HR, 30-03-2010, nr. 07/11278 P

Het gerechtshof te Amsterdam heeft in hoger beroep bij uitspraak van 6 april 2007 een beslissing van de rechtbank te Amsterdam van 3 november 2005 bevestigd met uitzondering van de omvang van de betalingsverplichting en verzoeker de verplichting opgelegd tot betaling van een bedrag van € 36.475,- aan de Staat ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel.

Deze ontnemingszaak hangt samen met de strafzaak tegen verzoeker (nr. 07/11279), waarin ik vandaag eveneens concludeer.

Namens verzoeker heeft mr. J. Kuijper, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat het hof het in hoger beroep gevoerde verweer dat de ‘dagvaarding in eerste aanleg’1. nietig is ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, heeft verworpen, althans dat het hof bij de verwerping van dit verweer ten onrechte heeft geoordeeld dat de betekening van de ‘inleidende dagvaarding’2. aan verzoeker, die blijkens het uittreksel uit de GBA naar het buitenland was vertrokken, rechtsgeldig heeft plaatsgevonden.

De stukken van het geding houden, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

Blijkens de toelichting klaagt het middel er in de eerste plaats over dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat het door verzoeker bij de politie ter gelegenheid van zijn verhoor op 4 oktober 2004 opgegeven adres ([b-straat 1] te [plaats]) niet heeft te gelden als een woon- of verblijfplaats in de zin van art. 588, eerste lid onder b sub 2^o, Sv.

Ingevolge art. 588, eerste lid onder b sub 3^o, Sv wordt een oproeping voor de terechtzitting in eerste aanleg uitgereikt aan de griffier, indien de betrokkene ten tijde van de betekening niet is gedetineerd en hij niet als ingezetene is ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens noch een feitelijke woon- of verblijfplaats van hem bekend is. Onbekendheid van een feitelijke woon- of verblijfplaats kan evenwel niet worden aangenomen, indien niet is getracht de uitreiking van de oproeping te doen plaatsvinden op een uit de stukken van het geding blijkend — voor de hand liggend en niet door een latere opgave achterhaald — adres dat redelijkerwijs als feitelijke woon- of verblijfplaats van de betrokkene zou kunnen gelden, zoals het adres dat de betrokkene bij zijn verhoor door de politie of de rechter-commissaris heeft opgegeven of het adres dat door of namens de betrokkene aan het openbaar ministerie is medegedeeld met het oog op de betekening van gerechtelijke mededelingen.8.

In de hiervoor onder 5 sub xi weergegeven overwegingen van het hof ligt als diens oordeel besloten dat het door verzoeker bij zijn verhoren door de politie opgegeven adres ([b-straat 1] te [plaats]) door zijn latere vertrek naar Canada achterhaald is.

Terzijde zij opgemerkt dat het hof in deze overwegingen ten onrechte heeft verwezen naar art. 588a Sv. In aanmerking genomen dat verzoeker vóór 1 november 2005, te weten op 19 januari 2004, 20 januari 2004 en 4 oktober 2004 (de dagen waarop verzoeker door de politie is verhoord), een adresopgave zou hebben gedaan, zijn deze artikelen in de onderhavige zaak namelijk niet van toepassing.9. Bovendien is dit artikel in het kader van het aanwezigheidsrecht van betrokkene van belang en betreft het de codificatie van een aantal van de in de rechtspraak van de Hoge Raad geformuleerde regels met betrekking tot de verzending van een afschrift van de oproeping aan een ander voorhanden adres dan het GBA-adres van de betrokkene. In de onderhavige zaak gaat het evenwel niet om het aanwezigheidsrecht van verzoeker maar om de betekening van de oproeping.

Volgens de GBA-overzichten van 13 oktober 2005 was verzoeker tijdens de politieverhoren van 19 en 20 januari 2004 ‘zonder vaste woon- of verblijfplaats’, stond hij ten tijde van het politieverhoor van 4 oktober 2004 in de GBA ingeschreven op het adres [c-straat 1] te [plaats] en stond hij later — te weten vanaf 20 mei 2005 — in de GBA ingeschreven op het adres ‘[adres]’. Voorts volgt uit deze GBA-overzichten dat verzoeker vanaf 27 november 1995 tot 23 december 1998 en vanaf 25 oktober 1993 tot 19 juli 1995 in de GBA stond ingeschreven op het bij de politieverhoren opgegeven adres. Aldus kan het adres [b-straat 1] te [plaats] worden aangemerkt als een (oud) in de GBA geregistreerd adres, dat door zijn latere inschrijving in de GBA op het adres [c-straat 1] te [plaats] en door zijn latere vertrek naar Canada is achterhaald.10. Bovendien heeft verzoeker bij zijn verhoor door de politie op 19 januari 2004 (omstreeks 12:10 uur) enkel verklaard dat hij af en toe slaapt op [b-straat 1], dat hij verder overal en nergens is en dat zijn moeder op dit adres woont, zodat het adres ook op die grond redelijkerwijs niet kon gelden als de feitelijke woon- of verblijfplaats van verzoeker.11.

Gelet hierop faalt het middel, voor zover het er over klaagt dat de betekening op het adres [b-straat 1] te [plaats] had dienen plaats te vinden.

Blijkens de toelichting klaagt het middel er voorts over dat het hof eerst dan had mogen aannemen dat de woon- of verblijfplaats van verzoeker in het buitenland niet bekend was indien bij de desbetreffende gemeente — zonder resultaat — navraag was gedaan of verzoeker bij zijn vertrek de voor de uitreiking van gerechtelijke mededelingen benodigde adresgegevens had opgegeven en of die gegevens waren geadministreerd, terwijl het hof dit heeft verzuimd.

