HR, 04-03-2016, nr. 15/01045

[verweerder] heeft op 2 juni 2009 (o.m.) Renault Trucks gedagvaard voor de (toen nog) Rechtbank Zutphen. Hij heeft - kort samengevat - een verklaring voor recht gevorderd dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het hem overkomen letsel en de daaruit voortvloeiende schade en gevorderd dat Renault Trucks wordt veroordeeld tot het vergoeden van die schade, nader op te maken bij staat. [verweerder] baseert deze vorderingen primair op art. 6:185 BW met de stelling dat het vergrendelmechanisme van de cabine van de truck een gebrekkig product is in de zin van dit artikel. Subsidiair baseert [verweerder] zijn vordering op onrechtmatige daad ex art. 6:162 BW, nu Renault Trucks het probleem en het defect raken van het vergrendelmechanisme kende en daartegen geen maatregelen heeft genomen.3.

De Rechtbank heeft de vorderingen van [verweerder] toegewezen. Zij heeft voorshands aannemelijk geacht dat de cabine van de truck bij het ongeval is gekanteld door een gebrek in het vergrendelmechaniek (rov. 5.6) en heeft in haar tussenvonnis van 31 maart 2010 Renault Trucks toegelaten tegenbewijs te leveren. Bij eindvonnis van 12 september 2012 heeft de Rechtbank geoordeeld dat Renault Trucks in het leveren van dat tegenbewijs niet is geslaagd. Daarbij heeft de Rechtbank onder meer van belang geacht dat uit het politieonderzoek is gebleken dat de sloten na het ongeval niet vergrendeld waren en dat uit het voorliggende bewijs volgt dat het aannemelijk is dat de sloten bij het ongeval of kort daarvoor ontgrendeld zijn geraakt of anderszins niet hebben gefunctioneerd. Dat betekent, aldus de Rechtbank, dat Renault Trucks er niet in is geslaagd tegenbewijs te leveren tegen het voorshands aannemelijk geachte feit dat de cabine van de truck bij het ongeval is gekanteld door een gebrek in het vergrendelmechanisme (rov. 2.17). Voorts heeft de Rechtbank het beroep van Renault Trucks op art. 6:185 lid 1 b BW verworpen omdat zij niet aannemelijk heeft gemaakt dat het gebrek dat de schade heeft veroorzaakt niet bestond op het moment dat het product in het verkeer werd gebracht en ook niet dat dit gebrek pas later is ontstaan (rov. 2.22). Ook het verweer van Renault Trucks dat er geen sprake is geweest van normaal gebruik van de truck is door de Rechtbank verworpen. De Rechtbank heeft geoordeeld dat gesteld noch gebleken is dat de door [verweerder] vóór het ongeval aangehouden snelheid, mede gelet op de weersomstandigheden, dusdanig was dat dit buiten de marges van het normale gebruik van een dergelijke truck ligt en dat [verweerder] niet kon verwachten dat bij die snelheid de beveiliging van de cabinevergrendeling niet meer zou functioneren (rov. 2.23).4.

Het dictum van het eindvonnis van de Rechtbank luidt, voor zover in cassatie van belang:

“3.1 verklaart voor recht dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het door [verweerder] ten gevolge van het ongeval op 18 juni 2004 opgelopen letsel en de daaruit voor [verweerder] voortvloeiende schade, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet.”

Renault Trucks is met 21 grieven die, blijkens de toelichting daarop, beogen het geschil in volle omvang aan het Hof voor te leggen, tegen het oordeel van de Rechtbank in beroep gekomen.5.

