4.2.2.2 Art. 4:34 Wft

Volgens art. 4:34 lid 1 Wft moet de kredietgever een onderzoek doen naar de financiële positie van de consument voordat een kredietovereenkomst wordt aangegaan of voordat wordt overgegaan tot een belangrijke verhoging van het kredietbedrag. Als blijkt dat de kredietaanvraag, met het oog op overkreditering van de consument, onverantwoord is, moet de kredietgever deze volgens art. 4:34 lid 2 Wft afwijzen.

Art. 4:34 Wft is de vervanger van het oude art. 51 Wet op de financiële dienstverlening (Wfd) dat op diens beurt de opvolger was van een aantal oude bepalingen uit de Wet op het consumentenkrediet (WCK) uit 1990. Hoewel de wetgever de verplichting tot het uitvoeren van een kredietwaardigheidstoets door de jaren heen inhoudelijk niet heeft veranderd,1 is het toepassingsbereik daarvan een aantal keren uitgebreid. Zo geldt deze verplichting vanaf 2006 ook voor hypothecaire kredieten en effectenkredieten. Deze uitbreiding vloeide voort uit het besef van de wetgever dat er, vanuit het oogpunt van consumentenbescherming, geen goede redenen waren om deze kredietvormen anders te behandelen dan de voorheen wel gereguleerde kredietvormen.2 Daarnaast heeft de invoering van de Richtlijn consumentenkrediet ervoor gezorgd dat de kredietwaardigheid vanaf 2011 ook moet worden getoetst als de consument vraagt om een belangrijke verhoging van de kredietlimiet of kredietsom.3

Overigens richt art. 4:34 Wft zich niet op alle kredietaanvragen van consumenten. Zo gelden er uitzonderingen voor gemeentelijke kredietbanken en ondernemingen die onlinediensten aanbieden vanuit een andere lidstaat.4 Daarnaast is de Wft als zodanig niet van toepassing op bepaalde kredieten die worden verstrekt aan een beperkt publiek, huur- en verhuurovereenkomsten, pandhuiskredieten, en kredieten die binnen drie maanden moeten zijn terugbetaald en waarbij onbetekenende kosten in rekening worden gebracht.5 Verschillende uitzonderingen hebben met elkaar gemeen dat ze betrekking hebben op kredieten die onder betrekkelijk gunstige voorwaarden worden verstrekt aan consumenten.6 Denk bijvoorbeeld aan een pandhuiskrediet waarbij geldt dat de consument in principe niet kan worden aangesproken voor de overblijvende vordering als het verpande goed reeds door de kredietgever te gelde is gemaakt.

Hoewel art. 4:34 Wft dat niet voorschrijft, heeft de branche zichzelf in bepaalde gevallen verplicht om bij doorlopende kredieten ook tussentijds een kredietwaardigheidstoets uit te voeren.7 Bij deze kredieten kan de consument, in beginsel zonder tussenkomst van de kredietgever, een eenmaal afgelost bedrag opnieuw opnemen. Dit betekent dat de consument eventueel ook een krediet zal kunnen opnemen als dat, door bijvoorbeeld een inkomstendaling, op dat moment niet meer verantwoord is. De consument kan mede daarom in een lock-up situatie belanden.8 Van deze situatie wordt gesproken als de consument met zijn krediet niet kan overstappen naar een andere kredietgever. Het openstaande kredietbedrag is dan groter dan het bedrag dat de consument, volgens de leennormen die art. 4:34 Wft uitwerken, verantwoord zal kunnen lenen.9 Om een dergelijke consument te kunnen identificeren, schrijft de VFN gedragscode een tussentijdse kredietwaardigheidstoets voor. Deze toets moet worden uitgevoerd als de kredietrelatie een langere tijd bestaat en de consument nog een bepaald percentage van de kredietlimiet moet terugbetalen.10 Als vervolgens blijkt dat de consument niet-kredietwaardig is, moet de kredietgever de mogelijkheid tot kredietopname blokkeren en daarnaast verantwoorde maatregelen treffen die erop zijn gericht om de consument binnen een redelijke termijn uit de lock-up situatie krijgen.11