HR, 05-11-2019, nr. 18/05064

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Nummer 18/05064

Zitting 17 september 2019

CONCLUSIE

A.E. Harteveld

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1971,

hierna: de verdachte.

3.1 Onder verwijzing naar dat arrest heeft het hof in het onderhavige geval overwogen dat daarmee in rechte is komen vast te staan dat [medeverdachte 2] (bijgenaamd ‘ [medeverdachte 2] ’) de tweede uitvoerder van de moord was. Omdat deze reeds vóór hij enige verklaring heeft kunnen afleggen van het leven is beroofd, heeft hij zich niet in de rechtszaal kunnen verantwoorden. Verder blijkt uit onderzoek dat [medeverdachte 1] (bijgenaamd ‘ [medeverdachte 1] ’) en [medeverdachte 2] zijn aangezocht door [medeverdachte 3] (bijgenaamd ‘ [medeverdachte 3] ’). Ook laatstgenoemde heeft zich niet kunnen verantwoorden, nu hij door verhanging in zijn cel om het leven gekomen is.2.De verdachte in de onderhavige zaak wordt ook wel met zijn bijnaam ‘ [verdachte] ’ aangeduid. Volgens het hof heeft de verdachte in opdracht van nog weer een andere persoon een leidende rol gehad in het opzetten van het plan voor de moord op Wiels en de financiële afwikkeling daarvan.

4. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“hij op 5 mei 2013 te Curaçao, tezamen en in vereniging met anderen opzettelijk en met voorbedachten rade Helmin Magno Wiels van het leven heeft beroofd, hebbende hij, verdachte, en zijn mededaders toen en aldaar opzettelijk, en na kalm beraad en rustig overleg, met gebruikmaking van een vuurwapen, meerdere kogels op voornoemde Wiels afgevuurd, tengevolge waarvan die Wiels meerdere verwondingen en letsels heeft bekomen en die Wiels aan die letsels en verwondingen is overleden.”

5. Het eerste middel

5.1 Het middel klaagt dat het hof de verklaring van de [getuige 1] , het voormalige hoofd van de Veiligheidsdienst Curaçao, ten onrechte tot het bewijs heeft gebezigd. Aan het middel is ten grondslag gelegd dat die verklaring materieel gezien neerkomt op een verklaring van een anoniem persoon en dientengevolge slechts voor het bewijs gebezigd had mogen worden als de daarvoor geldende bijzondere eisen waren nageleefd.

5.2 Onder de bewijsmiddelen heeft het hof, voor zover van belang voor de beoordeling van dit middel, het volgende in het vonnis opgenomen:3.

“Contacten met (een van) de opdrachtgever(s)

21. Uit informatie van een anonieme informant komt naar voren dat de opdracht om Helmin Wiels te vermoorden, door de toenmalige minister van Financiën van Curaçao, [betrokkene 5] , aan [medeverdachte 3] is voorgelegd en dat [medeverdachte 3] daarvoor later met de verdachte is teruggekomen. De anonieme informant heeft dat aan het voormalige hoofd van de Veiligheidsdienst Curaçao verteld, die daarover op zijn beurt het volgende heeft verklaard:"De heer Wiels is vermoord op een zondag. Twee of drie dagen daarna kreeg ik een telefoontje van een informant van de Veiligheidsdienst. Hij wilde een ontmoeting met mij. Tijdens die ontmoeting vertelde hij mij dat hij had gezien hoe de overvaller van het [A] Hotel met de buit bij [betrokkene 5] kwam. Volgens mij gaat het om de tweede overval op het [A] Hotel. Van de informant begreep ik dat de buit, horloges en andere spullen behelsde. [betrokkene 5] had geen interesse in de buit, maar gaf aan wel een andere taak voor hem te hebben. Hij vroeg of hij iemand 'koud' kon maken voor hem. Hij zei daarbij dat het ging om Helmin Wiels . De auto met daarin de overvaller was geblindeerd. Achterin zat [medeverdachte 3] . De informant kon dat zien ondanks geblindeerde ramen, namelijk als je van dichtbij kijkt. Voorin zat de chauffeur achter het stuur. De chauffeur was een van de overvallers. [betrokkene 5] stond buiten de auto. Toen de auto met chauffeur en [medeverdachte 3] erin vertrok, bleef [betrokkene 5] achter. Diezelfde nacht kwam de auto met [medeverdachte 3] terug. In de auto zat toen ook [verdachte] . Ze kwamen terug bij [betrokkene 5] voor het aanbod om Helmin Wiels te vermoorden.

