HR, 12-03-2013, nr. 12/00314

Verzoeker is bij arrest van 27 december 2011 door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens "Bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht" (parketnummer 01-845231-10) en wegens 1 primair en 2 "De voortgezette handeling van: poging tot doodslag en mishandeling" (parketnummer 01/845288-10), veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twee jaren. Daarnaast heeft het Hof de terbeschikkingstelling van verzoeker gelast met bevel tot verpleging van overheidswege. Voorts heeft het Hof een mes verbeurd verklaard.

Namens verzoeker heeft mr. H.M.W. Daamen, advocaat te Maastricht, vier middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat de onder parketnummer 01/845231-10 bewezen verklaarde pleegplaats (Veghel) niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Deze klacht faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag. Immers de pleegplaats van de onder parketnummer 01/845231-10 bewezenverklaarde bedreigingen volgt genoegzaam uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen, zoals weergegeven in het arrest. Ik wijs daartoe op het proces-verbaal van aangifte van 25 mei 2010 van [slachtoffer] (bewijsmiddel 1), inhoudend voor zover hier van belang: "Vandaag, 25 mei 2010, omstreeks 14.00 uur, belde ik mijn ex-partner [verdachte] op. (...) Ik ben naar de moestuin gegaan. (...) Op het moment dat ik bij de moestuin was heeft [verdachte] mij ook meerdere malen gebeld. Ik heb toen ook opgenomen. Ik hoorde dat [verdachte] zei dat hij mij dood ging maken en als het vandaag niet lukte, het de dag erna wel zou lukken." Voorts volgt uit het tot bewijs gebezigde proces-verbaal van aangifte van 8 juli 2010 van [slachtoffer] (bewijsmiddel 5) dat de moestuin is gelegen aan de [a-straat] te Veghel. Dat dit laatste proces-verbaal is opgenomen onder het door het Hof gebezigde kopje "Door het hof gebruikte bewijsmiddelen parketnummer 01-845288-10", maakt niet dat dit bewijsmiddel niet in samenhang met bewijsmiddel 1 mag worden gelezen.

Het tweede middel klaagt dat het Hof heeft verzuimd in het bijzonder de redenen op te geven waarom het is afgeweken van het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt inhoudend dat de verklaringen van de aangeefster onvoldoende betrouwbaar zijn.

Vooropgesteld dient te worden dat het aan de rechter die over de feiten oordeelt is voorbehouden om, binnen de door de wet getrokken grenzen, van het beschikbare materiaal datgene voor het bewijs te bezigen wat deze uit een oogpunt van betrouwbaarheid dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat hij voor het bewijs van geen waarde acht.1. Deze beslissing behoeft, behoudens bijzondere gevallen, geen motivering en kan in cassatie niet met vrucht worden bestreden. Ingeval van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv is de rechter evenwel ingevolge diezelfde bepaling gehouden de niet-aanvaarding van dat standpunt nader te motiveren.

Bij pleidooi heeft de raadsvrouw van verzoeker de betrouwbaarheid van de verklaring van aangeefster [slachtoffer] betwist. Onder opgave van argumenten heeft zij aangevoerd dat de verklaringen van aangeefster onbetrouwbaar zijn omdat deze - kort gezegd - zowel onderling als met de verklaring van de getuige [getuige] tegenstrijdig zijn, en voorts vreemd zijn ten aanzien van het vastpakken van het mes. Ook had, aldus de raadsvrouw, aangeefster een motief om verzoeker te belasten en is zij in het verleden onbetrouwbaar gebleken. Om deze redenen is bepleit dat de verklaringen van aangeefster van het bewijs moeten worden uitgesloten. Gelet op het vorengaande en aannemende dat het betoog van de raadsvrouw kennelijk strekt tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van aangeefster vanwege onbetrouwbaarheid, meen ik dat hier sprake is van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt als bedoeld in de tweede volzin van het tweede lid van art. 359 Sv.