In zijn arrest van 18 november 2014 heeft het Hof de vonnissen van 31 maart 2010 en 12 september 2012 bekrachtigd. Het Hof overwoog dat uit de stellingen en verweren van partijen en uit de stukken, met name uit het onderzoek van het KLPD, blijkt dat sprake is van een gebrek in het vergrendelmechanisme, gelegen in het vastzitten van de zuiger in de ontgrendelcilinder. De omstandigheden waaronder het ongeval plaatsvond of het gebruik van de truck vlak vóór het ongeval is daarop volgens het Hof niet van invloed geweest, althans heeft Renault Trucks onvoldoende feiten en omstandigheden gesteld om zulks aan te nemen (rov. 4.7). Het Hof verwerpt de stelling van Renault Trucks dat het kantelen van de cabine een gevolg is van dit gebrek, maar voortspruit uit “de normschending van [verweerder] ” (rov. 4.8). De door Renault Trucks gestelde feiten en omstandigheden zijn onvoldoende om te oordelen dat het gebrek niet bestond op het moment van het in verkeer brengen van de truck of later is ontstaan (rov. 4.9). Volgens het Hof falen de grieven tegen het oordeel dat sprake is van een gebrek in de zin van art. 6:185 BW in de vergrendeling van de bij het ongeval op 18 juni 2004 betrokken truck (rov. 4.10). Met betrekking tot de door [verweerder] geleden schade en het causaal verband overwoog het Hof als volgt:

“4.11 Met de grieven IV en VII verwijt Renault Trucks de rechtbank te hebben aangenomen dat het causaal verband tussen het gebrek en de gestelde schade is komen vast te staan. Dat is volgens Renault Trucks niet het geval omdat de schade ook zou zijn opgetreden als de cabine niet zou zijn gekanteld als gevolg van het gebrek in het vergrendelmechanisme. Het kantelen van de cabine was immers niet de aanleiding van het ongeval; dat waren het slechte zicht als gevolg van regen, een glad wegdek als gevolg van regenval, aquaplaning en de gestelde hoge snelheid van de truck. Ook zonder de kanteling van de cabine zouden de fysieke verwondingen voor [verweerder] als gevolg van het ongeval dus aanzienlijk zijn geweest, ook omdat hij op het moment van het ongeval geen veiligheidsgordel droeg, aldus Renault Trucks. Dit betekent, volgens de toelichting op de grieven IV en VII, dat de rechtbank ten onrechte heeft aangenomen dat [verweerder] aan zijn stelplicht ex artikel 6:188 BW heeft voldaan op het onderdeel van het oorzakelijk verband.

Naar het oordeel van het hof moet het hiervoor vastgestelde gebrek als de oorzaak van het kantelen van de cabine worden aangemerkt. Daaraan doet niet af de stelling van Renault Trucks dat het ongeval/de aanrijding het afbreken van de kantelcilinder teweeg heeft gebracht waarmee een veiligheidsfunctie is weggevallen. Nog daargelaten of de kantelcilinder inderdaad die veiligheids-functie vervult, heeft Renault Trucks onvoldoende concrete feiten en omstandigheden aangevoerd die de conclusie rechtvaardigen dat de cabine ook zou zijn gekanteld bij afwezigheid van het hiervoor omschreven gebrek. Dit betekent dat tussen dat gebrek en het kantelen van de cabine het voor het aannemen van aansprakelijkheid vereiste causaal verband bestaat.

Over de vraag of uit het kantelen van de cabine (meer) schade is voortgevloeid, overweegt het hof als volgt.

Inzet van deze procedure is een verklaring voor recht dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het [verweerder] overkomen letsel en de daaruit voortvloeiende schade, daarnaast wordt een veroordeling van Renault Trucks gevorderd tot het vergoeden van die schade, nader op te maken bij staat.

Voor toewijzing van een vordering tot vergoeding van schade op te maken bij staat, is, naast de vaststelling van de aansprakelijkheid, wat het element schade betreft, voldoende dat de mogelijkheid van schade aannemelijk is.