De informant was op dat moment in de buurt van [betrokkene 5] . Hij heeft het hele proces van dichtbij waargenomen en gehoord. Zo heeft hij dus gezien en waargenomen dat die overvaller zich bij [betrokkene 5] kwam melden met de bedoeling om de buit aan te bieden. De informant heeft mij verteld dat hij heeft gezien en gehoord dat [betrokkene 5] aan die overvaller het verzoek heeft gedaan om Wiels te vermoorden en dat de overvaller aangaf niet geïnteresseerd te zijn en vervolgens weg reed. De informant was vervolgens in de buurt van [betrokkene 5] toen de auto met [medeverdachte 3] en [verdachte] terugkwam. Hij heeft deze mensen in de auto gezien. [medeverdachte 3] en [verdachte] zaten op dat moment voor in de auto. [verdachte] heeft [betrokkene 5] aangesproken met de volgende tekst: "Ma tende ku bo tin un trabou mi a bin tume" (vertaling Hof: "Ik heb gehoord dat je een werk hebt. Ik kom het aannemen"). De informant vertelde dat [betrokkene 5] hem op dat moment aankeek, waaruit hij begreep dat hij moest gaan. Van het vervolg weet hij dus niets meer. Deze ontmoetingen hebben 's nachts plaatsgevonden in de omgeving van de woning van [betrokkene 5] aan de [a-straat] ."”

5.3 Een verklaring van een anoniem gebleven informant, is op de voet van het bepaalde in art. 385 en 387 Wetboek van Strafvordering van Curaçao (hierna: SvC) enkel toelaatbaar ingeval die anonieme persoon conform het bepaalde in art. 261 SvC is gehoord. Volgens het middel zou de verklaring van de [getuige 1] materieel gezien neerkomen op een verklaring van een anoniem persoon, die niet tot het bewijs toelaatbaar is omdat hij niet op die wijze is gehoord.

5.4 Voor zover relevant luidt het SvC als volgt:

- Art. 261 lid 1:

“Wanneer een getuige met het oog op een door hem af te leggen verklaring ernstig wordt bedreigd, kan de rechter-commissaris, op de vordering van de officier van justitie of op het verzoek van de getuige, bepalen dat de getuige op zodanige wijze wordt verhoord, dat zijn identiteit geheel verborgen blijft.”

- Art. 385 lid 2:

“De verklaring van een getuige wiens identiteit niet blijkt, kan niet meewerken tot het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, behoudens ingeval de getuige met toepassing van het vierde lid van artikel 261 is verhoord.”

- Art. 387 lid 3:

“Schriftelijke bescheiden, houdende de verklaring van een persoon wiens identiteit niet blijkt, kunnen slechts als bewijsmiddel worden erkend, indien deze persoon met de toestemming van of door de rechter-commissaris op de voet van het bepaalde in artikel 261 is verhoord, mits belangrijke steun aan ander gebezigd bewijsmateriaal kan worden ontleend.”

5.5 In verband met die verklaring van [getuige 1] heeft het hof onder andere het volgende overwogen:

“In relatie tot de verklaring van [getuige 1] heeft het Gerecht met juistheid vooropgesteld dat een verklaring van een getuige waarin verslag wordt gedaan van hetgeen een niet nader te traceren persoon hem heeft verteld, niet kan worden aangemerkt als een verklaring als bedoeld in artikel 385, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering (HR 14 december 2004, ECLI:NL:HR:2004:AQ8925). Dat laat onverlet dat die verklaring daarmee wel gelijkenis vertoont, nu in beide gevallen sprake is van een onverifieerbaar element.”

5.6 Voor de vraag of in casu sprake is van een schriftelijk bescheid houdende de verklaring van een getuige wiens identiteit niet blijkt, zoals bedoeld in art. 387 lid 3 jo. 385 lid 2 SvC, kan aansluiting worden gezocht bij het bepaalde in art. 344a van het Nederlandse Wetboek van Strafvordering (hierna: SvNL). Laatstgenoemd artikel stelt in het derde lid voorwaarden voor het gebruik voor het bewijs van een schriftelijk bescheid van zo een onbekende, namelijk dat a) de bewezenverklaring in belangrijke mate steun vindt in andersoortig bewijsmateriaal en dat b) door of namens de verdachte niet op enig moment in het geding de wens heeft geuit om die persoon te (doen) ondervragen. Verklaringen van getuigen waarvan de identiteit wel bekend is, die de verslaglegging van een verklaring van een onbekend gebleven persoon inhouden, vallen volgens de Hoge Raad echter niet onder de reikwijdte van die bepaling.4.De onder 5.4 in het voorgaande aangehaalde opvatting van het hof dat de vooropstelling van het Gerecht in eerste aanleg daaromtrent kon worden overgenomen, is aldus juist.

