HR, 06-11-2012, nr. 11/02327

Blijkens het arrest van het Hof heeft het Hof ten aanzien van een aantal inbeslaggenomen goederen de bewaring ten behoeve van de rechthebbende gelast.

In het arrest d.d. 19 januari 2011 overweegt het Hof onder het kopje ‘Beslag’:

In het dictum van het arrest is onder meer opgenomen, als beslissing van het Hof:

Naar het oordeel van rekwirant heeft het Hof ten aanzien van bovengenoemde goederen ten onrechte de bewaring ten behoeve van de rechthebbende gelast, althans is die beslissing in ieder geval niet (voldoende) begrijpelijk gemotiveerd. Het Hof overweegt ten onrechte dat de genoemde goederen nog niet zouden zijn teruggegeven. De hierboven genoemde goederen zijn wel degelijk (voorafgaand aan het wijzen van het arrest) teruggegeven aan rekwirant. Dat blijkt ook uit het verhandelde ter terechtzitting en/of de stukken van het geding. Blijkens een door het ‘woninginbrakenteam’ gemaakt overzicht van inbeslaggenomen goederen zijn deze goederen namelijk conform art. 116 lid 1 Sv teruggegeven aan rekwirant.1.

Ook ten aanzien van de in het dictum van het arrest genoemde

heeft het Gerechtshof ten onrechte de bewaring ten behoeve van de rechthebbende gelast. Hoewel deze goederen, zoals het Gerechtshof terecht overweegt, nog niet aan rekwirant zijn teruggegeven, was blijkens eerdergenoemd overzicht door de officier van justitie al wel eerder de teruggave aan rekwirant gelast conform hetgeen is bepaald in art. 116 lid 1 Sv.

Art 353 lis 1 Sv bepaalt dat de rechter een beslissing dient te nemen met betrekking tot inbeslaggenomen voorwerpen ten aanzien waarvan nog geen last tot teruggave is gegeven. Aangenomen moet worden dat het de rechter niet vrijstaat om, indien door de officier van justitie inmiddels wel een last tot teruggave is gegeven, een daarvan afwijkende beslissing te nemen, althans voor zover het gaat om een in het kader van een strafzaak ex art. 353 Sv te nemen beslissing. Gelet op de kennelijk door de officier van justitie genomen beslissing, en onafhankelijk van het antwoord op de vraag of de goederen ook al daadwerkelijk aan rekwirant waren teruggegeven ten tijde van het wijzen van het arrest van het Hof, stond het het Hof (ook) ten aanzien van deze goederen niet vrij om ten aanzien daarvan te beslissen dat (in afwijking van de door de officier van justitie genomen beslissing) deze goederen dienen te worden bewaard ten behoeve van de rechthebbende, althans is de beslissing van het Hof de bewaring ten behoeve van de rechthebbende te gelasten in ieder niet voldoende (begrijpelijk) gemotiveerd, te meer nu niet blijkt dat de advocaat-generaal bij het Hof ex. art. 309 lid 1 Sv een lijst met in beslag genomen en nog niet teruggegeven voorwerpen heeft overgelegd.

Daar komt nog bij dat uit art. 353 lid 3 onder c Sv volgt dat alleen dan de bewaring ten behoeve van de rechthebbende kan worden gelast indien geen persoon als rechthebbende kan worden aangemerkt. Die situatie doet zich in casu met betrekking tot de goederen ten aanzien waarvan de officier van justitie de teruggave aan rekwirant heeft gelast niet voor, nu immers (mede) gelet daarop rekwirant als rechthebbende op die goederen moet worden beschouwd, althans behoefde het kennelijke oordeel van het Hof dat niemand als rechthebbende kan worden aangemerkt nadere motivering. Dat op dit punt geen uitdrukkelijk verweer is gevoerd doet daar niet aan af, nu de door het Hof genomen beslissing redelijkerwijs niet voorzienbaar was, mede omdat uit het verhandelde ter terechtzitting bleek dat de officier van justitie ten aanzien van de in dit middel aan de orde zijnde goederen reeds de teruggave aan rekwirant had gelast.