Renault Trucks heeft ter motivering van haar betwisting van het causaal verband tussen de gestelde schade en het kantelen van de cabine aangevoerd dat in het proces-verbaal 2004015375-1 is opgenomen dat door de verbalisant contact is opgenomen met de technische controleurs, die waren betrokken bij het ongeval en dat door hen geen antwoord kon worden gegeven op de vraag wat de invloed van het kantelen van de cabine op het letsel van de bestuurder is geweest. [verweerder] heeft daar echter terecht tegenover gesteld dat Renault Trucks het proces-verbaal (productie 1 bij akte van 15 juli 2009, bladzijde 6) op dit onderdeel onvolledig heeft geciteerd. Het volledige citaat op dit punt luidt:

“(…) Door mij werd gevraagd wat de invloed van het kantelen van de cabine kan zijn geweest op het letsel van de bestuurder/verdachte 14.1. Men kon mij hier geen duidelijk antwoord op geven. Wel werd medegedeeld dat het kantelen zeker van invloed is geweest. (…)”

Bij gebreke van een voldoende gemotiveerde betwisting op dit punt acht het hof de mogelijkheid dat het kantelen van de cabine (meer) schade voor [verweerder] heeft meegebracht, aannemelijk. Aan de aannemelijkheid van die mogelijkheid doet niet af dat [verweerder] wellicht ook fysiek letsel zou hebben opgelopen indien de cabine niet zou zijn gekanteld.

Het causale verband tussen de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust en de schade, alsmede ook eigen schuld (art. 6:98 en 101 BW), maakt deel uit van de vaststelling in de schadestaatprocedure van de ontvang van de te vergoeden schade (HR 25 maart 1983, NJ 1984, 629 en HR 21 dec. 1984, NJ 1985, 904). Voor zover Renault Trucks met deze grieven betoogt dat reeds in déze procedure, alvorens de verwijzing naar de schadestaat procedure kan plaatsvinden, [verweerder] meer moet stellen ten aanzien van het oorzakelijk verband tussen het gebrek en (de omvang van) zijn schade dan hij reeds heeft gedaan, falen de grieven. Als de grieven zo moeten worden begrepen dat daarin onderscheiden wordt tussen het causaal verband dat nodig is voor de vestiging van de aansprakelijkheid én het causaal verband dat nodig is om de omvang van de schade vast te stellen en de stelling van Renault Trucks voorts is dat het causale verband voor vestiging van de aansprakelijkheid (het condicio sine qua non verband) zou ontbreken, falen de grieven eveneens. Het is immers, gezien de gemotiveerde stellingen van [verweerder] op dit onderdeel en de het in het licht daarvan onvoldoende onderbouwde betwisting door Renault Trucks, voldoende aannemelijk dat de schade die [verweerder] heeft geleden als gevolg van het ongeval aanzienlijk groter is als gevolg van het naar voren klappen van de cabine op het asfalt met de daarbij behorende krachtsinwerking, dan wanneer de cabine op haar plaats zou zijn gebleven. [verweerder] heeft derhalve naar het oordeel van het hof voldoende gesteld ten aanzien van het causaal verband tussen gebrek en schade om voor recht te verklaren dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het door hem opgelopen letsel en de daaruit voortvloeiende schade, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet.

Renault Trucks heeft voor het overige haar stellingen niet onvoldoende concrete feiten en omstandigheden onderbouwd om tot bewijslevering te worden toegelaten. Aan haar bewijsaanbod gaat het hof daarom voorbij.

In cassatie staat vast dat [verweerder] als gevolg van het ongeval een dwarslaesie heeft opgelopen; zie hiervoor onder 1.3 en 1.4. Sprake is dus van uitzonderlijk ernstig letsel. Bij pleidooi in appel heeft [verweerder] ’ advocaat gewezen op de ingrijpende gevolgen van onder meer het afhouden van aansprakelijkheid en vergoeding (pleitnota mr. Tubbergen onder 9). Hij heeft gewezen op de aanzienlijke schade die het ongeval voor [verweerder] tot gevolg heeft gehad (idem onder 17 en 18). Ook zonder deze geserreerde stellingen is glashelder dat het ongeval een desastreuze wending heeft gegeven aan het leven van [verweerder] .

Alleen al uit een oogpunt van menselijkheid, is aangewezen om procedures met kenmerken als vermeld onder 3.1 niet onnodig te rekken. Daarbij valt te bedenken dat het ongeval ruim 11 jaar geleden plaatsvond. Zinloze rechtsmiddelen waren dan ook achterwege te laten. Helaas is dat blijkbaar geen algemeen onderschreven gedachte.

