8.2.2.4.3 Samenloop van Vordering en (ander) beslag

494. Alvorens de vraag onder ogen te zien wanneer een derde heeft te gelden als 'houder van penningen' in de zin van art. 19 lid 2 Iw. 1990 (zie daarvoor § 8.2.2.5), zullen eerst nog enige beschouwingen worden gewijd aan de voor de praktijk niet onbelangrijke vraag inzake de gevolgen van samenloop tussen een (eerder) gelegd gewoon executoriaal derdenbeslag en een (nadien) door de Ontvanger gedane Vordering.1Het gaat dan om de vraag of de fiscale Vordering - als vereenvoudigd derdenbeslag - op grond van art. 19 lid 5 Iw. 1990 zó 'zwaar' weegt dat de derde daaraan zonder meer dient te voldoen, óók wanneer reeds vóórdien ten laste van de belastingschuldenaar door andere schuldeisers2 onder hem executoriaal beslag is gelegd. Anders gezegd: dient de derde in dat geval - zoals art. 478 lid 13 voorschrijft - de verschuldigde geldsom( men) af te dragen aan

zulks ten behoeve van 'de gezamenlijke beslagleggers', of dient hij in alle gevallen te handelen als is voorgeschreven in art. 19 lid 5 Iw. 1990? Aangezien de verhouding tussen art. 478 en art. 19 lid 5 Iw. 1990 niet in alle opzichten duidelijk is4, zullen zich ook hier situaties kunnen voordoen waarin het voor de derde verstandig is om - desnoods met het risico de 'kosten van vervolging' (art. 19 lid 6 Iw. 1990) te moeten betalen5 - zich voorshands op de twijfel-exceptie als bedoeld in art. 6:37 te beroepen. Immers, wanneer de Vordering wérkelijk een (vereenvoudigd) derdenbeslag is, komen ook de derde aan wie deze is gedaan, alle verweermiddelen toe waarvan de 'echte' derde-beslagene zich kan bedienen.6

De tekst van art. 19 Iw. 1990 laat over voormelde vraag weinig aan duidelijkheid te wensen over, en gaat ervan uit dat art. 19 zonder meer vóór art. 478 gaat. Lid 1, 2 en 5verplichten de derde immers vrijwel zonder enige beperking om aanstonds aan de gedane Vordering te voldoen. In lid 5 is daaraan nog toegevoegd dat de derde dat zelfs moet doen

Dit is uitsluitend anders - zo gaat het vijfde lid verder - indien

Aangezien er vrijwel geen vorderingen zijn die hoger preferent zijn dan die van de Ontvanger7, zal de derde welhaast nooit op dié grond niet aan de Vordering behoeven te voldoen. De fiscale Vordering is overigens ook alleen maar goed denkbaar juist vanwege het hoge voorrecht van de fiscus8: zonder dat zou de Vordering immers een weinig slagvaardig9 verhaalsinstrument zijn, aangezien er dan regelmatig botsingen zouden ontstaan met andere hoger bevoorrechte vorderingen.

495. Reeds uit het voorgaande lijkt de conclusie te mogen worden getrokken, dat de Vordering van art. 19 Iw. 1990 de gewone regels van het civielrechtelijk beslag- en executierecht10 op wezenlijke onderdelen kan doorkruisen. Ook de parlementaire geschiedenis van het huidige beslag- en executierecht, biedt aan deze conclusie steun. Blijkens de MvA I Inv.11 (bij de rangregeling van de art. 480 e.v.) heeft de regering, naar aanleiding van vragen in het Voorlopig Verslag (1)12 over de reikwijdte van - het toen nog geldende - art. 7 Iw. 1845, het volgende geantwoord:

En voorts:

Wat hier nog is opgemerkt over art. 7 Iw. 1845, is zonder meer van overeenkomstige toepassing op art. 19 lid 5 Iw. 1990: tussen beide bepalingen bestaan op dit punt geen verschillen.