5.7 Het middel faalt.

6 Het tweede middel

Het middel klaagt dat het gebruik van de verklaring van de getuige [medeverdachte 1] strijdig is met art. 385 SvC en art. 6 lid 3 sub d EVRM, dan wel ontoereikend is gemotiveerd.

Aan het middel is ten grondslag gelegd dat het hof de verklaring van de getuige [medeverdachte 1] in beslissende mate heeft doen bijdragen aan het bewijs, terwijl de verdediging niet op enig moment in de gelegenheid is gesteld om de informant waarop die verklaring is gestoeld te ondervragen, en terwijl de verdediging daarvoor niet in afdoende mate compenserende maatregelen zijn geboden. Voorts zou het hof de verwerping van de in dat verband ter terechtzitting in hoger beroep gevoerde verweren ontoereikend hebben gemotiveerd.

Voor zover relevant voor de beoordeling van het middel, heeft het hof het volgende overwogen:

“Met betrekking tot de verklaringen van [medeverdachte 1] wordt vooropgesteld dat deze, anders dan de raadsvrouw naar voren heeft gebracht, ook zien op hetgeen hij zelf heeft waargenomen en ondervonden. Dat neemt niet weg dat een groot deel van de verklaringen ziet op hetgeen hij van [medeverdachte 3] heeft gehoord en de verdediging heeft [medeverdachte 3] daarover zelf niet kunnen bevragen, omdat hij zelfmoord heeft gepleegd.

Van een schending van het ondervragingsrecht is in het algemeen sprake, indien een behoorlijke en effectieve gelegenheid tot het ondervragen van de getuige heeft ontbroken, terwijl de verklaring van die getuige beslissend is geweest voor de bewezenverklaring en er geen afdoende compensatie heeft plaatsgevonden voor het ontbreken van het ondervragingsrecht.

Het Hof overweegt in dat verband dat de verklaringen van [medeverdachte 1] onmiskenbaar een belangrijke plaats innemen in de bewijsvoering. De verklaringen zijn naar het oordeel van het Hof evenwel niet op zichzelf staand en beslissend. Zoals hiervoor overwogen, vindt de betrokkenheid van de verdachte bij het bewezen verklaarde in (meer dan) voldoende mate steun in andere bewijsmiddelen. Reeds daarom is voor bewijsuitsluiting geen aanleiding. Daarnaast is het ontbreken van de ondervragingsmogelijkheid ruimschoots gecompenseerd. De verdediging heeft [medeverdachte 1] immers daarover zowel ter terechtzitting in eerste aanleg als in hoger beroep kunnen ondervragen. Bovendien is dat laatste getuigenverhoor op een geluidsband opgenomen en woordelijk uitgewerkt.”

Voor zover relevant voor de beoordeling van het middel, heeft het hof ter onderbouwing van de verankering van de verklaringen van [medeverdachte 1] aangaande de betrokkenheid van de verdachte in de overige bewijsmiddelen onder meer het volgende overwogen (met weglating van voetnoten):

“Ander steunbewijs voor het (door)geven van het geld door de verdachte

De verklaring van [medeverdachte 1] dat de verdachte het geld aan [medeverdachte 3] heeft (door)gegeven, wordt niet alleen ondersteund door de hiervoor besproken verklaringen van [getuige 9] en [getuige 2] , maar ook door ping-gesprekken tussen [getuige 2] en [getuige 8] (de zus van [medeverdachte 3] ) en de verklaringen die [getuige 8] daarover heeft afgelegd.

De ping-gesprekken gaan over een voornemen om het geld dat [medeverdachte 1] naar zijn idee nog had moeten krijgen, te stelen uit de woning van [medeverdachte 3] . Het eerste ping- gesprek dateert van 8 mei 2013 en houdt het volgende in:

[getuige 8] heeft hierover het volgende verklaard: “Ik herken dit gesprek. Het is een ping-gesprek tussen [getuige 2] en mij. Dat gesprek gaat over geld dat in het huis van [medeverdachte 3] was. Het gaat over het geld dat [medeverdachte 1] zei dat hij niet gekregen had voor het plegen van de moord op Wiels .

Op de dag dat [medeverdachte 1] en [getuige 2] op het veld naast de woning van [getuige 7] aan het praten waren, hoorde ik [medeverdachte 1] over geld dat [medeverdachte 3] hem schuldig was. Ik heb begrepen dat [medeverdachte 1] [medeverdachte 3] dood wilde maken.”