Op dat uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de raadsvrouw heeft het Hof in het bestreden arrest onder het hoofd "Bijzondere overwegingen omtrent het bewijs" gerespondeerd. In 2.3. zet het Hof ten aanzien van de betrouwbaarheid van de door aangeefster afgelegde verklaringen uiteen (i) dat aangeefster over de toedracht van het incident tussen verzoeker en haar consequent heeft verklaard en dat de omstandigheid dat zij niet eensluidend over een detail heeft verklaard (in welke hand verzoeker het mes had) aan haar betrouwbaarheid niet afdoet en (ii) dat haar verklaringen voor een significant deel bevestiging vinden in andere bewijsmiddelen. Gelet daarop heeft het Hof haar verklaringen geloofwaardig en betrouwbaar geoordeeld en tot het bewijs gebezigd. Aldus heeft het Hof in zijn overwegingen rekenschap afgelegd van zijn oordeel dat en waarom de voor het bewijs gebezigde verklaringen van aangeefster door het Hof voldoende betrouwbaar worden geacht. Daarbij heeft het Hof voldoende inzicht gegeven in zijn afwegingen en de overwegingen die daarbij een rol hebben gespeeld. Het hoefde niet in te gaan op ieder detail van het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt.2. De van dit standpunt afwijkende beslissing van het Hof acht ik niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd.

Het middel faalt.

Het derde middel komt met diverse klachten op tegen het onder 2 bewezen verklaarde (parketnummer 01/845288-10).

Blijkens het bestreden arrest heeft het Hof onder 2 (parketnummer 01/845288-10) bewezen verklaard dat:

Voor het bewijs heeft het Hof de navolgende bewijsmiddelen, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, gebezigd:

Zoals gezegd valt het middel uiteen in diverse klachten. Volgens de steller van het middel heeft het Hof 1. ten onrechte de verklaring van getuige [getuige] voor het bewijs gebezigd, althans heeft het Hof het gebruik van die verklaring voor het bewijs niet gemotiveerd en 2. ten onrechte nagelaten [getuige] ambtshalve als getuige te doen oproepen. Voorts 3. kan het bewezenverklaarde bij de keel en bij de haren pakken waardoor aangeefster pijn heeft ondervonden niet zonder meer uit de gebezigde bewijsmiddelen worden afgeleid en is 4.'s Hofs bewijsmotivering voor wat betreft het slaan tegenstrijdig.

Ik begin met het bespreken van de laatste twee klachten aangezien ik hierover kort kan zijn. Uit de als bewijsmiddelen 5 en 6 voor het bewijs gebruikte verklaringen van aangeefster blijkt dat verzoeker haar bij haar haren heeft gepakt, aan haar haren heeft getrokken, haar met kracht met zijn vuisten op haar hoofd heeft geslagen, waardoor zij pijn heeft ondervonden en haar neus en lippen aan de binnenkant kapot zijn geraakt. Deze verklaring vindt bevestiging in de verklaring van verzoeker (bewijsmiddel 8) dat hij aangeefster bij haar haren heeft gepakt en keihard naar achteren heeft getrokken waardoor zij om hulp schreeuwde, en dat hij haar vervolgens twee keer een beuk op haar rug heeft gegeven. De als bewijsmiddel 7 gebruikte verklaring van getuige [getuige] houdt in dat verzoeker aangeefster met zijn hand bij haar keel vasthad. Uit deze bewijsmiddelen heeft het Hof de bewezenverklaring, inclusief het ondervinden van pijn door aangeefster, zonder meer kunnen afleiden. Van de door de steller van het middel beschreven tegenstrijdigheid in de bewijsmotivering is mij niet gebleken. Uit de gebezigde bewijsmiddelen volgt genoegzaam dat verzoeker aangeefster heeft geslagen. Dat aangeefster heeft verklaard dat verzoeker haar op haar hoofd heeft geslagen en verzoeker zelf heeft verklaard dat hij aangeefster beuken op haar rug heeft gegeven maakt niet dat sprake is van een tegenstrijdigheid in de bewijsmotivering. Beide klachten zijn tevergeefs voorgesteld.

Dan de bespreking van de eerste klacht over het gebruik van de verklaring van [getuige] als bewijsmiddel. Zoals de steller van het middel in de toelichting al opmerkt, is de selectie en waardering van het beschikbare bewijsmateriaal aan de feitenrechter voorbehouden en behoeft hij geen verantwoording af te leggen van de keuze die hij maakt.3. Op dit uitgangspunt bestaan enkele uitzonderingen, op grond waarvan onder omstandigheden een nadere redengeving van de feitenrechter wordt verlangd omtrent de betrouwbaarheid van het door hem gebezigde materiaal.4.

