5.5.5 Een reglement als beoordelingsmaatstaf

In 1992 werd in de wet opgenomen dat ook een besluit in strijd met een reglement vernietigbaar is, art. 2:15 lid 1 sub c BW. Tot die tijd bestond onduidelijkheid over de status van een besluit dat in strijd met een reglementaire bepaling genomen was.1 Vanaf 1992 is in de wet vastgelegd dat een besluit in strijd met een reglement vernietigbaar is. In de memorie van toelichting werden hieraan de volgende woorden gewijd:

In de overwegingen om in de wet op te nemen dat een besluit in strijd met een reglement vernietigbaar is, heeft het arrest van de Hoge Raad over Febeco een rol gespeeld.3 Baseballer Jakoba vorderde bij het Gerecht in eerste aanleg te Curaçao in kort geding een bevel aan Febeco (de Curaçaose federatie van baseball verenigingen) om hem in te schrijven als lid van baseballvereniging Wild Cats Honda. Febeco weigerde dat. Door de weigering kon Jakoba niet geplaatst worden op de spelerslijst van Wild Cats Honda en dat had tot gevolg dat hij niet namens deze vereniging kon deelnemen aan de baseballcompetitie. Het besluit van het bestuur van Febeco om Jakoba niet in te schrijven was in strijd met haar eigen reglementen zo oordeelde het Hof van Justitie. De Hoge Raad bevestigde dat oordeel en voegde daaraan toe dat een besluit in strijd met een reglement door de rechter vernietigd kan worden. In art. 2:15 lid 1 sub c BW is dat nu vastgelegd.

In art. 2:15 lid 1 sub c BW wordt geen onderscheid gemaakt naar de aard van de reglementaire bepalingen die worden overtreden. Zowel bij het niet naleven van een reglementaire bepaling over totstandkoming als bij niet naleving van een in een reglement opgenomen inhoudelijke bepaling, is een in strijd met die reglementaire bepaling genomen besluit, vernietigbaar. Dat wijkt af van het in art. 2:14 en 15 BW gevolgde systeem waarin een besluit in strijd met een bepaling die ziet op de inhoud van het besluit nietig en een besluit in strijd met een voorschrift dat de totstandkoming van een besluit regelt, vernietigbaar is. Naar aanleiding van vragen hierover van de vaste Kamercommissie is in de memorie van antwoord de volgende passage opgenomen:

In het huidige tijdsgewricht vraag ik mij af of nog wel vol te houden is dat een besluit in strijd met een reglement in alle gevallen vernietigbaar is. Zowel de statuten als reglementen kunnen het voor de rechtspersoon geldende objectieve recht bevatten. Het belang van reglementen zal alleen maar toenemen. In de Nederlandse Corporate Governance Code wordt regelmatig naar reglementen verwezen.5 Voor een ander voorbeeld verwijs ik naar de - inmiddels niet meer geldende - departementale richtlijnen waarin was vastgelegd dat de statuten mochten bepalen dat een orgaan van de vennootschap een reglement zou opstellen ter regeling van de besluitvorming voor een meerhoofdig bestuur en een meerhoofdige raad van commissarissen.6 De departementale richtlijnen zijn niet meer van kracht, er zullen in de praktijk binnen organisaties van rechtspersonen nog heel wat daarop gebaseerde reglementen van kracht zijn.

Artikel 2:15 lid 1 sub c BW is destijds toegevoegd om een einde te maken aan de discussie over de status van reglementen en te voorkomen dat een besluit in strijd met een reglementaire bepaling op grond van art. 2:8 lid 2 BW aan de redelijkheid en billijkheid getoetst zou moeten worden.7 Erg overtuigend vind ik dit niet. Het was beter geweest als de wetgever alvorens deze bepaling toe te voegen, eerst had nagedacht over de status van reglementen en het hiërarchische verschil tussen statuten en reglementen. In het verlengde daarvan hadden vragen aan de orde moeten komen als: welk orgaan is bevoegd tot het vaststellen en wijzigen van een reglement en hoe moet een reglement bekend gemaakt worden binnen de organisatie van de rechtspersoon. Reglementen worden in tegenstelling tot statuten niet bij het handelsregister gepubliceerd. Het is dus niet altijd eenvoudig verifieerbaar of er llberhaupt een reglement is, en zo ja, of daarin voorschriften zijn opgenomen die bij het nemen van besluiten moeten worden nageleefd. Als aan die aspecten aandacht was besteed, was ook een betere motivering voor de gelijke behandeling van inhoudelijke en totstandkomingsvoorschriften in reglementen mogelijk geweest. De redenering zou als volgt geweest kunnen zijn: statuten bevatten de fundamentele organisatieregels van de rechtspersoon en zijn daarom van hogere orde dan reglementen. Reglementen bevatten in de regel de huishoudelijke aangelegenheden die binnen de organisatie van de rechtspersoon geregeld moeten worden. In die lijn is verdedigbaar dat besluiten die voor wat betreft hun inhoud in strijd met een statutaire bepaling nietig zijn en dat strijd met een reglementair voorschrift leidt tot vernietigbaarheid. In hoofdstuk 8 § 5.3 zal ik op besluiten in strijd met een reglement terugkomen.