In een tweede ping-gesprek, dat op 9 mei 2013 is gevoerd, komt onder meer het volgende naar voren:

[getuige 8] heeft het volgende over dit gesprek verklaard: “[getuige 2] heeft mij verteld dat [medeverdachte 1] haar had verteld dat [medeverdachte 3] met 200 of 400 duizend was gebleven die voor hem was bestemd voor het plegen van de moord op Wiels . Tevens dat [medeverdachte 3] het geld met [verdachte] zou hebben verdeeld of zou gaan verdelen.”

De raadsvrouw heeft terecht aangehaald dat [getuige 8] bij dezelfde gelegenheid heeft verklaard dat zij niet zeker wist of het geld in de woning van [medeverdachte 3] lag, maar - los van de vraag hoe overtuigend dat is gelet op de inhoud van de berichten - neemt dat de steun voor de verklaringen van [medeverdachte 1] niet weg. Daaruit kan immers worden afgeleid dat [medeverdachte 1] vrij kort na de moord aan [getuige 2] heeft verteld over het geld in de woning van [medeverdachte 3] , dat naar zijn idee voor hem bestemd was en tussen [medeverdachte 3] en de verdachte zou worden verdeeld.”

Zowel in eerste als in tweede aanleg is aan de verzoeken van de verdediging om [medeverdachte 1] te ondervragen gehoor gegeven en is hij ter terechtzitting als getuige gehoord.20.

In de toelichting op het middel wordt ten eerste betoogd dat het oordeel van het hof dat de verklaringen van [medeverdachte 1] niet beslissend zijn geweest voor de bewezenverklaring onbegrijpelijk is. Gelet op het onder 6.6 in het voorgaande vooropgestelde is voor de beantwoording van de vraag of een getuigenverklaring ‘decisive’ is geweest voor de bewezenverklaring, relevant in hoeverre die verklaring steun vindt in andere bewijsmiddelen. Die steun moet betrekking hebben op de door de verdediging betwiste onderdelen van de belastende verklaring van de niet-ondervraagde getuige, in casu de betrokkenheid van de verdachte bij de moord op Wiels , meer in het bijzonder het door hem aannemen van de opdracht daartoe.

Wat die mate van beslissendheid betreft, zou de onbegrijpelijkheid van de overwegingen van het hof volgens de steller van het middel reeds uit het vonnis zelf kunnen worden afgeleid. In dat verband verwijst hij naar de overweging van het hof dat het bewijs naast de verklaring van [medeverdachte 1] “verder voornamelijk van indirecte aard is”. Als ik het goed begrijp zou de verklaring van [medeverdachte 1] als enig direct bewijsmiddel een belangrijke plaats innemen tussen de andere drie bewijspijlers, die – temeer vanwege hun indirecte aard – eigenlijk alleen in samenhang met elkaar een bewezenverklaring kunnen dragen en zodoende allemaal in enige mate beslissend zouden zijn.

Voor zover verwezen wordt naar de overweging van het hof over de verder voornamelijk indirecte aard van de bewijsmiddelen, zij vooropgesteld dat dit overwogen is in verband met de (ambtshalve) beslissing om [medeverdachte 1] ter terechtzitting te horen. Om te beginnen lees ik in het vonnis van het hof niet terug dat overigens geen directe bewijsmiddelen zijn gebruikt. Voorts heeft het onderhavige middel betrekking op het gebruik voor het bewijs van de verklaring van [medeverdachte 1] voor zover inhoudend hetgeen hij van [medeverdachte 3] heeft gehoord. Zo de vraag of een bewijsmiddel direct of indirect is al relevant is voor de mate van beslissendheid, wijs ik erop dat de verklaring van [medeverdachte 1] wat dat betreft ook moet worden gezien als indirect bewijsmiddel, omdat dit middel gaat over diens de auditu verklaring, terwijl de bron daarvan – [medeverdachte 3] – wegens overlijden niet kon worden gehoord. Voorts heeft het hof mijns inziens, door te overwegen dat het bewijs voor verdachtes betrokkenheid hoofdzakelijk op vier pijlers steunt, juist inzichtelijk gemaakt dat het steunbewijs voor de door [medeverdachte 1] overgebrachte verklaringen van [medeverdachte 3] , in die pijlers moet worden gevonden. In dat kader wijs ik met name op de weging door het hof van de vierde pijler, de sms-berichten tussen de verdachte en [betrokkene 5] , zoals opgenomen in het onder 6.5 in het voorgaande geciteerde. Uit de schets van de tijdlijn die het hof daar presenteert staat bij het “voorstel aan de verdachte om Wiels te vermoorden en het aannemen van die opdracht door de verdachte”, de verklaring van [getuige 1] – kennelijk als bron – genoemd. Beslissend voor dat betwiste onderdeel kan de verklaring van [medeverdachte 1] reeds daarom niet zijn, hetgeen overigens ook reeds kon worden opgemaakt uit de omstandigheid dat in de schriftuur ten aanzien van zowel de verklaring van [getuige 1] als die van [medeverdachte 1] wordt aangevoerd dat deze beslissend is voor het namens de verdachte betwiste onderdeel.

