gewichtige reden aanvaard. Als de zitting echter al twee keer wegens ziekte van de betrokkene is uitgesteld, mag de rechter besluiten om het belang van voortgang van de procedure zwaarder te laten wegen en dus geen nader uitstel meer toe te staan.’

‘De rechter willigt als regel een verzoek om uitstel in dat tijdig is gedaan en serieus is. Wat daarbij zwaar weegt is het recht van partijen de mondelinge behandeling bij te wonen. In de jurisprudentie (van de belastingrechter) gaat het daarbij steeds om het recht van de belanghebbende (of van diens gemachtigde), maar ook het bestuursorgaan heeft dat recht. In boetezaken steunt dat recht mede op art. 6 EVRM. Hierin ligt het aan een ieder toegekende recht besloten om bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde strafvervolging in zijn tegenwoordigheid te worden berecht, zoals art. 14, derde lid, aanhef en letter d, IVBPR het formuleert. Tot 1 januari 2005 kwam daar het argument bij dat de belastingprocedure maar één feitelijke instantie kende (…). Worden voor het verzoek om uitstel ‘gewichtige redenen’ aangevoerd, dan is afwijzing alleen mogelijk als inwilliging zou leiden tot bijvoorbeeld het teloorgaan van bewijsmateriaal of onredelijke vertraging in de afwikkeling van de zaak, aldus de HR. Dit zijn omstandigheden die zich niet vaak zullen voordoen. Voor afwijzing van het verzoek om uitstel is des te minder reden als een goede procesgang vordert dat een partij in de gelegenheid is haar standpunt op de zitting mondeling toe te lichten. In latere arresten formuleerde de HR het zo dat het recht van de belanghebbende om persoonlijk bij het onderzoek op de zitting aanwezig te zijn en de reden(en) voor het uitstelverzoek moeten worden afgewogen tegen het algemene belang van een doelmatige procesgang. Als een gemachtigde is aangewezen kan de rechter ook in zijn afweging betrekken of de zaak zich leent voor behandeling door de gemachtigde, buiten tegenwoordigheid van de belanghebbende, of voor behandeling door een kantoorgenoot van de gemachtigde als de gemachtigde zelf verhinderd is. De mogelijkheid van vervanging door een collega speelt, lijkt me, ook een rol als het verzoek om uitstel afkomstig is van de inspecteur. Als de rechter het uitstelverzoek afwijst moet hij dat in de uitspraak motiveren. Met andere woorden: uit de uitspraak moet blijken welke belangenafweging hij heeft gemaakt.

Het verzoek om uitstel moet tijdig zijn gedaan. Drie weken vóór de zitting is in elk geval tijdig. Als de rechter op zijn beurt tijdig op dat verzoek reageert (daartoe is hij verplicht), dan is er bij toewijzing nog gelegenheid een vervangende zaak op de rol te zetten en is er bij afwijzing nog gelegenheid voor de belanghebbende om bijvoorbeeld een (andere) gemachtigde in de arm te nemen. Dat neemt niet weg dat ook nadien nog om uitstel kan worden verzocht. Immers, de omstandigheid die bijwoning van de mondelinge behandeling verhindert kan zich pas enige tijd na ontvangst van de oproeping, zelfs kort vóór de zitting, hebben voorgedaan. Zo kan bij plotselinge overspannenheid van de gemachtigde van de belanghebbende twee dagen vóór de zitting ook tijdig zijn. Die omstandigheid kan zich zelfs op weg naar de zitting hebben voorgedaan doordat de belanghebbende vast is komen te zitten in een ongebruikelijke file.’

Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat, indien een verdachte door ziekte is verhinderd op de terechtzitting te verschijnen en in verband daarmee schorsing van het onderzoek heeft verzocht of doen verzoeken, de rechter aan dit verzoek voldoet teneinde de verdachte alsnog de gelegenheid te geven bij de behandeling van zijn zaak op de terechtzitting aanwezig te zijn. Dit spruit voort uit het onder meer in art. 6, derde lid onder c, EVRM verwoorde aanwezigheidsrecht van de verdachte. Bijzondere omstandigheden kunnen echter meebrengen dat de rechter tot het oordeel komt dat het belang van een behoorlijke strafvordering — welke omvat afdoening van de zaak binnen een redelijke termijn — ernstig in het gedrang zou komen, indien het onderzoek op de terechtzitting zou worden geschorst en dat dit belang onder de gegeven omstandigheden zwaarder moet wegen dan het belang van de verdachte om bij de behandeling van zijn zaak tegenwoordig te zijn (vgl. HR 17 februari 1998, NJ 1998, 428).’

Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat, indien een verdachte door ziekte is verhinderd op de terechtzitting te verschijnen en in verband daarmee schorsing van het onderzoek heeft verzocht of doen verzoeken, de rechter aan dit verzoek voldoet teneinde de verdachte alsnog de gelegenheid te geven bij de behandeling van zijn zaak op de terechtzitting aanwezig te zijn. Dit spruit voort uit het onder meer in art. 6, derde lid onder c, EVRM verwoorde aanwezigheidsrecht van de verdachte. Bijzondere omstandigheden kunnen echter meebrengen dat de rechter tot het oordeel komt dat het belang van een behoorlijke strafvordering — welke omvat afdoening van de zaak binnen een redelijke termijn — ernstig in het gedrang zou komen, indien het onderzoek op de terechtzitting zou worden geschorst en dat dit belang onder de gegeven omstandigheden zwaarder moet wegen dan het belang van de verdachte om bij de behandeling van zijn zaak tegenwoordig te zijn. (vgl. HR 9 mei 2000, LJN AA5730, NJ 2002, 466).

