6.4.3.3.2 Durch Leistung

330. Leistung is één van de belangrijkste begrippen in het Duitse verrijkingsrecht. Het wordt gedefinieerd als een bewuste en doelgerichte vermeerdering van andermans vermogen.1 Een vermogensverschuiving is niet vereist.2 Een voorbeeld van een Leistung is het schilderen van mijn huis door een schilder. Indien de schilder in plaats van mijn huis per ongeluk het huis van de buren schildert, is geen sprake van Leistung omdat het geen bewuste vermeerdering is van het vermogen van mijn buren. Het gevolg hiervan is dat de schilder geen beroep kan doen op een Leistungskondiktion, noch jegens mij, noch jegens mijn buren. Hij heeft echter wel een beroep op een Nichtleistungskondiktion.3

331. Het doel van de prestatie (Zweckbestimmtheit) wordt bepaald door de Zweckbestimmung. Over de betekenis van ‘doelgerichte’ wordt in de literatuur flink gediscussieerd. Deze discussie betreft met name de vraag of een subjectief vereiste geldt. Om de theorievorming te begrijpen, is het nodig om de theorieën omtrent nakoming (Erfüllungstheorieën) te bespreken omdat de theorieën betreffende nakoming de basis vormen voor de discussie in het verrijkingsrecht.4 Van belang voor de discussie in het verrijkingsrecht is daarbij dat men in de Erfüllungstheorieën het begrip Tilgungsbestimmung gebruikt. De Tilgungsbestimmung is de wil van de schuldenaar om bevrijdend te betalen, dit is een subjectief begrip. Zweckbestimmung is de verrijkingsrechtelijke variant van het begrip Tilgungsbestimmung.

332. Op het gebied van de Erfüllungstheorieën zijn in Duitsland twee standpunten in omloop. De heersende Erfüllungstheorie is de ‘Theorie der realen Leistungsbewirkung’.5 Volgens deze leer is een Tilgungsbestimmung onnodig en is bevrijdend betaald als de prestatie met succes in het vermogen van de schuldeiser is gevloeid. Het is daarbij irrelevant of de schuldenaar dit subjectief wilde.6 Naast deze theorie der realen Leistungsbewirkung bestaat echter ook de theorie der finalen Leistungsbewirkung. Volgens deze leer komt de schuldenaar alleen na als de prestatie wordt gedragen door de wil van de schuldenaar om bevrijdend te betalen. Op grond van de ‘Theorie der realen Leistungsbewirkung’ is voor een Leistung in de zin van het verrijkingsrecht geen Zweckbestimmung vereist. In het geval van de ‘Theorie der finalen Leistungsbewirkung’ is wel een Tilgungsbestimmung nodig en deze theorie eist dan ook een Zweckbestimmung bij een verrijkingsrechtelijke prestatie. In de praktijk verschilt de uitkomst van beide theorieën niet. Dit komt onder andere omdat naast een doelgerichte prestatie een bewuste prestatie wordt vereist. In de ‘bewustheid’ van de prestatie zit subjectiviteit ingebakken.7