4.5.2 Keuze van de deskundige

In 1988 heeft de wetgever partijen beperkt in hun invloed op de keuze van de deskundige.

Tot 1 april 1988 hadden partijen doorslaggevende invloed op de keuze van de persoon en het vakgebied van de deskundige. Als de rechter had besloten om een deskundigenadvies in te winnen, was hij namelijk verplicht de deskundige te benoemen over wiens benoeming partijen het eens waren (art. 223 lid 1 Rv 1838). In andere gevallen benoemde de rechter zelf een deskundige en mochten partijen in diens plaats samen een andere deskundige voorstellen (art. 223 lid 2 Rv 1838).1 Van Boneval Faure zette uiteen waarom het van belang is dat de persoon van de deskundige aanvaardbaar is voor partijen:

In het Ontwerp NJ V van 1911 was opgenomen dat de benoeming van de deskundige zo (veel) mogelijk in overleg met partijen behoorde te geschieden,3 evenals in het ontwerp van de Staatscommissie-Gratama.4 Bij de totstandkoming van het nieuwe bewijsrecht werd het zonder verdere toelichting beter geacht de keuze van de persoon niet aan partijen over te laten en de rechter niet te binden aan door partijen aangewezen personen.5 Sinds 1 april 1988 benoemt de rechter een deskundige na overleg met partijen (art. 194 lid 2 Rv). Het overleg mag mondeling of schriftelijk plaatsvinden. Soms vindt het plaats tijdens een comparitie of pleidooi.6 In andere gevallen overweegt de rechter meestal in een tussenuitspraak dat hij een deskundige zal benoemen en geeft hij partijen gelegenheid zich bij akte daarover uit te laten.

Het overleg wordt slechts bij uitzondering achterwege gelaten.7 Volgens advocaat-generaal Huydecoper mag het overleg achterwege worden gelaten als het niet nodig of niet zinvol is, bijvoorbeeld doordat er geen twijfel over kan bestaan wie als deskundige zal worden benoemd.8 Een enkele keer mogen partijen na de benoeming van de deskundige nog aan de griffier laten weten of zij zich in de keuze van de rechter kunnen vinden.9 In een zaak waarin een partij op eigen initiatief voorstellen deed voor de te benoemen deskundige, moest de rechter, alvorens te beslissen, de wederpartij in het kader van het voorgeschreven overleg gelegenheid bieden op de voorstellen te reageren.10

De benoeming van een deskundige vindt plaats in een tussenuitspraak. Daartegen staat geen hogere voorziening open (art. 194 lid 2 Rv),11 ook niet als een andere deskundige wordt benoemd dan de door een partij voorgestelde persoon.12 In beginsel kan een rechtsmiddelenverbod worden doorbroken als wordt geklaagd dat in de vorige instantie bij de behandeling van de zaak een zodanig fundamenteel rechtsbeginsel is geschonden dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak niet meer kan worden gesproken.13 Wanneer het overleg met partijen achterwege wordt gelaten, wordt dat in lagere rechtspraak echter niet gezien als een schending van het beginsel van hoor en wederhoor die doorbreking van het appelverbod rechtvaardigt.14

In de praktijk volgt de rechter bij de keuze van de te benoemen persoon meestal overeenkomstig het tot 1 april 1988 geldende recht het eensluidende voorstel van partijen, tenzij de deskundige van hun voorkeur niet bereid is de benoeming te aanvaarden 15 In menig geval zijn partijen het over de keuze van de persoon echter niet eens. Op de knoop die de rechter dan doorhakt, wordt ingegaan in par. 4.7.2.