Analoog aan de aan de verbeurdverklaring van goederen te stellen eisen dient in de onderhavige zaak te worden geoordeeld dat in cassatie niet zonder meer kan blijken dat het Hof wat betreft het oordeel dat geen persoon als rechthebbende kan worden aangemerkt en de bewaring ten behoeve van de rechthebbende kon worden gelast ten aanzien van de hierboven genoemde goederen heeft beraadslaagd en beslist naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting. Het Hof had in het onderhavige geval die oordelen daarom dienen te verduidelijken.2.

Nu gelet op het bovenstaande uit het verhandelde ter terechtzitting (de stukken van de zaak zijn immers (zij het in het kort) voorgehouden door de voorzitter van het Hof) blijkt dat (op één uitzondering na) de officier van justitie ten aanzien van de hierboven genoemde goederen (ten aanzien waarvan het Gerechtshof de bewaring ten behoeve van de rechthebbende heeft gelast) al de teruggave aan rekwirant had gelast, en een groot deel van die goederen ook al aan rekwirant was teruggegeven, althans de beslissing van het Hof de bewaring ten behoeve van de rechthebbende te gelasten in ieder niet voldoende (begrijpelijk) gemotiveerd is, kan de beslissing van het Hof om de hierboven genoemde goederen te doen bewaren te behoeve van de rechthebbende niet in stand blijven.

Blijkens het arrest van het Hof heeft het Hof de vordering van de benadeelde partij [benadeelde partij] toegewezen tot een bedrag van € 130 vermeerderd de wettelijke rente ‘vanaf de datum delict’ en vermeerderd met de kosten van het geding door de benadeelde partij gemaakt en de ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten, tot aan de uitspraak van het Hof begroot op nihil.

Ten aanzien van het genoemde schadebedrag en wettelijke rente is aan rekwirant ook de schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Het Hof heeft de toekenning van eerdergenoemde schadevergoeding als volgt gemotiveerd:

Het Hof heeft blijkens de hierboven geciteerde overwegingen geoordeeld dat de door benadeelde partij [benadeelde partij] geleden schade kan worden beschouwd als rechtstreeks veroorzaakt door het ten laste van rekwirant bewezen verklaarde handelen, meer in het bijzonder de onder feit 1 bewezenverklaarde gewoonteheling. Het Hof overweegt daartoe dat er tussen de bewezen verklaarde heling en de diefstal een dusdanig nauw verband bestaat dat gezegd kan worden dat de jegens rekwirant bewezen verklaarde heling de door de benadeelde partij geleden schade rechtstreeks heeft veroorzaakt.

Naar het oordeel van rekwirant is het Hof ten onrechte gekomen tot een toewijzing van de vordering van de benadeelde partij en/of heeft het Hof ten onrechte geconcludeerd dat gesproken kan worden van ‘rechtstreekse schade’ als bedoeld in de artt. 51a en 361 Sv. Dat het Hof de door benadeelde partij [benadeelde partij] geleden schade heeft beschouwd als ‘rechtstreekse schade’ getuigt naar het oordeel van rekwirant van een onjuiste rechtsopvatting omtrent de inhoud en betekenis van het begrip ‘rechtstreekse schade’ zoals dat wordt gebruikt in de eerdergenoemde wetsartikelen, althans is het oordeel van het Hof dat in casu gesproken kan worden van ‘rechtstreekse schade’ in ieder geval zonder nadere motivering niet (voldoende) begrijpelijk. Uit het zich in het dossier bevindende voegingsformulier blijkt immers dat de door benadeelde partij [benadeelde partij] gevorderde schadevergoeding betrekking heeft op het opnemen van een vrije dag, ten aanzien waarvan door benadeelde partij [benadeelde partij] het bruto salaris ‘in rekening wordt gebracht’.

