6.3.2.0 Introductie

Bij aanvang van het onderzoek was het voornemen van de onderzoeker om bij elk van de geselecteerde rechtbanken twee maanden onderzoek te doen. Beoogd was om per rechtbank twintig voorgeleidingen van minderjarige verdachten en achtmaal de wekelijkse zittingsdag van de raadkamer gevangenhouding voor jeugdzaken bij te wonen, alsook interviews af te nemen met drie tot vijf rechters. Deze aantallen waren, na overleg met verschillende deskundigen uit de wetenschap en de rechtspraktijk, gekozen op basis van de inschatting dat deze aantallen zouden volstaan om een beeld te verkrijgen van de voorlopige hechtenispraktijk van minderjarigen in de betreffende rechtbanken. Ook speelde hierbij een rol dat – ingevolge het beleid van de Raad voor de Rechtspraak – de belasting die onderzoek met zich brengt voor de rechtbanken enigszins binnen de perken moet blijven.1 Verder was ook de praktische haalbaarheid van de uitvoering van het onderzoek – qua planning, tijdsinvestering en kosten – een relevante factor bij het bepalen van de grootte van het sample van de te observeren voorgeleidingen en raadkamerzittingen.

Tijdens het onderzoek bleek het bijwonen van twintig voorgeleidingen zelfs bij de ‘grote rechtbanken’ (Amsterdam en Den Haag) veel meer tijd te kosten dan vooraf gepland. De oorzaak hiervan was gelegen in het beperkte aantal minderjarigen dat werd voorgeleid, in combinatie met de omstandigheid dat de onderzoeker, vanwege andere werkzaamheden, niet te allen tijde beschikbaar was om voorgeleidingen te kunnen bijwonen. Nu voorgeleidingen van minderjarigen bij de ‘kleinere’ rechtbanken (Almelo, Breda en Lelystad) nog minder frequent voorkwamen, heeft de onderzoeker, in overleg met zijn promotoren en de Raad voor de Rechtspraak, besloten om bij deze rechtbanken niet twintig, maar tien voorgeleidingen van minderjarigen bij te wonen. Voorts brengt de strategie van het bijwonen van acht aansluitende zittingsdagen met zich dat de aantallen geobserveerde raadkamerzittingen per rechtbank afwijkend zijn. De ‘grote’ rechtbanken hebben immers wekelijks aanzienlijk meer raadkamerzittingen dan de ‘kleinere’ rechtbanken. Deze ongelijke aantallen van geobserveerde voorgeleidingen en raadkamerzittingen weerspiegelen echter ook de realiteit, in die zin dat ‘grote’ rechtbanken een groter aandeel hebben in de Nederlandse voorlopige hechtenispraktijk dan de ‘kleine’ rechtbanken (zie tabel 6.1 voor een overzicht).

Bij veruit de meeste geobserveerde voorgeleidingen en raadkamerzittingen (N=2014) moest de rechter-commissaris of raadkamer beslissen over een vordering van de officier van justitie tot inbewaringstelling of (verlenging van de) gevangenhouding van de verdachte (zie tabel 6.2). Tijdens een aantal bijgewoonde voorgeleidingen en/of raadkamerzittingen is er beslist over een (tussentijds) verzoek van de advocaat tot schorsing van de voorlopige hechtenis of tot wijzigig van de schorsingsvoorwaarden, een vordering van de officier van justitie tot opheffing van de schorsing van de voorlopige hechtenis of over een appèl dat is ingesteld door het Openbaar Ministerie tegen de afwijzing van de vordering tot inbewaringstelling. Bij één bijgewoonde voorgeleiding had de officier van justitie op het laatste moment de vordering tot inbewaringstelling (telefonisch) ingetrokken en besloten om over te gaan tot verlenging van de inverzekeringstelling, waardoor de voorgeleiding uiteindelijk een ‘kale’ toetsing van de rechtmatigheid van de inverzekeringstelling betrof.5

De voorgeleidingen en raadkamerzittingen die zijn geobserveerd, zijn niet geselecteerd, maar zijn afhankelijk geweest van de zaken die in de betreffende periode bij de betreffende rechtbank langskwamen en van de beschikbaarheid van de onderzoeker (zie par. 6.4). De geobserveerde voorgeleidingen en raadkamerzittingen kunnen niet worden beschouwd als representatief voor alle voorgeleidingen en raadkamerzittingen van jeugdigen bij de betreffende rechtbanken.