Gelet op hetgeen hiervoor onder 3.3 is vooropgesteld en in aanmerking genomen hetgeen door de raadsman aan het verzoek tot aanhouding ten grondslag is gelegd, kan de enkele overweging dat het Hof ‘in de door de raadsman aangevoerde redenen (…) geen klemmende redenen ziet die tot aanhouding van de zaak nopen’, de afwijzing van het verzoek niet dragen.’

‘De rechtbank heeft de behandeling ter zitting van het beroep tegen bestreden besluit 1 bepaald op 1 april 2004. Op 31 maart 2004 heeft de gemachtigde van appellante de rechtbank telefonisch en per fax verzocht de zaak aan te houden, omdat zij wegens ziekte niet in staat was de zitting bij te wonen en geen van haar twee kantoorgenoten haar kon vervangen. Bij brief van eveneens 31 maart 2004 heeft de rechtbank dit verzoek afgewezen. Appellante is zonder haar gemachtigde ter zitting van de rechtbank verschenen en heeft de rechtbank nogmaals verzocht de behandeling van de zaak uit te stellen. De rechtbank heeft dit verzoek niet gehonoreerd.

In artikel 8:24, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is bepaald dat partijen zich door een gemachtigde kunnen laten bijstaan of vertegenwoordigen. Appellante heeft voor bijstand door een advocaat, werkzaam bij een klein advocatenkantoor (3 advocaten), gekozen. In het bijzonder bij een klein advocatenkantoor kan zich in geval van plotselinge ziekte van een van de advocaten de situatie voordoen dat geen van de collega's als vervanger kan optreden. In het onderhavige geval deed die situatie zich voor. Weliswaar is appellante zelf ter zitting verschenen, maar zij achtte zich niet in staat haar eigen belangen adequaat te behartigen en heeft daarom nogmaals verzocht om uitstel van de zitting. De Raad is van oordeel dat het in een dergelijke situatie op de weg van de rechtbank ligt de behandeling van de zaak ter zitting met toepassing van artikel 8:64, eerste lid, van de Awb te schorsen en een nieuwe zittingsdag vast te stellen. Door dit niet te doen heeft de rechtbank gehandeld in strijd met een goede procesorde. De Raad zal, onder verwijzing naar zijn uitspraak van 8 januari 2002, LJN: AD9983, aangevallen uitspraak 1 op die grond vernietigen.’

‘Bij de beoordeling van deze klacht stelt de Raad voorop dat, in aanmerking genomen dat in artikel 8:24 van de Awb is neergelegd dat appellant gerechtigd is zich bij de behandeling van zijn zaak door de rechtbank te laten bijstaan of door een gemachtigde te laten vertegenwoordigen, de eisen van een goede rechtspleging meebrengen dat op een tijdig en onder aanvoering van gewichtige redenen gedaan verzoek om uitstel van de behandeling van de zaak ter zitting wegens verhindering van de gemachtigde, tijdig, dat wil zeggen voor de vastgestelde behandelingsdatum, wordt beslist.

Bij een verzoek om uitstel in verband met de afwezigheid van de gemachtigde zal de rechtbank bij haar beslissing dienen te betrekken het belang van appellant zich ter zitting te laten vertegenwoordigen door deze gemachtigde én de bij de behandeling van de zaak betrokken belangen die aan een zodanig uitstel in de weg staan.

De beslissing van de rechtbank op het verzoek om uitstel dient met redenen te zijn omkleed.

De Raad constateert dat het onderhavige verzoek weliswaar in een betrekkelijk laat stadium, maar zeker niet extreem laat is ingediend. (…)

Ten gronde merkt de Raad op dat het geschil tussen partijen een moeilijke materie betreft en een technisch juridisch karakter draagt. De noodzaak van bijstand door een gemachtigde in een geschil als het onderhavige komt de Raad pregnant voor en hieraan komt bij de beoordeling van een verzoek als het onderhavige op zich reeds een aanzienlijk gewicht toe.

Ter zake van de noodzaak van vertegenwoordiging door deze gemachtigde merkt de Raad op dat de in het verzoek om uitstel gegeven redengeving, dat in de onderhavige zaak uitsluitend de gemachtigde zelf op de hoogte is van de feiten en omstandigheden en derhalve niet vervangen kan worden, hem alleszins aannemelijk voorkomt. Daarbij betrekt de Raad naast het technische en inhoudelijk moeilijke karakter van de zaak, mede het gegeven dat op het kantoor van gemachtigde slechts een beperkt aantal juridisch geschoolde medewerkers werkzaam is.

Ten aanzien van de redengeving voor de afwezigheid van de gemachtigde, een werkbezoek in het buitenland, merkt de Raad op dat deze hem, gezien ook de overgelegde stukken, alleszins aannemelijk en genoegzaam voorkomt.

De Raad concludeert dat aan appellant een belang bij vertegenwoordiging door deze gemachtigde ter zitting niet zonder meer kan worden ontzegd.

De rechtbank had het verzoek om uitstel van de zitting dan ook niet mogen afwijzen, dan na kenbaar te hebben gemotiveerd dat de belangen betrokken bij de behandeling van de zaak op de vastgestelde datum, zwaarder dienden te wegen dan het belang van appellant zich ter zitting te doen vertegenwoordigen door de betreffende gemachtigde.

De brief gedateerd 17 november 1999, waarbij de rechtbank het verzoek om uitstel heeft afgewezen, ontbeert een kenbare redengeving, terwijl op het tweede verzoek om uitstel door de rechtbank in het geheel niet (kenbaar) is gereageerd.

De Raad concludeert dat het beroep terecht is ingesteld, nu de onderhavige uitspraak is gedaan in strijd met het bepaalde in artikel 8:24 van de Awb.’