Een en ander klemt m.i. eens te meer ten aanzien van een professionele procespartij (autofabrikant/daaraan gelieerde dealer) die zich, volgens ’s Hofs in cassatie niet bestreden oordeel, weinig gelegen laat liggen aan haar bekende veiligheidsrisico’s van haar producten. Het Hof drukt dat in rov. 4.9 wat beleefder uit, maar de boodschap is geen andere.

Het Hof heeft in rov. 4.13 overwogen dat

“voldoende aannemelijk dat de schade die [verweerder] heeft geleden als gevolg van het ongeval aanzienlijk groter is als gevolg van het naar voren klappen van de cabine op het asfalt met de daarbij behorende krachtsinwerking, dan wanneer de cabine op haar plaats zou zijn gebleven” (cursivering toegevoegd).

Het onder 3.4.1 geciteerde oordeel wordt, ten aanzien van de gecursiveerde passage, niet bestreden. In de schadestaatprocedure staat dit dus vast.6.Ik kan slechts de hoop uitspreken dat de schadestaatprocedure zakelijk en snel wordt gevoerd, maar het slot van het derde onderdeel doet anders vrezen.

Onderdeel 1 veronderstelt dat rov. 4.12 en 4.13 zo moeten worden begrepen dat naar ’s Hofs oordeel al vast zou staan dat al het letsel dat [verweerder] door het ongeval heeft opgelopen en alle daaruit voortvloeiende schade(posten) in condicio sine qua non-verband staan met het gebrek. Onderdeel 2 wordt voorgesteld voor zover deze rechtsoverwegingen aldus moeten worden begrepen dat volgens het Hof al vast zou staan dat al het letsel dat [verweerder] door het ongeval heeft opgelopen en alle daaruit voortvloeiende schade(posten), in condicio sine qua non-verband staan met het gebrek en de slotsom van het Hof in rov. 5 en de bekrachtiging van het dictum van het vonnis van de Rechtbank van 12 september 2012 daarop voortbouwen. In beide gevallen zouden ’s Hofs oordelen onbegrijpelijk en/of onvoldoende gemotiveerd zijn.

Beide onderdelen missen waar het gaat om rov. 4.12 en 4.13 feitelijke grondslag, zoals bij zorgvuldige lezing van de bestreden oordelen ook blijkt. Uit ’s Hofs overwegingen volgt slechts dat het bestaan of de mogelijkheid van in ieder geval een deel van de schade van [verweerder] als gevolg van het gebrek aannemelijk is. Uit de s.t. van mrs. Van Wijk en [A] blijkt dat zij dat in feite ook onderkennen; zie onder 3.9 eerste volzin.

Iets gecompliceerder ligt dit met betrekking tot rov. 5. Maar ook de daarop toegespitste klacht mislukt, reeds omdat zij voortbouwt op de klacht met betrekking tot rov. 4.12 en 4.13. Een zelfstandige klacht met betrekking tot rov. 5 ontbreekt in dit onderdeel; zie de laatste volzin van onderdeel 2 en met name de woordjes “daarop voortbouwen” en de s.t. onder 3.16. Onderdeel 3 behelst wel zo’n klacht.

Onderdeel 3 berust, anders dan zijn voorgangers, wél op een juiste lezing van rov. 4.12 en 4.13. Het klaagt dat daarvan uitgaande de slotsom in rov. 5 en de bekrachtiging door het Hof van het dictum van het vonnis van de Rechtbank van 12 september 2012 rechtens onjuist en/of onbegrijpelijk is. De Rechtbank heeft immers niet voor recht verklaard dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het door [verweerder] ten gevolge van het gebrek op 18 juni 2004 opgelopen letsel en de daaruit voortvloeiende schade. De Rechtbank heeft voor recht verklaard dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het door [verweerder] ten gevolge van het ongeval op 18 juni 2004 opgelopen letsel en de daaruit voor [verweerder] voortvloeiende schade. Dit laatste zou impliceren dat Renault Trucks voor alle ten gevolge van het ongeval geleden schade aansprakelijk is en dat al die schade in condicio sine qua non-verband staat met het gebrek. Het Hof had daarom het dictum moeten herformuleren en voor recht moeten verklaren dat Renault Trucks aansprakelijk is voor het door [verweerder] ten gevolge van het gebrek op 18 juni 2004 opgelopen letsel en de daaruit voor hem voortvloeiende schade.