Daarmee lijkt de conclusie gerechtvaardigd te zijn dat (de afwikkeling van) de fiscale Vordering in beginsel vóór die van een eerder gelegd derdenbeslag gaat. De derde(-beslagene) is derhalve gehouden het door hem verschuldigde aan de Ontvanger te voldoen, en niet overeenkomstig art. 478 lid 1 aan de deurwaarder 'die het oudste executoriale beslag' heeft gelegd.13 Zo is misschien zelfs niet geheel uitgesloten dat de deurwaarder of advocaat (art. 477 lid 1), aan wie de derde reeds had afgedragen op het moment dat de Vordering aan hem werd gedaan14, gehouden is of kan worden het aldus ontvangene weer aan de Ontvanger af te dragen (uiteraard niet verder dan tot het beloop van de belastingschuld waarvoor de Vordering is gedaan). Toch zou dit echter op een té gespannen voet staan, met juist het karakter van de Vordering als (vereenvoudigd) derdenbeslag: door de eerdere afdracht van de verschuldigde geldsom(men) aan de deurwaarder die het oudste executoriale beslag had gelegd, is de executie geëindigd. Immers, alleen tot aan het moment van betaling kan een andere schuldeiser door het leggen van beslag nog meedelen in de opbrengst.15 De schuldeiser die pas daarná beslag legt, vist dus in zoverre achter het net. Een en ander zal dan ook moeten gelden voor de Ontvanger, die pas ná die afdracht aan de deurwaarder zijn Vordering aan de derde doet: ook hij is dan te laat. Dit klemt nog te meer wanneer de Vordering - doordat daaraan niet vrijwillig wordt voldaan - door de Ontvanger wordt 'vervolgd' door een executoriaal derdenbeslag: dát beslag wordt dan zeker gelegd op een vordering die - door de betaling - niet meer tot het vermogen van de belastingschuldenaar behoort. De 'doorkruising' van de regels van beslagen executierecht gaat dus niet zó ver dat, niettegenstaande het systeem van art. 478, óók nog met succes een Vordering zou kunnen worden gedaan (resp. later derden-beslag gelegd) op een vordering die niet meer tot het voor verhaal vatbare vermogen van de schuldenaar zou behoren.16 Dit heeft ook niets meer te maken met het doen gelden van de hoge preferentie van belastingvorderingen.

Ook overigens zal moeten worden aangenomen dat, zodra de Ontvanger eenmaal op de voet van art. 19 lid 6 Iw. 1990 executoriaal derdenbeslag heeft gelegd - ook al is in het beslagexploot de relatie met de Vordering gelegd - het bepaalde in art. 478 lid 1 in beginsel zijn volle werking (her)neemt. Dat doet overigens niet af aan de hoogpreferente positie van de Ontvanger: wat uiteindelijk aan de deurwaarder van het oudste 'gewone' executoriale beslag is afgedragen, zal dan toch weer aan de fiscus ten goede komen, zo nodig in het kader van een rangregeling. De derde onder wie beslag( en) is (zijn) gelegd, gevolgd door een of meer Vorderingen ex art. 19 Iw. 1990, doet er verstandig aan zich het hiervoor betoogde zeer goed te realiseren. Wanneer de situatie door een reeks van gelegde beslagen en/of Vorderingen, in combinatie met eventueel reeds verrichte betalingen, uiterst complex en ondoorzichtig is geworden, zal voor de derde de veiligste weg zijn om de twijfel-exceptie van art. 6:37 weer in stelling te brengen.17 Tot slot moet echter wel nog worden bedacht dat, hoe de verhouding tussen een (eerder of later) 'gewoon' derdenbeslag ook is, uiteindelijk steeds zal moeten worden vastgesteld, wélke vorderingen, rekening houdend met de wettelijke redenen van voorrang, op de beslagen geldsom(men) kunnen worden verhaald. Dat zullen meestal de belastingvorderingen zijn maar, naar uit het voorgaande volgt, dat behoeft niet altijd het geval te zijn. De besproken 'doorkruising' betekent dus uiteindelijk geen inbreuk op de gewone regels van het verhaalsrecht.