De steller van het middel betoogt voorts dat de door het hof genoemde compensatie voor het ontbreken van de mogelijkheid om [medeverdachte 3] te horen, te weten het hebben kunnen ondervragen van [medeverdachte 1] , dat het nogmaals horen van [medeverdachte 1] niet als zodanig kan gelden, omdat hiermee wordt miskend dat het de verklaringen van [medeverdachte 3] zijn die op waarheidsgehalte zouden moeten worden getoetst. In dat verband is onder meer relevant hetgeen het hof in verband met de bewijswaardering heeft vooropgesteld:

“Met deze achtergrond[21.] laat het zich raden dat het onderzoek naar de (schakel tot de) opdrachtgever(s) geen eenvoudige opgave is geweest. Twee van de drie hoofdrolspelers, die op dit punt mogelijk van waarde hadden kunnen zijn, zijn niet meer in leven. Daar komt bij dat de derde hoofdrolspeler, [medeverdachte 1] , kennelijk berekenend en op onderdelen aanmerkelijk inconsistent heeft verklaard. De raadsvrouw van de verdachte heeft die inconsistenties bij pleidooi op duidelijke wijze naar voren gebracht. Mede in aanmerking genomen dat het gepresenteerde bewijs verder voornamelijk van indirecte aard is, was op voorhand duidelijk dat de taak van het Hof om de feiten en omstandigheden waaronder deze moord heeft plaatsgevonden vast te stellen - wellicht nog meer dan in andere zaken -, bijzondere zorgvuldigheid zou vereisen. Het Hof heeft om die reden ambtshalve beslist dat [medeverdachte 1] als getuige ter terechtzitting moest worden gehoord. Dat getuigenverhoor, waarin andermaal inconsistenties te bespeuren waren, is op een geluidsband vastgelegd en vervolgens woordelijk uitgewerkt ten behoeve van een zo optimaal mogelijke analyse. Bij de beoordeling van de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de door deze getuige afgelegde verklaringen alsook bij de weging en waardering van alle overige bewijsmiddelen in het dossier heeft het Hof alle denkbare scenario's de revue laten passeren.”

Voorts zijn de volgende bewijsoverwegingen relevant (met weglating van de voetnoten):

“(i). De betrouwbaarheid van de verklaringen

In de vooropstelling van het Hof ten aanzien van de bewijswaardering is al aan de orde gesteld dat de verklaringen van [medeverdachte 1] op onderdelen aanmerkelijk inconsistent zijn. De vraag die zich opdringt, is hoe de verklaringen met inachtneming hiervan gewaardeerd moeten worden. Het Hof heeft tijdens de beraadslaging in raadkamer uitgebreid bij die vraag stilgestaan en is tot de volgende beschouwing gekomen.

Onherroepelijke veroordeling [medeverdachte 1]

Een belangrijk vertrekpunt is dat [medeverdachte 1] onherroepelijk is veroordeeld voor het medeplegen van de moord op Helmin Wiels . Met die veroordeling is in rechte komen vast te staan dat hij de fatale schoten heeft gelost en dat hij intensief heeft samengewerkt met [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] . [medeverdachte 1] beschikt dan ook over daderkennis en is bovendien van deze drie daders de enige persoon die nog in leven is.

De meeste verklaringen die [medeverdachte 1] heeft afgelegd, dateren van vóór het onherroepelijk worden van zijn veroordeling. Met betrekking tot de inconsistenties in die verklaringen kan tot op zekere hoogte een verklaring worden gevonden in de wens zijn eigen rol waar mogelijk nog af te zwakken, zoals hij in de zaak tegen de verdachte ter terechtzitting in eerste aanleg als getuige heeft verklaard. In dat licht kan worden geplaatst dat hij eerst heeft verklaard dat hij niet eerder dan op de dag van de moord op straat was benaderd (in plaats van zijn deelname aan meerdere besprekingen, onder andere in de garage van [medeverdachte 3] ) en dat hem daarvoor niet meer dan NAf 60.000,-- was betaald (in plaats van NAf 100.000,--).

Objectieve aanknopingspunten

Voor een eerste selectie en waardering van de verschillende verklaringen is aansluiting gezocht bij objectieve aanknopingspunten, zoals de beschikbare zendmastgegevens en de onderschepte gesprekken/berichten.

