9.1 Inleiding, beperking en verdere opzet

514. In dit laatste hoofdstuk zullen nog een paar onderwerpen worden behandeld, waarin het derdenbeslag als verhaalsmiddel een rol kan spelen. Daarbij zal, waar nodig, kunnen worden teruggevallen op leerstukken en problemen, die in de voorafgaande hoofdstukken reeds zijn besproken. Dit betekent dat bij de hier te bespreken 'varia' de aandacht met name kan worden gericht op de bijzondere - en soms vrij ingewikkelde - juridische constellatie waarin toepassing van derdenbeslag aan de orde kan zijn. Gezien de reeds bereikte omvang van dit boek is hier, voorzover dat al mogelijk zou zijn, niet gestreefd naar volledigheid.

De opzet van dit hoofdstuk is in die zin beperkt dat van een bespreking van nog enkele andere onderwerpen uiteindelijk is afgezien. Zo zal bijv. de onderlinge verhouding tussen (de regeling van) eigenbeslag (art. 479h-479k; art. 724) en (de regeling van) derdenbeslag niet afzonderlijk worden besproken. Ook de vraag of het mogelijk is met succes onder een bank derdenbeslag te leggen op de vordering van een begunstigde jegens die bank uit hoofde van een bankgarantie, zal hier niet worden besproken. Voor de in beginsel beperkte mogelijkheden daartoe, die meer verband houden met het veelal abstracte karakter van dit soort garanties dan met het derdenbeslag als zodanig, wordt hier alleen verwezen naar enige literatuur waarin deze problematiek vrij uitvoerig is besproken.1

Anderzijds zal in § 9.2 wel worden nagegaan welke mogelijkheden een schuldeiser heeft om derdenbeslag te leggen, wanneer sprake is van een algemene of bijzondere kwaliteitsrekening (§ 9.2.2 en § 9.23), alsmede in geval van 'kwaliteitsachtige' figuren als Stichting Derdengelden of vormen van 'trusts' (§ 9.2.33). In dit verband zal ook nog worden ingegaan op het onderwerp 'beslag op de koopsom' (§ 9.2.4), waarbij zal worden getracht de ter zake in literatuur en praktijk gerezen vragen en problemen op zo eenvoudig mogelijke wijze tot een oplossing te brengen.

Vervolgens zal in § 9.3 de tamelijk weerbarstige problematiek van derdenbeslag op vorderingen die tot enigerlei - al dan niet ontbonden - gemeenschap van goederen behoren, in grote lijnen in kaart worden gebracht. Na enige algemene inleidende beschouwingen (§ 93.1), zal eerst worden bezien op welke wijze tot een (niet ontbonden) huwelijksgemeenschap behorende vorderingen tot betaling van een geldsom met name wanneer deze voortvloeien uit een bankrekening die op naam staat van de echtgenoot die niet de schuldenaar is - kunnen worden uitgewonnen, en aan welke formaliteiten daarbij moet worden voldaan (§ 9.3.2). Vervolgens zal in § 9.3.3 onder meer worden nagegaan welke mogelijkheden van derdenbeslag en uitwinning er zijn bij de zogenoemde 'eenvoudige' gemeenschap (§ 9.3.3.1). Daar zal blijken dat deze weliswaar ruimer zijn dan bij de in § 93.3.2 te bespreken 'bijzondere' gemeenschap, maar dat zij niettemin vrij beperkt zijn. In dit verband zal ook nog worden stil gestaan bij de gezamenlijke bankrekening, alsmede de 'en/of rekening, en de mogelijkheden om die door derdenbeslag uit te winnen. Bij de bijzondere gemeenschap zal ten slotte nog worden ingegaan op de bevoegdheid van schuldeisers om verdeling van die gemeenschap te vorderen, alsmede om in dat verband - ter versterking van hun mogelijke verhaalspositie jegens de deelgenoot/schuldenaar - conservatoir deelgenoten(derden)beslag (art. 733) te leggen. Ten slotte zullen in § 9.4 enkele internationale aspecten van derdenbeslag de revue passeren. Daarbij zal blijken dat, ook wanneer het in beginsel mogelijk is in Nederland onder een al dan niet buitenlandse schuldenaar derdenbeslag te leggen, dit beslag alleen dán doel zal treffen wanneer de beslagen vordering ook effectief in Nederland betaalbaar is.