HR, 19-10-2012, nr. 12/03345 (CW 2587)

De vraag die ik in deze zaak aan de orde wil stellen is, of de in art. 1:262 lid 3 BW neergelegde (verval-)termijn waarbinnen een machtiging tot uithuisplaatsing van een onder toezicht gestelde minderjarige op de voet van art. 1:261 BW ten uitvoer moet worden gelegd, ook moet worden toegepast als het gaat om een machtiging tot opname in een faciliteit voor gesloten jeugdzorg op de voet van art. 29b e.v. van de Wet op de jeugdzorg (Wjz) .

Deze vraag wordt in verschillende gerechtshoven op aan elkaar tegengestelde wijzen beantwoord. Het dringt zich op dat die toestand onwenselijk is, en dat de Hoge Raad met het oog op de rechtseenheid geroepen is, in de zich hier aandienende controverse een besluit te nemen.

De om uitleg vragende rechtsregels

De regeling van de ondertoezichtstelling van minderjarigen in Boek 1, Titel 14, afdeling 4 van het Burgerlijk Wetboek, voorziet mede in de mogelijkheid dat de kinderrechter ten aanzien van de onder toezicht gestelde minderjarige op verzoek van het Bureau Jeugdzorg1., een machtiging verstrekt tot uithuisplaatsing gedurende dag en nacht.

Dit is, zoals nauwelijks toelichting behoeft, een ingrijpende en verstrekkende maatregel. De effectuering daarvan is dan ook aan navenante eisen gebonden en met de nodige waarborgen omkleed2..

Bij de totstandkoming van deze regeling werd de behoefte gevoeld aan het tegengaan van een toen als onwenselijk beoordeeld verschijnsel, namelijk dat de machtiging tot uithuisplaatsing zou worden verzocht en verkregen, maar vervolgens niet zou worden ten uitvoer gelegd, maar als "stok achter de deur" gebruikt om de betrokkenen te bewegen tot medewerking aan door de houder van de machtiging gewenst gedrag3..

Om die reden is in art. 1:262 lid 3 BW bepaald dat een verkregen machtiging vervalt als die gedurende drie maanden niet ten uitvoer is gelegd.

In de rechtspraak van de Hoge Raad is deze bepaling in die zin uitgelegd, dat de machtiging ook dan vervalt wanneer de tenuitvoerlegging is uitgebleven, niet omdat de houder van de machtiging ervoor koos daarvan geen gebruik te maken, maar omdat tenuitvoerlegging door de opstelling van de betrokkenen (zoals: obstructie van de kant van de ouders van de minderjarige) werd verijdeld4..

De Wjz voorziet in de art. 29b e.v. 5. in een nog ingrijpender maatregel, namelijk de plaatsing van de minderjarige in een gesloten inrichting6..

Ook deze maatregel wordt langs de weg van een machtiging van de kinderrechter verleend, en kan door een Bureau Jeugdzorg worden verzocht. De gronden waarop de maatregel kan worden genomen worden, zoals enigszins voor de hand ligt, in art. 29b lid 3 Wjz in nog klemmender en restrictiever termen geformuleerd, dan de gronden waarop machtiging tot uithuisplaatsing op de voet van art. 1:261 BW toewijsbaar is.

De aanvankelijk ontworpen regeling in de Wjz voorzag ook in een bepaalde termijn waarbinnen de door die wet beoogde maatregelen ten uitvoer moesten worden gelegd. Het betrof hier een bij art. 24 van het Uitvoeringsbesluit Wjz7. voorziene "termijn waarbinnen een aanspraak tot gelding moet worden gebracht" van (ten hoogste8.) dertien weken.

Aan deze regeling lag echter niet de bedoeling ten grondslag, het gebruik van maatregelen als "stok achter de deur" tegen te gaan. De termijn beoogde "uitsluitend de erkenning dat tijdsverloop invloed kan hebben op het antwoord op de vraag welke de aangewezen zorg is"9..

In het kader van de totstandkoming van de in voetnoot 5 genoemde Wet is echter besloten, de eis van een implementatietermijn in verband met de maatregelen van de art. 29b e.v. Wjz te schrappen.

De aanleiding daartoe vormde het feit dat de implementatietermijn van art. 24 van het Uitvoeringsbesluit Wjz - een termijn die voor alle ingevolge de Wjz te treffen maatregelen moest gelden - werd geschrapt10.. Een amendement Çörüz11. leidde er toen toe dat de aanvankelijk in art. 29h lid 1 Wjz opgenomen regel dat de rechterlijke machtiging niet meer ten uitvoer kon worden gelegd wanneer die niet binnen de termijn tot gelding werd gebacht, kwam te vervallen.

Zoals voor de hand ligt, is bij de totstandkoming van de regeling van de art. 29b e.v. Wjz onder ogen gezien hoe deze regeling zich zou verhouden tot de regeling in het BW, met name in de art. 1:261 e.v. Dat komt op twee plaatsen in de wet tot uiting:

Art. 29b lid 7 Wjz werd als volgt toegelicht13.:

Inmiddels blijkt in de praktijk dat de rechtspraak verdeeld is over de vraag, of de regel van art. 1:262 lid 3 BW - die dus voor maatregelen op de voet van art. 1:261 BW stellig van toepassing is - ook toegepast moet worden als het gaat om maatregelen als bedoeld in art. 29b Wjz, oftewel: machtigingen tot plaatsing van de minderjarige in een gesloten inrichting.