Verklaringen van [medeverdachte 1] aan zijn geliefden

Vervolgens heeft het Hof bezien in hoeverre de verklaringen van [medeverdachte 1] verankering vinden in hetgeen hij volgens zijn echtgenote, [getuige 9] , en zijn toenmalige 'by-side' [getuige 2] aan hen heeft toevertrouwd.

[getuige 9] heeft op 11 februari 2014 (acht maanden na de moord) onder meer het volgende tegenover de politie verklaard: “ [medeverdachte 1] heeft mij verteld dat hij zich op 5 mei 2013 bij de woning van [getuige 7]22.bevond, dat hij een ping kreeg van [medeverdachte 3] waarbij [medeverdachte 3] hem verzocht had om bij hem thuis te komen, dat hij naar de woning van [medeverdachte 3] liep), dat [medeverdachte 3] hem in zijn garage vroeg of hij bereid was om Wiels op dat moment dood te gaan schieten, dat [verdachte] geld had gekregen en dat [verdachte] verder geld aan [medeverdachte 3] had gegeven om de schutter en de chauffeur te betalen, dat hij toen bereid was om de moord te gaan plegen.

[medeverdachte 1] vertelde mij dat hij de woning van [medeverdachte 3] met iedereen daarin zou verbranden, indien hij niet door [medeverdachte 3] betaald wordt.”

[getuige 2] had eerder, namelijk op 5 september 2013 (vier maanden na de moord), al het volgende verklaard: "Ik ben op 7 mei 2013 vanuit Venezuela teruggekomen in Curaçao. In de avonduren begon ik pingen (het Hof: ping-berichten) te krijgen van [medeverdachte 1] . Hij pingde dat hij mij nodig had. Gedurende middernacht, dus 8 mei 2013, kreeg ik nog steeds pingen van [medeverdachte 1] . Hij verzocht mij om bij hem te komen op de plaats waar wij de gewoonte hebben elkaar te ontmoeten. Daar begon [medeverdachte 1] mij het volgende te vertellen:

- dat hij boos is, daar [medeverdachte 3] hem niet voldoende geld had betaald;

- dat [medeverdachte 3] hem honderdduizend gulden heeft betaald voor de moord op de president; dat hij later gehoord had dat er vijfhonderdduizend guldens bestemd was voor de schutter van de president;

- dat hij hierdoor van plan was om in de woning van [medeverdachte 3] te breken of de woning van [medeverdachte 3] in brand te steken of [medeverdachte 3] te vermoorden;

- dat hij in opdracht van [medeverdachte 3] en [verdachte] de president had geliquideerd;

- dat [medeverdachte 3] en [verdachte] gebleven waren met de rest van zijn geld, dus vierhonderdduizend gulden;

- dat op de dag dat de president doodgeschoten werd, [medeverdachte 3] alvorens het gebeurde verschillende keren heen en weer was gereden in zijn witte Toyota Hillux op de weg voor de pier van Marie Pampoen;

- dat [medeverdachte 3] zodoende de president aan het controleren was;

- dat [medeverdachte 3] hem op een gegeven moment de volgende woorden pingde: "Awo awo, tin trabaw pabo" (vrije vertaling: "Nu nu, er is werk voor jou") en dat hij bij de woning van [medeverdachte 3] moest komen;

- dat [medeverdachte 3] hem verteld had waar de president bij de pier stond; dat [medeverdachte 2] als chauffeur optrad en hij als medepassagier; dat zij bij de president waren aangekomen;

- dat de president op dat moment een fles Heineken in zijn hand had; dat hij veel schoten op de president had gelost"

Zij hebben verder allebei verklaard dat [medeverdachte 1] op 5 mei 2013 niet alleen [medeverdachte 3] , maar ook de verdachte in de garage van [medeverdachte 3] heeft ontmoet. Volgens [medeverdachte 1] zelf heeft deze ontmoeting met de verdachte op een eerder moment plaatsgevonden. De raadsvrouw meent dat dit verschil en de andere verschillen afbreuk doen aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 1] . Het Hof heeft kritisch naar de verschillen gekeken, maar is tot het oordeel gekomen dat deze van ondergeschikte aard zijn. De verklaringen komen op wezenlijke onderdelen overeen en vinden, zoals hierna nog zal blijken, steun in andere bewijsmiddelen. Het is bepaald niet onvoorstelbaar dat [getuige 9] en [getuige 2] bepaalde gebeurtenissen verkeerd in de tijd hebben geplaatst of daaraan een vertekende herinnering hebben, nu de verklaringen pas maanden daarna zijn afgelegd. Ook valt niet uit te sluiten dat [medeverdachte 1] hen een verkorte versie van die gebeurtenissen heeft gegeven die op detailniveau wellicht minder juist is, wat overigens in dat geval onverlet laat dat [medeverdachte 1] dit soort zaken met hen besprak. Verklaringen die [getuige 9] en [getuige 2] over vergelijkbare zaken hebben afgelegd, bleken achteraf gezien juist te zijn. Het Hof wijst in dat verband op de verklaringen die zij hebben afgelegd over de moorden die [medeverdachte 1] heeft gepleegd op [naam 2] en [naam 3] . Daar komt nog bij dat [getuige 9] met de verklaringen over de moord op Wiels niet alleen de verdachte en haar eigen echtgenoot heeft belast, maar bijvoorbeeld ook de plaats heeft genoemd waar [medeverdachte 2] het gebruikte vuurwapen heeft gedumpt: in het Waaigat ter hoogte van het monument ter herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Zij blijkt daarover naar waarheid te hebben verklaard: het vuurwapen is daar aangetroffen.

