HR, 29-04-2011, nr. 09/03594

Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft C.M.I. Containermasters (Nederland) B.V. (hierna: CMI) goederen van Melchemie voor haar in opslag gehouden.

Bij beschikking van 12 november 1993 heeft CMI van de gemeente Rotterdam een hinderwetvergunning verkregen met betrekking tot de inrichting aan de [a-straat 1,2 en 3] te Rotterdam, bestemd voor een op- en overslagbedrijf van koopmansgoederen en chemicali n, waaronder gevaarlijke stoffen.

Bij brief van 13 juni 1995 heeft de Milieudienst Rijnmond (hierna: DCMR) CMI onder meer als volgt bericht:

[Betrokkene 3], destijds directeur van CMI, heeft [betrokkene 1], destijds medewerker van Melchemie, ingelicht over de controle door DCMR, waarvan [betrokkene 1] blijkens een intern ‘bezoekrapport’ van 20 juni 1995 vervolgens verslag aan [betrokkene 2], de toenmalige directeur van Melchemie, heeft gedaan. Het rapport vermeldt onder meer:

Op dit bezoekrapport is door [betrokkene 2] de aantekening geplaatst: ‘vervolgens 2e inspectie Febr. '96!’.

Op 28 februari 1996 is brand ontstaan in loods 29 van CMI. In loods 29 waren chemische stoffen, waaronder de stof calciumhypochloriet (die oxiderend2. is en daarom een bijzonder gevaar oplevert in de zin van art. 6:175 BW), krachtens overeenkomst tussen CMI als bewaarder en Melchemie als eigenaar van de stoffen opgeslagen.

In de naast loods 29 gelegen loods 27 was een zending paardenhaar van Delbanco opgeslagen, die door de brand geheel verloren is gegaan. Sphere Drake en Intercargo hebben als verzekeraars van Delbanco op grond van de polis een bedrag van 500.000,- aan Delbanco uitgekeerd.

In loods 29 is een blauw vat met chemicali n met een gewicht van 60 kg, dat in strijd met de veiligheidsvoorschriften door CMI nabij vaten met calciumhypochloriet was geplaatst, op vaten met calciumhypochloriet gevallen, waarbij calciumhypochloriet uit de verpakking is geraakt en met de chemicali n uit het blauwe vat in aanraking is gekomen, als gevolg waarvan brand is ontstaan3..

Tussen het moment waarop haar directeur kennisnam van het hierv r (onder 1.4) genoemde bezoekrapport en de brand op 28 februari 1996 heeft Melchemie zich niet tot CMI gewend met de vraag of CMI de van overheidswege verlangde maatregelen had getroffen. Voorts heeft Melchemie in deze periode haar gebruik van de loodsen van CMI als opslagplaats voor haar chemische stoffen niet substantieel gewijzigd, met dien verstande dat op de dag van de brand in de loodsen 27 en 29 van CMI tussen 1.100 en 1.200 ton chemische stoffen van Melchemie lagen opgeslagen, waarvan het merendeel oxiderend was4..

Bij exploot van 31 augustus 2006 hebben Delbanco c.s. Melchemie voor de rechtbank Arnhem gedagvaard. Zij hebben een verklaring voor recht dat Melchemie jegens hen aansprakelijk is voor de schade als gevolg van het verlies van de zending paardenhaar, een verwijzing naar de schadestaatprocedure en een veroordeling van Melchemie in de proceskosten gevorderd.

Na een ‘akte ex art. 120 lid 4 Rv’ van Delbanco c.s. en conclusie van antwoord heeft de rechtbank bij tussenvonnis van 10 januari 2007 een comparitie van partijen gelast, welke comparitie op 16 april 2007 heeft plaatsgevonden. Bij eindvonnis van 13 juni 2007 heeft de rechtbank de vorderingen van Delbanco c.s. afgewezen.

Bij exploot van 7 september 2007 (en een herstelexploot van 12 september 2007) zijn Delbanco c.s. in hoger beroep gekomen. Delbanco c.s. hebben zes grieven aangevoerd en hebben geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis zal vernietigen en hun vorderingen alsnog zal toewijzen. Melchemie heeft verweer gevoerd.

Ter zitting van 18 maart 2009 hebben partijen de zaak doen bepleiten, bij welke gelegenheid Delbanco c.s. bij akte nog een drietal producties in het geding hebben gebracht.

Bij arrest van 21 april 2009 heeft het hof het vonnis van de rechtbank vernietigd. Het hof heeft, opnieuw rechtdoende, voor recht verklaard dat Melchemie jegens Delbanco c.s. aansprakelijk is voor de geleden schade welke is ontstaan door het verlies van de zending paardenhaar van Delbanco in de brand bij CMI op 28 februari 1996, en heeft Melchemie veroordeeld tot betaling van schadevergoeding aan Delbanco c.s., nader op te maken bij staat en te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 28 februari 1996 tot aan de voldoening.

Bij exploot van 21 juli 2009 heeft Melchemie tijdig5. cassatieberoep ingesteld. Delbanco c.s. hebben geconcludeerd tot verwerping. Partijen hebben hun standpunten schriftelijk doen toelichten en vervolgens gere- en dupliceerd.

