Derdenbeslag (BPP nr. I) 2003/9.2.1:9.2.1 Algemene inleidende beschouwingen

Derdenbeslag (BPP nr. I) 2003/9.2.1

9.2.1 Algemene inleidende beschouwingen

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

515. Over de kwaliteitsrekening als juridisch fenomeen is met name de laatste jaren veel én in uiteenlopende zin geschreven.1 Daarbij gaat de discussie niet zo zeer over de vraag wát nu onder een algemene of bijzondere kwaliteitsrekening moet worden verstaan. Zij betreft veeleer de vraag of degene door wie 'in kwaliteit'2 een bepaalde rekening bij een bank op zijn naam wordt geopend (bijv. een notaris), jegens die bank ook de rechthebbende met betrekking tot de op die rekening gestorte gelden is, dan wel of juist de belanghebbenden - bijv. de cliënten van de notaris - gezamenlijk de rechthebbenden met betrekking tot die gelden zijn. De tegenstanders van de 'belanghebbendenleer' zijn - aldus H.J. Snijders3 - grotendeels te vinden in

'met name grofweg heel juridisch Nijmegen.'

De aanhangers van de 'Nijmeegse leer’4 verdedigen op verschillende gronden dat - in het hiervoor gegeven voorbeeld - de notaris de op de kwaliteitsrekening in zijn naam gestorte gelden ten behoeve van de daartoe uiteindelijk gerechtigden beheert, hetgeen met name betekent dat alleen hij - zij het in deze bijzondere hoedanigheid - jegens de bank de rechthebbende is. Deze leer is door H.J. Snijders5 de 'trustleer' genoemd In de recht- of belanghebbendenleer - die inmiddels wel min of meer als heersend kan worden aangemerkt6 - worden degenen die de bedragen op de betreffende rekening hebben gestort, aangemerkt als deelgenoten in een gemeenschap (art. 3:166) die de rechten op uitkering van de gestorte bedragen omvat, waarbij zij al dan niet voorwaardelijk7 - elk recht op toedeling van de vordering op de bank hebben. Het zal duidelijk zijn dat het, afhankelijk van de 'leer' die men hier aanhangt, nogal wat verschil maakt (i) ten laste van wie én (ii) onder wie men derdenbeslag moet leggen.

De in de vorige alinea beschreven 'tweespalt' in de literatuur8 - waarvan ook hier de belanghebbendenleer voor juist wordt gehouden - staat er overigens niet aan in de weg, dat er wel eenstemmigheid is over het met (het instellen van) een kwaliteitsrekening beoogde rechtsgevolg, alsmede over het feit dat, ongeacht de 'leer' die men aanhangt, dat rechtsgevolg in de praktijk meestal ook wel wordt bereikt.9 En dat is de goederenrechtelijke afzondering van de derdengelden van het beroeps- en privé-vermogen van de rekeninghouder als zodanig. In het kader van het in art. 3:84 lid 3 neergelegde fiducia-verbod, is daarover - zonder nog het begrip 'kwaliteitsrekening' te bezigen - door de wetgever in de MvA II lnv. het volgende gezegd10:

'Toegelaten blijft tenslotte de figuur van de girorekening die door bijv. een notaris ten behoeve van een of meer anderen wordt geopend in dier voege dat het daarop gestorte bedrag niet in zijn vermogen valt, mits van de hoedanigheid waarin hij ten behoeve van die anderen optreedt, uit de tenaamstelling van de rekening blijkt.'

In dat verband verwees de wetgever uiteraard naar het bekende Slis-Stroom-arrest11uit 1984, in welke zaak de door de koper van een onroerende zaak op de rekening van deze notaris gestorte koopsom in haar faillissement was gevallen, waaraan niet afdeed dat het daarmee gemoeide bedrag op zich zelf in de rekening geïdentificeerd kon worden.12 De Hoge Raad overwoog daartoe met name het volgende (r.o. 3.2, vierde alinea):

'Beslissend is immers dat het geld (...) deel van het vermogen van de notaris is gaan uitmaken en dat niet de weg is gekozen van storting van het bedrag op een afzonderlijke rekening ten name van de notaris met vermelding van diens hoedanigheid van opdrachtnemer van de betreffende koper en verkoper, noch een - voor wat betreft het afgescheiden blijven van het overgemaakte bedrag van het vermogen van de notaris - daarmee gelijk te stellen weg.'

Uit een en ander volgt dat zowel door de Hoge Raad als daarna ook door de wetgever de mogelijkheid is erkend13 om - mét voormeld rechtsgevolg - enigerlei vorm van kwaliteitsrekening in het leven te roepen.

Daarmee rijst tevens de vraag - die overigens voor het hier besproken onderwerp niet van heel groot belang is - of er ook grenzen zijn dan wel zouden moeten worden gesteld14, aan de mogelijkheid om door middel van een kwaliteitsrekening of een vergelijkbare rechtsfiguur, gelden van of voor derden volledig te vrijwaren van beslag of faillissement van de opdrachtnemer op wiens naam de gelden zijn gestort. Deze met name door W. Snijders aan de orde gestelde, kwestie betreft (o.m.) de vraag of men15

'de mogelijkheid van een dergelijke rekening (dient) te beperken tot rekeninghouders die beroepshalve regelmatig gelden van derden ontvangen of moet het ook in andere gevallen mogelijk zijn voor derden bestemde gelden van het eigen vermogen af te zonderen door ze te (doen) storten op een rekening waarvan het hoofd aangeeft dat zij ten behoeve van deze derden gehouden worden.'

Daarbij wijst Snijders er terecht ook nog op dat dit punt niet alleen van belang is

'voor de vraag wat men zonder speciale wettelijke basis zou mogen aannemen, maar ook voor de vraag hoever de wetgever behoort te gaan.'

Wat het laatste betreft, de wetgever16 lijkt vooralsnog 'pas op de plaats' te willen maken, en eerst de ervaringen in de praktijk met de (eerste) wettelijke regelingen van de algemene kwaliteitsrekening van notarissen en gerechtsdeurwaarders te willen afwachten. Ook overigens lijkt de wetgever nog niet een heel duidelijk juridisch beeld te hebben, hoe een algemene wettelijke regeling van kwaliteitsrekeningen er uit zou moeten zien. De veronderstelling is echter niet te gewaagd dat, als het ooit zo ver komt, een in Boek 3 op te nemen regeling in elk geval geënt zal zijn op hetgeen inmiddels zowel door de wetgever als ook door de Hoge Raad op dit punt is aanvaard. Daarop zal hierna in § 9.2.2 nader worden ingegaan, met name ook in het licht van derdenbeslag.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.