(…)”

De klacht in het middel dat onvoldoende compensatie is geboden moet in het licht van de in het voorgaande besproken mate van beslissendheid van de verklaring voor het bewijs worden beoordeeld, waarbij ook vooral niet moet worden vergeten dat er weinig twijfel kan ontstaan over de vraag of het overlijden van [medeverdachte 3] heeft te gelden als goede reden voor het uitblijven van een mogelijkheid om hem te ondervragen. In dat verband zij herhaald dat compenserende maatregelen ertoe strekken de betrouwbaarheid van de getuigenverklaring op alternatieve wijze te toetsen. Zo heeft het Hof terecht als compenserende maatregel aangeduid dat de verdediging [medeverdachte 1] zelf zowel ter terechtzitting in eerste aanleg als in hoger beroep heeft kunnen ondervragen, terwijl laatstgenoemd verhoor op een geluidsband opgenomen en woordelijk uitgewerkt is. Voorts blijkt uit het onder 7.4 in het voorgaande geciteerde dat het hof in zijn overwegingen uitvoerig aandacht heeft besteed aan de verankering van de door [medeverdachte 1] beschreven gang van zaken in overige bewijsmiddelen.

Uit de uitgebreide overwegingen van het Hof met betrekking tot de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte 1] blijkt dat behoedzaam is omgegaan met diens verklaring, onder meer door ook uitvoerig stil te staan bij op de bepaalde punten bestaande inconsistenties.23.Met betrekking tot de verklaringen van [medeverdachte 1] omtrent hetgeen hij van [medeverdachte 3] heeft vernomen heeft het Hof zich blijkens de voorgaande overwegingen niet beperkt tot het vinden van steun in verklaringen van getuigen die zijn lezing van de gebeurtenissen enkel herhalen en aldus bevestigen. Er wordt immers ook gerefereerd aan objectieve aanknopingspunten, zoals de omstandigheid dat de echtgenote van [medeverdachte 1] de vindplaats van het moordwapen heeft genoemd en het wapen daar daadwerkelijk is aangetroffen.24.Dat zij hem daarmee voorts heeft belast lijkt mij eveneens een noemenswaardig aspect dat ten goede komt aan de geloofwaardigheid van het geheel.25.Op basis van de uitvoerige overwegingen die het hof heeft gewijd aan de betrouwbaarheid van de verklaring van [medeverdachte 1] kan mijns inziens niet anders worden geconcludeerd dan dat het hof is gekomen tot een “fair and proper assessment of the reliability of the evidence”, resulterend in bewijs dat “sufficiently reliable” is.

In het licht van het voorgaande acht ik het oordeel van het hof dat het gebruik voor het bewijs van de verklaring van [medeverdachte 1] – ondanks het niet hebben kunnen horen van [medeverdachte 3] als bron van een gedeelte van die verklaring – geen strijd oplevert met art. 6 lid 1 jo. lid 3 sub d EVRM. Tot een nadere motivering op dat punt was het hof niet gehouden.

Ook dit middel faalt in al zijn onderdelen.

Het middel klaagt dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat de verklaring van [getuige 1] als betrouwbaar kon worden aangemerkt, althans dat dat oordeel ontoereikend is gemotiveerd.

Aan het middel is ten grondslag gelegd dat het hof het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de verdediging inhoudend dat de verklaring van [getuige 1] evenals de door hem overgebrachte verklaring van de onbekend gebleven informant onvoldoende betrouwbaar is om tot het bewijs toe te laten, op ontoereikende althans onbegrijpelijke gronden heeft gepasseerd.