Allereerst is al niet begrijpelijk dat het opnemen van een vrije dag gelijkgesteld kan worden aan het (overigens verder niet met stukken nader onderbouwde) bruto salaris dat met een dag werken zou worden verdiend. Het opnemen van een vrije dag kost immers geen geld en in beginsel loopt men daarmee geen salaris mis. Alleen al hierom is het oordeel van het Hof dat de gevorderde schade voor toewijzing in aanmerking kwam al niet zonder meer begrijpelijk.

Een belangrijker, principiëler en in cassatie wellicht ook gemakkelijker te onderzoeken punt is of het opnemen van de vrije dag en de naar aanleiding daarvan gestelde schade beschouwd kan worden als rechtstreeks toegebracht door het in de onderhavige zaak bewezenverklaarde.

Rekwirant stelt zich op het standpunt dat het oordeel van het Hof op dat punt rechtens onjuist is, althans in ieder geval (ook) nadere motivering behoefde. Het naar aanleiding van een gepleegde inbraak (moeten) opnemen van een vrije dag kan naar het oordeel van rekwirant niet worden beschouwd als door de heling van één van de bij die inbraak weggenomen goederen (rechtstreeks) toegebrachte schade. Voor zover van belang is immers ten laste van rekwirant (onder 1) bewezen verklaard dat hij (in de periode van 1 maart 2008 tot en met 15 november 2008) een gewoonte heeft gemaakt van het plegen van opzetheling door gedurende de genoemde periode onder meer een televisie toebehorende aan [benadeelde partij] te hebben verworven en voorhanden te hebben gehad. Hoe het verwerven en voorhanden hebben van de eerdergenoemde televisie, wetende dat die televisie door een misdrijf verkregen was, ertoe heeft geleid dat benadeelde partij [benadeelde partij] een vrije dag heeft moeten opnemen is (volstrekt) onbegrijpelijk.

Hoewel het Hof een poging heeft ondernomen om te motiveren waarom er naar het oordeel van het Hof wel degelijk een rechtstreeks verband bestaat zoals dat wordt vereist door de artt. 51a en 361 Sv, blijft het rechtstreeks verband ontbreken, althans is het oordeel van het Hof op dat punt en/of hetgeen het Hof ten aanzien daarvan heeft overwogen niet (voldoende) begrijpelijk.

Wellicht dat het Hof bij de motivering van de beslissing tot toewijzing van de vordering van de benadeelde partij heeft willen aansluiten bij de overwegingen van uw College zoals die zijn opgenomen in (onder meer) HR 30 maart 2004, NJ 2004, 343, LJN AO3291. In die zaak overwoog uw College immers onder meer dat het Hof kennelijk had geoordeeld dat de uit de bewijsmiddelen blijkende gedragingen van de verdachte in een zodanig nauw verband stonden met elkaar dat door de opzetheling rechtstreeks aan de eigenaar van de gestolen auto de door deze geleden schade was toegebracht als bedoeld in de artt. 51a en 361 tweede lid onder b Sv. In die zaak was het echter zo dat de uit de bewijsmiddelen blijkende gedragingen van de verdachte de door de benadeelde partij geleden schade hadden toegebracht. Daar waar het delict van opzetheling in beginsel niet snel schade zal veroorzaken, althans in ieder geval niet aan het geheelde goed, was dat in die zaak anders. Tijdens een vlucht voor de politie in de gestolen (en door de verdachte geheelde) auto was schade ontstaan aan die auto. Die schade werd teruggevorderd. Dat de verdachte vervolgens werd vervolgd voor de heling van de genoemde auto (en niet voor bijvoorbeeld vernieling van de auto) deed er volgens uw College niet aan af dat er wel degelijk een rechtstreeks verband bestond tussen het bewezen verklaarde handelen (voor zover daarvan ook uit de bewijsmiddelen bleek) en de gevorderde en door het Hof toegewezen schadevergoeding. Het ging dus om een nauw verband tussen het bewezen verklaarde handelen en de uit de bewijsmiddelen blijkende gedragingen van de verdachte, welke gedragingen van de verdachte de schade hadden veroorzaakt. In de onderhavige zaak blijkt noch uit het bewezenverklaarde, noch uit de ten aanzien daarvan door het Hof gebezigde bewijsmiddelen dat de gevorderde schade is veroorzaakt door enig handelen van rekwirant. In casu is er onvoldoende verband tussen het (bewezenverklaarde) handelen van rekwirant en de gevorderde schade.