Ik meen dat ik de in dit verband aangevoerde argumenten als volgt kan samenvatten:

In het licht van het tot dusver besprokene, is te begrijpen dat de rechtspraak in "feitelijke aanleg" de vraag die hier ter beoordeling staat - namelijk: of de "vervaltermijn" van art. 1:262 lid 3 BW ook moet worden toegepast als voor een onder toezicht gestelde minderjarige machtiging op de voet van art. 29b Wjz is verkregen - in uiteenlopende zin beantwoordt.

De Gerechtshoven van Amsterdam en Arnhem leggen de toepasselijke regels zo uit dat die vraag met "ja" moet worden beantwoord15.. De Gerechtshoven van Den Bosch en Den Haag achten de tegengestelde uitleg aannemelijk16..

De doctrine is in enigszins vergelijkbare mate verdeeld17..

Mijn eigen antwoord op de vraag, en daarmee: de in deze vordering gemaakte keuze, bepaal ik aan de hand van de volgende gegevens:

Het zal duidelijk zijn dat ik aan de hand van deze beschouwingen kom tot een keus voor de uitleg, die de in voetnoot 16 aangehaalde bronnen aan de hier te onderzoeken regel geven. Dat brengt mij ertoe de in voetnoot 15 aangehaalde beslissing van het Hof Arnhem voor te dragen voor cassatie in het belang der wet.

Zoals al ter sprake kwam, gaat het hier om een beslissing van 2 september 2008. Daartegen is geen rechtsmiddel aangewend.

De beslissing betrof de minderjarige [de minderjarige]. Deze is geboren op [geboortedatum] 1991; hij is dus inmiddels al enige tijd meerderjarig. [De vader], de vader van de (destijds) minderjarige, was mede als belanghebbende in het geding in appel betrokken.

De zaak betrof een verzoek van de stichting Stichting Bureau Jeugdzorg Gelderland, een "stichting, bedoeld in art. 1, onder f, van de Wet op de jeugdzorg". Het verzoek werd op 24 januari 2008, dus na de inwerkingtreding van de in voetnoot 5 bedoelde wet, ingediend, en strekte tot machtiging om de minderjarige in een voorziening voor gesloten jeugdzorg te plaatsen. De minderjarige was ten tijde van dit verzoek, en gedurende de gehele procedure die daarop gevolgd is, onder toezicht gesteld.

De kinderrechter wees dit verzoek bij beslissing van 13 mei 2008 toe.

Er werd namens de minderjarige en zijn vader hoger beroep ingesteld. Ten tijde van de beoordeling daarvan - als gezegd: in september 2008 - waren er sedert de beslissing van de kinderrechter drie maanden verstreken zonder dat de beslissing was geëffectueerd. Uit rov. 3.5 van de beschikking van het hof die ik hier aanvecht, leid ik af dat dat het geval was omdat de minderjarige sinds april 2008 en tot op de datum van de beschikking van het hof, wegens verdenking van strafbare feiten werd gedetineerd in een Huis van Bewaring.

Zoals hiervóór al bleek, strekt de beslissing van het hof ertoe dat de door de kinderrechter verstrekte machtiging ten tijde van 's hofs beslissing op de voet van art. 1:262 lid 3 BW was vervallen, omdat die niet was geëffectueerd binnen de termijn van drie maanden die die bepaling daarvoor stelt.

De overwegingen waarop het hof deze beslissing baseerde, geef ik hieronder weer:

De beslissing mondt er dan in uit dat het verzoek van het Bureau Jeugdzorg wordt afgewezen voor zover het betrekking heeft op de periode nadat de verleende machtiging (door verloop van de termijn van drie maanden) was vervallen.

De overwegingen van het hof brengen volgens mij de gronden voor de door het hof beleden opvatting beknopt en helder tot uitdrukking.

Om de in alinea 11 hiervóór weergegeven redenen, meen ik er echter goed aan te doen, mij op het tegengestelde standpunt te plaatsen, en om een op dat standpunt gebaseerd middel van cassatie aan de Hoge Raad ter beoordeling voor te leggen.

Cassatiemiddel

Schending van het Nederlandse recht, doordat in de in deze zaak bestreden beschikking is geoordeeld in die zin, dat het bij art. 1:262 lid 3 BW voorziene verval van een machtiging als bedoeld in art. 1:261 BW (machtiging tot uithuisplaatsing van een minderjarige) ook van toepassing is bij machtigingen als bedoeld in art. 29h van de Wet op de jeugdzorg (machtiging tot opneming van een jeugdige in een accommodatie als bedoeld in art. 29b van die Wet); omdat moet worden aangenomen dat het bij art. 1:262 lid 3 BW voorziene verval van de machtiging na ommekomst van de in die bepaling neergelegde termijn, in het hier bedoelde geval waarin machtiging op de voet van de art. 29b e.v. van de Wet op de jeugdzorg werd verleend, niet van toepassing is.

Vordering tot cassatie in het belang der wet:

Ik vorder dat de Hoge Raad op grond van het zojuist voorgestelde middel, de beslissing waartegen deze vordering gericht is in het belang der wet zal vernietigen; en zal verstaan dat Zijn desbetreffende beslissing geen nadeel toebrengt aan de door de partijen verkregen rechten.