Blijkens vaste rechtspraak staat het de feitenrechter vrij om – binnen de door de wet gestelde grenzen – van het beschikbare materiaal datgene tot het bewijs te bezigen wat hem uit het oogpunt van betrouwbaarheid daartoe dienstig voorkomt en terzijde te stellen wat hij voor het bewijs van geen waarde acht.26.Daarvan kan worden afgeweken in geval van een door de verdediging ter terechtzitting gevoerd verweer met betrekking tot de betrouwbaarheid van een bewijsmiddel. Op grond van art. 359 lid 2 SvNL is de rechter gehouden in het bijzonder de redenen op te geven die daartoe hebben geleid. Het Curaçaose equivalent van die responsieverplichting is te vinden in art. 402 lid 2 tweede volzin SvC, welke bepaling blijkens art. 302 SvC ook geldt voor het hoger beroep.27.

Hetgeen in verband met de betrouwbaarheid van [getuige 1] en diens informant ter terechtzitting naar voren is gebracht door de raadsvrouw betreft een standpunt dat duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien van een ondubbelzinnige conclusie ten overstaan van het hof naar voren is gebracht. Aldus kan worden gesproken van een standpunt in de zin van art. 402 lid 2 SvC.

Het hof heeft dat standpunt van de verdediging verworpen op de wijze zoals geciteerd onder 6.5 in het voorgaande en de betreffende verklaringen tot het bewijs gebezigd. Het middel klaagt in dat verband onder meer dat de motivering van het hof ten aanzien van de totstandkoming van de verklaring onbegrijpelijk is kortweg omdat de stelling dat [getuige 1] over afdoende beoordelingsvermogen zou beschikken om de betrouwbaarheid van zijn informant goed in te schatten innerlijk tegenstrijdig zou zijn aan de overweging dat [getuige 1] ’ schorsing aanleiding is voor het niet kunnen volgen van de gebruikelijke procedure. Het argument dat het veronderstelde beoordelingsvermogen van [getuige 1] direct zou worden weersproken door diens schorsing alsmede door zijn onbevoegd en in strijd met de regelgeving handelen, snijdt mijns inziens geen hout. Dat geldt temeer nu het hof als bevestiging van de inschatting van [getuige 1] heeft meegewogen dat zijn bron al een informant was van de Veiligheidsdienst en zodoende een screening op betrouwbaarheid had doorstaan. Ook de overwegingen omtrent [getuige 1] ’ inspanningen om de informant de reguliere procedure te laten volgen dragen bij aan de begrijpelijkheid van het oordeel van het hof. Voorts was het hof ook overigens niet gehouden tot nadere motivering, temeer nu het, als gezegd, uitvoerig heeft stilgestaan bij de discrepanties tussen de verschillende verklaringen en door het hof is uitgelicht op welke punten de verklaringen bevestiging vinden in ander bewijsmateriaal.

Het middel faalt.

Het middel klaagt dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat de verklaring van [medeverdachte 1] als betrouwbaar kon worden aangemerkt, althans dat dat oordeel ontoereikend is gemotiveerd.

Aan het middel is ten grondslag gelegd dat het hof op onbegrijpelijke althans ontoereikende gronden is voorbijgegaan aan het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de verdediging inhoudend dat de verklaring van [medeverdachte 1] onvoldoende betrouwbaar is om tot het bewijs toe te laten.

Ook deze klacht leent zich slechts voor de beperkte beoordeling in cassatie zoals vooropgesteld in 8.3 in het voorgaande.

Het hof heeft het standpunt van de verdediging met betrekking tot de betrouwbaarheid van [medeverdachte 1] verworpen op de wijze zoals geciteerd onder 7.9 en 7.10 in het voorgaande en de betreffende verklaringen tot het bewijs gebezigd. Mijns inziens heeft het hof die weerlegging van het standpunt van de verdediging voorzien van voldoende motivering. Ik wijs er daarbij op dat het hof uitvoerig heeft stilgestaan bij de duiding van de inconsistenties in de verklaringen van [medeverdachte 1] daterend van vóór zijn eigen veroordeling. Voorts meen ik – anders dan de steller van het middel – dat het hof kon volstaan met de verwijzing naar de objectieve aanknopingspunten “zoals de beschikbare zendmastgegevens en de onderschepte gesprekken/berichten”, aangezien de inhoud van die aanknopingspunten uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen kan worden opgemaakt.28.Ook overigens is door het hof uitvoerig stilgestaan bij de punten waarvoor de verklaringen bevestiging vinden in ander bewijsmateriaal. Zodoende was het hof niet gehouden tot een nadere motivering van de weerlegging van het standpunt van de verdediging.

Het middel faalt.

10. Alle middelen falen en kunnen met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering worden afgedaan.

10. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

10. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG