239 Beroep op het tenietgegaan zijn van verbintenis tot betaling algemeen

Girale betaling

Een betaling door middel van overboeking van het verschuldigde op de bankrekening van de schuldeiser is voldaan op het tijdstip dat dit bedrag op die bankrekening is bijgeschreven (art. 6:114 lid 2 jo. lid 1 BW).3

Contante betaling

Bij contante betaling is een kwitantie voor de schuldenaar het bewijs van kwijting dat de geldschuld is tenietgegaan.4 De akte van kwijting heeft dwingende bewijskracht tussen partijen (art. 157 lid 2 Rv).5 Stelt de schuldenaar contant te hebben betaald zonder daarvoor een kwitantie van de schuldeiser te hebben ontvangen,6 dan ligt dat in de risicosfeer van de schuldenaar. De debiteur had gebruik kunnen maken van de middelen die de wet voor deze gevallen ten dienste heeft gesteld (opschorting (art. 6:48 lid 3 BW) of girale betalingen).

Automatische incasso

Bij automatische incassobetalingen is het niet de rekeninghouder maar de schuldeiser die opdracht geeft tot een betaling ten laste van de betaalrekening van de schuldenaar.7 De gedebiteerde rekeninghouder en de bank hebben bij een automatische incasso de bevoegdheid om binnen een bepaalde periode te storneren (het verrichten van een herstelboeking bij een onjuiste girale afschrijving) om zo afschrijvingen ongedaan te maken. Voor stornering is een feitelijke handeling nodig hetzij van degene op wiens naam de rekening staat waarvan het bedrag wordt afgeschreven hetzij van de bank wegens een onvoldoende saldo.8 Bij elke girale betaling (en dus ook een automatische incasso) vindt de betaling en daarmee het tenietgaan van de onderliggende geldschuld plaats op het moment dat de betaalrekening van de crediteur wordt gecrediteerd (art. 6:114 lid 2 jo. lid 1 BW).9

Nadere betalingsafspraak?

Wanneer door verweerder wordt gesteld dat de verbintenis waarvan nakoming wordt gevorderd is tenietgegaan door uitvoering van een nadere betalingsafspraak, zal verweerder dienen te stellen en zo nodig te bewijzen dat een betalingsafspraak is gemaakt en dat die afspraak is uitgevoerd (een bevrijdend verweer).10 Betwist eiser dat een betalingsregeling tot stand is gekomen en dat hij betalingen heeft ontvangen, dan ligt het op de weg van verweerder om zijn verweer met een afschrift van de gestelde betalingsregeling en betalingsbewijzen nader te concretiseren.

Heeft afdracht plaatsgevonden?

Indien een opdrachtnemer bij de uitvoering van de opdracht voor rekening van de opdrachtgever gelden heeft ontvangen, moet hij daarvan rekening doen (art. 7:403 lid 2 BW). “Wie geld voor een ander heeft ontvangen en aanvoert dit aan die ander te hebben afgedragen, dient daarvan het bewijs te leveren: eiser dient het bewijs te leveren dat de schuld is ontstaan, dat gedaagde gelden heeft ontvangen; de gedaagde dat de schuld is tenietgegaan, doordat hij de gelden aan de eiser heeft afgedragen.”11

Voorbeeld

De rechtsopvolger van een overleden volmachtgeefster vorderde van een gevolmachtigde nakoming van diens verplichting jegens de volmachtgeefster tot afdracht van gelden die de gevolmachtigde van een derde had ontvangen ten behoeve van de volmachtgeefster. De gevolmachtigde bestreed niet dat hij deze gelden had ontvangen en evenmin zijn contractuele verplichting om deze gelden aan de volmachtgeefster af te dragen, maar voerde tot verweer aan dat hij reeds aan zijn verplichting had voldaan, namelijk door de gelden aan de volmachtgeefster af te dragen (verbintenis tot afdracht is inmiddels tenietgegaan: een bevrijdend verweer). De eisende partij mocht niet worden belast met het bewijs van de onjuistheid van deze door de gevolmachtigde aangevoerde stelling.12