Vooropgesteld moet worden dat indien op grond van het daartoe ingestelde onderzoek als vaststaand kan worden aangenomen dat de betrokkene niet als ingezetene is ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens en niet in Nederland is gedetineerd, en van hem ook niet een feitelijke woon- of verblijfplaats in Nederland, maar wel een adres in het buitenland bekend is, de betekening van de oproeping voor de terechtzitting in eerste aanleg geschiedt door toezending van de oproeping door het openbaar ministerie hetzij rechtstreeks aan het laatstbekende adres van de betrokkene in het buitenland, hetzij door tussenkomst van de bevoegde buitenlandse autoriteit of instantie (art. 588, tweede lid, Sv). Door die toezending is de oproeping rechtsgeldig betekend. Als datum waarop die betekening plaatsvindt geldt de datum van de verzending van de oproeping waarvan aantekening dient te geschieden in de akte van uitreiking.12.

Wanneer volgens opgave van de GBA de betrokkene naar een ander land is vertrokken, mag eerst dan worden aangenomen dat zijn woon- of verblijfplaats in het buitenland niet bekend is, indien bij de desbetreffende gemeente — zonder resultaat — navraag is gedaan of de betrokkene bij zijn vertrek de voor de uitreiking van gerechtelijke mededelingen benodigde adresgegevens heeft opgegeven en of die gegevens zijn geregistreerd.13.

In aanmerking genomen dat de stukken van het geding niet inhouden dat de hiervoor onder 14 bedoelde navraag hier is gedaan, is het oordeel van het hof dat de oproeping voor de terechtzitting in eerste aanleg rechtsgeldig is betekend, zonder nadere motivering die ontbreekt, onbegrijpelijk.14. Hieraan doet niet af dat uit de hiervoor onder 5 sub ii weergegeven akte van uitreiking volgt dat de oproeping op 13 oktober 2005 als gewone brief is verzonden naar [adres] in Canada. De oproeping is weliswaar verzonden naar een plaats in Canada maar daarbij zijn geen specifieke adresgegevens van verzoeker gebezigd, zodat de kans uitermate klein moet worden geacht dat verzoeker de oproeping ook daadwerkelijk heeft ontvangen.15. Indien de navraag had uitgewezen dat geen nadere gegevens waren geregistreerd zou verzending naar verzoeker te [adres] als zinloos achterwege hebben mogen blijven (zie HR LJN AU1649, NJ 2006, 160). Hoe dan ook is van een rechtsgeldige betekening overeenkomstig art. 588, tweede lid, Sv geen sprake.

Voor zover het middel klaagt over het verzuim navraag te doen bij de desbetreffende gemeente ([plaats]), is het derhalve terecht voorgesteld.

Het tweede middel bevat de klacht dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM in de cassatiefase is overschreden. Gelet op het slagen van het eerste middel en — naar nog zal blijken — het derde middel en de samenhang van deze ontnemingszaak met de strafzaak met de daaruit voortvloeiende terugwijzing is er geen noodzaak om verder op dit middel in te gaan, dan door te concluderen dat het slaagt omdat de stukken niet binnen acht maanden na het instellen van het cassatieberoep (op 13 april 2007) ter griffie van de Hoge Raad zijn binnengekomen en de Hoge Raad niet binnen twee jaar na het instellen van het cassatieberoep uitspraak zal doen.

Het derde middel behelst de klacht dat noch de uitspraak van het hof noch de door het hof grotendeels bevestigde uitspraak van de rechtbank de (inhoud van de) bewijsmiddelen bevatten waaraan de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel is ontleend.

Het middel slaagt. Het hof heeft van de beslissing van de rechtbank enkel — als gevolg van een andere berekening — de betalingsverplichting vernietigd.16. De door het hof bevestigde beslissing van de rechtbank houdt onder het hoofd ‘het wederrechtelijk verkregen voordeel’ alleen maar een berekening in die wordt ontleend aan de feiten en omstandigheden welke in de bewijsmiddelen zijn vervat. De bewijsmiddelen zelf zijn niet uitgewerkt. Op grond van art. 511e, eerste lid, j^oart. 365a, tweede lid, Sv behoefden zij ook niet uitgewerkt te worden aangezien het appèl later dan drie maanden na vonniswijzing is ingesteld.

Door zelf de bewijsmiddelen niet uit te werken heeft het hof een arrest gewezen dat de bewijsmiddelen niet bevat. Dit is in strijd met art. 511g, tweede lid, Sv in verbinding met art. 415 (oud) Sv en art. 359, derde lid, Sv, uit welk samenstel van bepalingen voortvloeit dat de uitspraak op een vordering als bedoeld in art. 36e Sr op straffe van nietigheid de inhoud dient te bevatten van de bewijsmiddelen waaraan de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel is ontleend.17.

Ten overvloede wijs ik erop dat onvoldoende is dat de bevestigde beslissing van de rechtbank in haar berekening verwijst naar het proces-verbaal van bevindingen (berekening van wederrechtelijk verkregen voordeel) van de politie van 8 maart 2004. In die berekening is immers niet de relevant bevonden inhoud van voornoemd proces-verbaal opgenomen, noch enig ander bewijsmiddel waaruit de omvang van het wederrechtelijk verkregen voordeel kan volgen.

Het middel slaagt.

Beide middelen slagen. Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G