Het lijkt goed om nader te analyseren wat de Rechtbank heeft geoordeeld. In haar eindvonnis heeft de Rechtbank in de eerste plaats geoordeeld dat zij in haar (tweede) tussenvonnis Renault Trucks heeft toegelaten tot tegenbewijs van het “voorshands aannemelijk geachte feit dat de cabine van de truck waarin [verweerder] reed bij het ongeval (…) – ten gevolge waarvan [verweerder] een blijvende dwarslaesie heeft opgelopen en volledig arbeidsongeschikt is geraakt – is gekanteld door een gebrek in het vergrendelingsmechanisme.”

De Rechtbank heeft in haar eindvonnis (met juistheid) geoordeeld dat de stelplicht van het “causaal verband” op [verweerder] rust. [verweerder] heeft daaraan, volgens de Rechtbank, invulling gegeven door aan te geven dat hij, de gebrekkige zaak weggedacht, geen of nauwelijks schade zou hebben geleden (rov. 2.3). In rov. 2.6 memoreert de Rechtbank dat in het tussenvonnis al is geoordeeld dat “ [verweerder] (…) in voldoende mate aannemelijk heeft gemaakt dat door het niet functioneren van het vergrendelingsmechanisme zijn schade is ontstaan”.

De onder 4.5 weergegeven oordelen doen vermoeden dat het dictum van het eindvonnis tot uitdrukking probeert te brengen dat (vrijwel) alle schade (met name de dwarslaesie en de daaruit voortvloeiende arbeidsongeschiktheid) het gevolg zijn van het gebrekkige vergrendelingsmechanisme. Volkomen vanzelfsprekend is die lezing evenwel niet. Het dictum kiest weer een andere formulering en rept, zoals het onderdeel met juistheid signaleert, van aansprakelijkheid voor de schade “ten gevolge van het ongeval”. Wanneer het dictum bedoelt voort te bouwen op hetgeen daarvoor wordt overwogen, dan moet “het ongeval” kennelijk worden begrepen als het gebrekkige vergrendelingsmechanisme. Aldus gelezen, heeft de Rechtbank inderdaad geoordeeld wat Renault Trucks haar toeschrijft. Het is inderdaad de meest plausibele lezing. Hierna zal ik ervan uitgaan dat het dictum van het eindvonnis zo moet worden begrepen als door Renault Truck verstaan.

Hoe dit verder ook zij, Renault Trucks miskent dat ’s Hofs dictum moet worden begrepen in het licht van de daaraan ten grondslag liggende overwegingen en beslissingen.7.Uit die overwegingen kan geen andere conclusie worden getrokken dan dat de verklaring voor recht slechts ziet op het ten gevolge van het ongeval op 18 juni 2004 opgelopen letsel en de daaruit voor [verweerder] voortvloeiende schade voor zover dit letsel en deze schade zonder het gebrek niet zouden zijn ontstaan. Uit hetgeen in het kader van de beide eerste onderdelen door Renault Trucks is aangevoerd, maak ik op dat dit ook voor Renault Trucks voldoende duidelijk was. In dit een en ander vindt dit onderdeel zijn Waterloo.

Voor zover over hetgeen onder 4.7 werd betoogd anders zou moeten worden geoordeeld, wordt de klacht terecht voorgesteld en kan het bestreden arrest niet in stand blijven. In dat geval zou de Hoge Raad de zaak na vernietiging zelf kunnen afdoen door het dictum te wijzigen in de door Renault Trucks voorgestane zin.

Als Uw Raad de klachten ongegrond acht, leent deze zaak zich voor afdoening op de voet van art. 81 lid 1 RO.

Conclusie

Ik heb de eer te concluderen tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal