398 Kan materieelrechtelijke bescherming worden vertaald naar procesrechtelijke bescherming?

Het uiteindelijke doel van het recht en ook van het procesrecht is mogelijk te maken dat de rechter op basis van een zo volledig en correct mogelijk vastgesteld feitencomplex een juiste en rechtvaardige beslissing neemt.1 Een en ander betekent dat verwezenlijking van het materiële recht in het procesrecht leidend zou moeten zijn. Een duidelijk gebrek aan evenwicht zal gecompenseerd moeten kunnen worden. Aanwijzingen om de door het HvJ EU ingezette lijn voort te zetten zijn de volgende ontwikkelingen: de Hoge Raad heeft onder omstandigheden een verplichting tot ambtshalve toetsing aangenomen ingeval van fundamenteel consumentenrecht van nationaal origine teneinde een effectieve bescherming van de consument te verzekeren.2 Bovendien heeft de Hoge Raad de rechter bij de beoordeling van een vordering tot ontruiming van woonruimte de ruimte gegeven om ambtshalve te beoordelen of de tekortkoming van de huurder van voldoende gewicht is om de huurovereenkomst te ontbinden.3 De materieelrechtelijke bescherming die de huurder van woonruimte geniet wordt uit een oogpunt van ongelijkheidscompensatie doorgetrokken naar een procedurele bescherming; alleen zo kan de materieelrechtelijke bescherming effectief zijn.

Deze ontwikkelingen hebben tot een procesrechtelijke bescherming geleid die haar grond vond in een materieelrechtelijke bepaling en impliceren dat die rechtsregel ambtshalve buiten de feitelijke grondslag mag worden toegepast. Het past ook in de trend dat het burgerlijk recht steeds meer wordt ingezet om maatschappelijke doelstellingen te bereiken en de rechter de mogelijkheid te bieden die privaatrechtelijke regelgeving met behulp van processuele rechtsbescherming te verwezenlijken.4 Op het gebied van consumentenbescherming hebben materiële dwingende voorschriften die de privaatrechtelijke autonomie beperken, de rechter meer bevoegdheden gegeven.5 Van belang in dit verband is ook de coherentie van het nationale recht: de gegeven materieelrechtelijke bescherming zal vertaald moeten kunnen worden naar een procesrechtelijke bescherming waardoor het evenwicht tussen een particulier persoon (niet-consument) en professionele organisatie hersteld kan worden.