In dit kader is van belang dat uw College in HR 24 maart 1998, NJ 1998, 537, LJN ZD0985, onder meer overwoog dat de concrete omstandigheden van het geval bepalend zijn voor de beantwoording van de vraag of voldoende verband bestaat tussen de helinghandeling en de door de rechthebbende op het geheelde goed geleden schade om te kunnen aannemen dat deze door die helingshandeling rechtstreeks schade heeft geleden. In die zaak vond uw College toelaatbaar dat het Hof had geoordeeld dat de bewezen verklaarde opzetheling en de kort daarvoor gepleegde diefstal in zodanig nauw verband stonden tot elkaar dat de door de verdachte gepleegde opzetheling rechtstreeks de door de beledigde partij geleden schade had veroorzaakt. Ten aanzien daarvan overwoog A-G Machielse aan het slot van zijn conclusie:

Het Hof had in laatstgenoemde zaak dus uitdrukkelijk aangegeven waarom zich als het ware een uitzonderingssituatie voordeed, welke erin gelegen was dat de verdachte die veroordeeld werd wegens opzetheling zeer nauw betrokken was geweest bij de diefstal van het geheelde goed. Zó nauw dat, zo stelt Jörg in zijn conclusie vóór HR 30 maart 2004, LJN AO3291, ook een vervolging en veroordeling als medepleger van de diefstal verdedigbaar was geweest.3.

In dit kader is tot slot van belang te wijzen op de door uw College in HR 22 april 2008, NJ 2008, 468, LJN BB7077 aangehaalde wetgeschiedenis. Daaruit volgt dat, zoals uw College ook in andere zaken heeft overwogen,4. van rechtstreekse schade sprake is indien iemand getroffen is een belang dat door de overtreden strafbepaling wordt beschermd. De Memorie van Toelichting houdt voorts in dat aan de voorwaarde dat de schade een rechtstreeks gevolg is van het bewezen verklaarde feit voldaan is als in de tenlastelegging de gedraging is omschreven die de schade heeft veroorzaakt, zodat op basis van de tenlastelegging de civiele vordering kan worden onderzocht. De schade behoeft niet in de tenlastelegging te zijn vermeld, maar het bewezen verklaarde handelen moet die schade wel hebben veroorzaakt.

Dat laatste is, mede gelet op de inhoud van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen, in casu niet het geval, althans is het oordeel van het Hof dat in casu wel gesproken kan worden van rechtstreekse schade onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. De beslissing van het Hof tot toewijzing van de vordering van de benadeelde partij kan dan ook niet in stand blijven. Dat geldt ook voor de door het Hof opgelegde schadevergoedingsmaatregel. Zonder nadere motivering is immers niet (voldoende) begrijpelijk dat het Hof heeft geoordeeld dat rekwirant naar burgerlijk recht aansprakelijk is voor de schade zoals die wordt gevorderd nu het Hof er immers ten onrechte van is uitgegaan dat de gestelde en gevorderde schade door het strafbare feit waarvoor rekwirant is veroordeeld is toegebracht.5.

Het is op bovengenoemde gronden dat rekwirant uw College eerbiedig verzoekt om het arrest, zoals jegens hem op 19 januari 2011 gewezen door het Hof te 's‑Hertogenbosch, te vernietigen en een zodanige uitspraak te doen als uw College juist en noodzakelijk voorkomt.

De bepaaldelijk gevolmachtigde,

mr B.P. de Boer

Amsterdam, 21 juli 2011