In het onderhavige geval heeft het Hof - al dan niet daartoe verplicht - het gebruik van het bewijsmateriaal verantwoord naar aanleiding van verweren van de verdediging ter zake. Ten aanzien van de betrouwbaarheid van de door aangeefster afgelegde verklaringen heeft het Hof in het bestreden arrest onder 2.3 overwogen dat zij over de toedracht van het op 8 juli 2010 plaatsgevonden incident tussen verzoeker en haar consequent heeft verklaard en dat haar verklaringen voor een significant deel bevestiging vinden in de overige bewijsmiddelen (6 t/m 11) waaronder de verklaring afgelegd door [getuige] (bewijsmiddel 7). Mijns inziens ondersteunen de voor het bewijs gebruikte verklaring van [getuige] onderscheidenlijk die van aangeefster elkaar. Voor zover de steller van het middel erop wijst dat [getuige] heeft verklaard dat hij zag dat verzoeker aangeefster bij de keel greep, terwijl aangeefster hierover niet heeft verklaard, lijkt de steller van het middel te miskennen dat niet elk bewijsmiddel afzonderlijk elk onderdeel van de bewezenverklaring dient te omvatten; bewijsmiddelen kunnen aldus in samenhang worden bezien. Gelet op het voorgaande mocht het Hof het proces-verbaal houdend de verklaring van [getuige] tot het bewijs bezigen. Anders dan de steller van het middel zie ik niet in waarom het Hof, gelet op de in de schriftuur aangedragen redenen, tot een nadere motivering was gehouden. Deze klacht faalt.

Voor wat betreft de tweede klacht, dat het Hof [getuige] ambtshalve als getuige had moeten oproepen, stel ik allereerst voorop dat noch de raadsman noch verzoeker op enig moment daarom heeft verzocht. Indien de verdediging deze getuige had willen horen, had het op haar pad gelegen dit aan het Hof kenbaar te maken. In de tweede plaats moet worden vooropgesteld dat de Hoge Raad voor de onderhavige situatie enkele uitgangspunten heeft geformuleerd, die op het volgende neerkomen.5. In de strafprocedure geldt dat beginselen van een behoorlijke procesorde kunnen meebrengen dat indien een ambtsedig proces-verbaal inhoudend een in het opsporingsonderzoek afgelegde belastende verklaring van een persoon het enige bewijsmiddel is waaruit de betrokkenheid van de verdachte bij het tenlastegelegde feit rechtstreeks kan volgen en die persoon nadien door een rechter-commissaris is gehoord en ten overstaan van deze die verklaring heeft ingetrokken, de rechter ambtshalve de oproeping van die persoon ter terechtzitting dient te bevelen, opdat hij zich door eigen waarneming van die getuige een oordeel zal kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van diens verklaringen.

Bij de stukken van het geding bevindt zich de in het middel genoemde verklaring die [getuige] op 6 oktober 2010 bij de rechter-commissaris heeft afgelegd, inhoudende, voor zover hier van belang:

De steller van het middel gaat er vanuit dat [getuige] zijn verklaring tegenover de politie bij het verhoor door de rechter-commissaris heeft ingetrokken. Het begin van de hierboven geciteerde verklaring van de getuige wijst echter op het tegendeel. Dat de getuige vervolgens naar aanleiding van vragen twijfel toont, is iets anders dan het intrekken van een verklaring. De getuige bedoelt kennelijk in de kern te verklaren dat hij er niet zeker van is of verzoeker zijn ex-vriendin bij de keel heeft vastgepakt maar dat het wel zou kunnen dat verzoeker dat heeft gedaan omdat de getuige hem een beweging in die richting heeft zien maken. In mijn optiek heeft de getuige daarmee nog niet zijn politieverklaring ingetrokken en ontvalt aldus de feitelijke grondslag aan de klacht dat het Hof [getuige] ambtshalve als getuige had moeten doen oproepen.

Zou overigens er wel vanuit dienen te worden gegaan dat er van een intrekking van de politieverklaring sprake is, dan geldt dat ik - anders dan de steller van het middel - van mening ben dat de bij de politie afgelegde verklaring van [getuige] niet het enige bewijsmiddel is waaruit verzoekers betrokkenheid bij het onder 2 (parketnummer 01/845288-10) tenlastegelegde feit rechtstreeks kan volgen.6. Ik wijs op de tot het bewijs gebezigde verklaringen van verzoeker en aangeefster. Het beroep dat de steller van het middel doet op HR 1 februari 1994, LJN AB7528, NJ 1994/427 m.nt. Corstens gaat daarom niet op. Ook verder zie ik geen reden waarom het Hof in de onderhavige zaak ambtshalve bevel had moeten geven om [getuige] als getuige ter terechtzitting op te roepen. In het middel worden daartoe ook geen argumenten aangedragen. Gelet op het voorgaande, maar nog steeds ten overvloede, mocht het Hof - zonder een ambtshalve nadere oproeping van [getuige] als getuige - diens verklaring tegenover de politie voor de bewijsvoering gebruiken.

