Vrijstellingen schenk- en erfbelasting

De Successiewet belast verkrijgingen krachtens erfrecht (erfbelasting) en schenking (schenkbelasting). Erf- of schenkbelasting wordt verschuldigd als iemand iets verkrijgt van een erflater of schenker die in Nederland woont of volgens de Successiewet geacht wordt te wonen. Deze belastingen worden geheven van de verkrijger of van de begiftigde. De woonplaats van de verkrijger/begiftigde is daarbij niet van belang.

De schenk- en erfbelasting kennen dezelfde indeling in tariefgroepen. De Successiewet onderscheidt twee (of drie) tariefgroepen. Verkrijgers in tariefgroep 1 (partner en kinderen) betalen het laagste percentage aan schenk- en erfbelasting (10% of 20%). Verkrijgers in tariefgroep 1a ( (achter)kleinkinderen) betalen een percentage van 18 of 36%. Verkrijgers in tariefgroep 2 (andere verkrijgers) betalen het hoogste percentage (30% of 40%).

Om de hoogte van de verschuldigde erfbelasting (over een erfenis/nalatenschap) of de hoogte van de schenkbelasting over een schenking te kunnen bepalen, mag eerst rekening worden gehouden met de zogenoemde vrijstellingen. Anders dan de tarieven zijn de vrijstellingen voor de schenk- en erfbelasting niet aan elkaar gelijk.

Er zijn verkrijgers die volledig zijn vrijgesteld (zoals de ANBI en de SBBI) en verkrijgers die bij de heffing te maken krijgen met een hoger of lager vrijgesteld bedrag. Zo hebben partners een hogere vrijstelling voor de erfbelasting dan bijvoorbeeld de kinderen. Ingeval van schenking aan een kind is er onder andere de eenmalige hoge vrijstelling voor de aankoop van een eigen woning of voor een studie (onder voorwaarden).

Willekeurige derden hebben de laagste vrijstelling: zowel voor de schenk- als voor de erfbelasting. Hierop bestond in de jaren 2013 en 2014 en in de jaren van 2017 tot en met 2022 een tijdelijke uitzondering: de zogenoemde 'jubelton' (de eenmalige grote vrijstelling eigen woning van € 106.671 in 2022) binnen de schenkbelasting. Deze grote vrijstelling is voor 2023 aanzienlijk beperkt (€ 28.947), is in de relatie ouders-kinderen feitelijk afgeschaft en wordt per 1 januari weer volledig afgeschaft.

Een zeer belangrijke voorwaardelijke vrijstelling in de Successiewet vormt tot slot de bedrijfsopvolgingsfaciliteit.