De fiscale eenheid in de Vpb bij grensoverschrijdende situaties

Buitenlandse lichamen (zonder vaste inrichting in Nederland) kunnen niet in het Nederlandse fiscale eenheidsregime worden opgenomen en dat zou mogelijk in strijd zijn met het EU-recht. De vraag naar de verenigbaarheid van het fiscale eenheidsregime met de vrijheid van vestiging is voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie. Deze besliste eerder in de zogenoemde X Holding zaak, dat het weren van in het buitenland gevestigde dochtermaatschappijen uit een fiscale eenheid niet in strijd is met het EU-recht. Op dat punt lijkt de Nederlandse regeling dus EU-proof.

De op 9 december 2016 in werking getreden Wet aanpassing fiscale eenheid brengt enkele belangrijke wijzigingen aan in het fiscale eenheidsregime. Aanleiding voor deze wet is een uitspraak van het Europese Hof van Justitie omtrent zogenoemde Papillon fiscale eenheden. Het Hof oordeelde dat het mogelijk zou moeten zijn een fiscale eenheid te vormen tussen Nederlandse zustermaatschappijen met een in de EU/EER gevestigde topmaatschappij en tussen Nederlandse moeder- en kleindochtermaatschappijen met een in de EU/EER gevestigde tussenmaatschappij.

Op 22 februari 2018 besliste het Europese hof van Justitie dat Nederland de per-element-benadering moet toepassen in het fiscale eenheidsregime. Dit betekent dat Nederland specifieke, individuele voordelen van het fiscale eenheidsregime niet mag beperken tot Nederlandse concerns. Het voordeel van de ‘opgaan in'-gedachte moet in sommige gevallen ook worden toegepast op een Nederlandse vennootschap met een buitenlandse dochter. Specifiek was de weigering van renteaftrek op grond van art. 10a Wet VPB 1969 in strijd met EU-recht. De staatssecretaris heeft – om grondslaguitholling en budgettaire derving te voorkomen – bij de Wet spoedreparatie fiscale eenheid zogenoemde spoedmaatregelen ingevoerd.

De spoedreparatie houdt in dat voor de toepassing van bepaalde regelingen voortaan gedaan zal moeten worden alsof er geen fiscale eenheid bestaat. De spoedreparatie is bedoeld als tijdelijke maatregel. Binnen afzienbare termijn moet er een toekomstbestendige groepsregeling komen. De staatssecretaris heeft daarbij al laten weten niets te zien in een grensoverschrijdend fiscale eenheidsregime.

Op 15 september 2020 stelde de staatssecretaris een nieuwe groepsregeling in de vennootschapsbelasting voor, maar in juni 2022 werd aangegeven dat het kabinet dit plan niet zal uitvoeren. Het is onwaarschijnlijk dat de nieuwe regering dit als prioriteit zal beschouwen, waardoor de toekomst van het fiscale eenheidsregime onzeker blijft.