Het vierde middel keert zich tegen de oplegging van de maatregel van terbeschikkingstelling (verder: TBS) met dwangverpleging.

Blijkens het bestreden arrest heeft het Hof de opgelegde maatregel als volgt gemotiveerd:

De steller van het middel betoogt dat het Hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd TBS met dwangverpleging heeft opgelegd, althans dat het Hof het verweer strekkende tot toepassing van TBS met voorwaarden ten onrechte, dan wel onvoldoende gemotiveerd heeft verworpen. Uit de toelichting op het middel volgt dat de steller van het middel zijn pijlen in het bijzonder richt op 's Hofs overwegingen dat is voldaan aan het (algemene) gevaarscriterium nu uit de door het Hof aangehaalde passages enkel blijkt dat aangeefster - en niet andere personen - een risico zou lopen. Daarbij is het Hof niet ingegaan op hetgeen namens verzoeker is aangevoerd over de TBS met voorwaarden en zijn persoonlijke omstandigheden en heeft het Hof onvoldoende de ernst van het feit bij de besluitvorming betrokken, aldus de steller van het middel.

Ik stel voorop dat de beoordeling van de vraag of de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen - het zogenoemde gevaarscriterium - het opleggen van de maatregel van terbeschikkingstelling eist, aan de feitenrechter is voorbehouden. Omdat die beoordeling zozeer is verweven met waarderingen van feitelijke aard, kan zij in cassatie slechts in beperkte mate worden getoetst.7. Het voorgaande geldt ook als het om de oplegging van de TBS met voorwaarden gaat, zij het dat dan wat minder zware eisen aan het gevaarscriterium worden gesteld dan bij de oplegging van de TBS met dwangverpleging.8. Dat gevaarscriterium hangt rechtstreeks samen met de primaire doelstelling van de TBS, te weten de beveiliging van de samenleving tegen aan een geestelijke stoornis lijdende pleger van een ernstig gewelds- en/of zedendelict.9. Zodra er een onaanvaardbaar risico aanwezig wordt geacht dat de hier bedoelde verdachte opnieuw een dergelijk delict zal plegen, is aan het gevaarscriterium voldaan, Bepalend zijn de omstandigheden van het concrete geval, zoals de aard en ernst van het misdrijf terzake waarvan de verdachte terechtstaat alsmede zijn strafrechtelijk verleden.10.

Het Hof heeft in de hiervoor weergegeven overwegingen tot uitdrukking gebracht waarom het de TBS met dwangverpleging heeft opgelegd. Gelet op de vaststellingen van het Hof acht ik deze keuze van het Hof niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Het Hof heeft alle voorwaarden nagelopen die de artikelen 37a en 37b Sr aan de oplegging van de TBS (met dwangverpleging) stellen en is tot de slotsom gekomen dat dwangverpleging beter aansluit bij de problematiek van verzoeker, de ernst van de feiten en de eisen die gesteld kunnen worden aangaande de algemene veiligheid van personen en goederen, dan andere geopperde mogelijkheden. In het bijzonder heeft het Hof daarbij gewezen op de eerdere veroordeling van verzoeker voor poging tot moord, het hoge recidiverisico waartoe in de door het Hof weergegeven rapporten wordt geconcludeerd, het ontbreken aan inzicht bij verzoeker in zijn persoonlijkheidsproblematiek en de beperkte motivatie bij verzoeker om zich voor de aanwezige problematiek te laten behandelen. Met name deze laatste twee punten heeft het Hof meegenomen in zijn overwegingen11. om geen TBS met voorwaarden op te leggen maar te oordelen dat in het onderhavige geval TBS met dwangverpleging de aangewezen maatregel is. Ook het oordeel van het Hof dat de algemene veiligheid van personen en goederen het opleggen van deze maatregel eist, is in het licht van de door het Hof aangehaalde inhoud van de door het Hof genoemde rapporten niet onbegrijpelijk en kan wegens verwevenheid met waarderingen van feitelijke aard in cassatie niet verder worden getoetst.

Het middel faalt.

Alle middelen falen en kunnen naar ik meen alle worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.