6.2.7 Motivering van de uitspraak

Partijen hebben recht op een gemotiveerde uitspraak. Uit artikel 121 Grondwet en artikel 30 Rv volgt de verplichting van rechters om hun uitspraken te motiveren. Ook uit artikel 6 EVRM is door het Europese Hof een dergelijke verplichting afgeleid.1 Hoever dit recht op motivering gaat is wel afhankelijk van de specifieke omstandigheden en van de wijze waarop partijen het processuele debat hebben gevoerd. Indien de vordering als juist is erkend, is volgens de Hoge Raad een motivering van de toewijzing van de vordering overbodig, omdat de gegrondheid reeds voldoende volgt uit de erkenning.2 Of van het recht op motivering afstand kan worden gedaan, is onduidelijk.

Partijen kunnen mijns inziens in ieder geval niet bij overeenkomst afspreken dat hun uitspraak niet gemotiveerd zal worden. Verschillende belangen zijn bij motivering betrokken.3 Motivering heeft ten eerste een legitimatiefunctie: motivering kan helpen een beslissing meer aanvaardbaar te maken.4 Het is van belang dat partijen zich neer kunnen leggen bij een beslissing, omdat dit voor henzelf bevredigender is en omdat het gevaar van eigenrichting hierdoor afneemt. Ook kan motivering voor de samenleving de beslissing meer aanvaardbaar maken, waardoor het vertrouwen in de rechtspraak toeneemt.

Ten tweede bevordert motivering de kwaliteit van beslissingen, doordat zij controle mogelijk maakt. Deze controle vindt plaats door partijen zelf, die kunnen zien of de rechter acht heeft geslagen op hun argumenten, maar ook door de rechter in een hogere instantie, en door de samenleving als geheel.5 De kwaliteit wordt hierdoor op twee manieren bevorderd. Ten eerste kan een hogere instantie fouten die zijn gemaakt achteraf herstellen. Ten tweede heeft controle ook een preventieve functie: de rechter die weet dat zijn uitspraak wordt gecontroleerd, zal wellicht zorgvuldiger te werk gaan. Bij het nemen van zijn beslissing zal hij er waarschijnlijk reeds rekening mee houden dat hij haar ook dient te motiveren. Een hogere kwaliteit van rechtspraak is in het belang van partijen. Ook kan hierdoor het vertrouwen van de samenleving in de rechtspraak toenemen en de kans op eigenrichting verminderen.

Ten slotte bevordert motivering van vonnissen de rechtseenheid en de rechts-ontwikkeling.6 Hierdoor is het voor derden makkelijker om hun kansen in een eventuele procedure in te schatten, waardoor zij wellicht eerder van een gang naar de rechter af zullen zien. De kosten van de rechtspleging dalen hierdoor dus. Bovendien draagt rechtseenheid bij aan het vertrouwen van de samenleving in de rechtspraak.