Niet reeds de enkele mogelijkheid van schade als verwezenlijking van aan een bepaald gedrag inherent gevaar doet dat gedrag onrechtmatig zijn; zodanig gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig indien de mate van waarschijnlijkheid van schade als gevolg van dat gedrag zo groot is dat de betrokkene zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden6.. De Hoge Raad heeft in het Kelderluikarrest7. aangegeven welke factoren bij het in het leven roepen van gevaarzettende situaties in aanmerking dienen te worden genomen:

Het antwoord op de vraag of de laedens in een concreet geval meer risico heeft genomen dan redelijkerwijs verantwoord was, is mede afhankelijk van de voorzienbaarheid van de schade en de kenbaarheid van het achterliggende gevaar. Van deelnemers aan het maatschappelijk verkeer kan redelijkerwijs niet worden gevergd dat zij hun gedrag op geheel onbekende gevaren afstemmen. Als geen rekening zou worden gehouden met de (geobjectiveerde) kennis van de laedens, zouden aan de in het maatschappelijk verkeer betamende zorgvuldigheid zodanig hoge eisen worden gesteld, dat men daaraan realiter niet meer zou kunnen voldoen9.. Van belang is de (geobjectiveerde) kennis van de laedens met betrekking tot:

De eerste twee elementen betreffen de onrechtmatigheid, terwijl het derde element in de sfeer van de relativiteit ligt. Het tweede element vormt in de praktijk niet vaak een re le hindernis voor het aannemen van onrechtmatigheid. In de meeste gevallen is immers met de kennis van het gevaar en van de kans op verwezenlijking daarvan, ook de kennis van de schade gegeven. Echter, indien de laedens redelijkerwijs ervan heeft mogen uitgaan dat zijn gedrag, hoewel in abstracto gevaarlijk, in concreto niet tot schadelijke gevolgen zou leiden, is het bestaan van een toepasselijke zorgvuldigheidsnorm in die situatie voor hem niet aannemelijk, zodat zijn gedrag in die zin ook niet onzorgvuldig kan worden geacht11..

Met betrekking tot de kennis van de laedens bedient de rechter zich van twee instrumenten, te weten dat van objectivering en dat van generalisering. Objectivering biedt de rechter de mogelijkheid de laedens aan een objectieve standaard te binden. Dankzij objectivering kunnen niet slechts de risico's die de laedens kende, maar ook de risico's die hij behoorde te kennen aan het onrechtmatigheidsoordeel ten grondslag worden gelegd. In plaats van de subjectieve kennis van de laedens doet de rechter onderzoek naar de veronderstelde kennis van een gemiddelde, vergelijkbare persoon. Het kennisniveau van die fictieve persoon, meestal aangeduid als het objectieve vergelijkingstype of de maatman, vormt vervolgens de norm waaraan de laedens moet voldoen12.. In het geval de laedens over meer (subjectieve) kennis dan de maatman beschikt, wordt met deze bijzondere deskundigheid rekening gehouden13..

Naast het instrument van objectivering beschikt de rechter bij de toepassing van de kenniseis over het instrument van generalisering. Indien de rechter vaststelt dat de laedens het risico zoals dat zich in het concrete geval heeft verwezenlijkt niet (in subjectieve zin) heeft gekend, ofwel (in een objectiverende benadering) oordeelt dat de laedens dat specifieke risico redelijkerwijs niet behoefde te kennen, kan hij ervoor kiezen genoegen te nemen met een meer algemene vorm van (al dan niet geobjectiveerde) kennis van de laedens. De onrechtmatigheid wordt dan gebaseerd op de gedachte dat de laedens in ieder geval globaal heeft begrepen of behoorde te begrijpen dat hij een risico nam. Reeds op basis van die globale kennis had de laedens zijn gedrag moeten aanpassen14.. Generalisering is tot op zekere hoogte nodig. Het onder alle omstandigheden vergen van een volstrekt specifieke vorm van kennis van de laedens zou immers ertoe leiden dat praktisch nooit aansprakelijkheid zou kunnen worden aangenomen15..

De voorbeelden van generalisering die aan de jurisprudentie kunnen worden ontleend, hebben onder meer op een algemeen gevaar voor de gezondheid betrekking16.. Voor onrechtmatigheid is niet de voorzienbaarheid van de concrete causaliteit tot het ongeval of tot de schade vereist, noch van het concrete ongeval of de wijze waarop dat zich heeft verwezenlijkt17.. Voldoende is de voorzienbaarheid van een categorie van gevaren die naar ervaringsregels op een of andere wijze uit het betreffende gedrag zouden kunnen voortvloeien. Een voorbeeld is het Legionella-arrest: het was voldoende dat de laedens behoorde te weten dat een zekere veiligheidsnorm strekte tot bescherming tegen gezondheidsschade. Het gaat erom dat de laedens wist dat hij de doos van Pandora opende; bekendheid met de plagen die daaruit zouden kunnen ontsnappen, is niet nodig18.. In deze benadering heeft de voorzienbaarheid heeft slechts betrekking op het ontstaan van een zeker ongeval, niet op de exacte wijze waarop zich dat realiseert19.. Voldoende is dat met het nemen van bepaalde veiligheidsmaatregelen in het algemeen — naar objectieve maatstaven — bepaalde (gezondheids)gevaren worden voorkomen. Hierbij is niet van belang of men het gevaar dat zich heeft verwezenlijkt concreet heeft voorzien20..

Als een werkgever in gebreke is gebleven met het treffen van veiligheidsmaatregelen tegen gevaren die hem bekend waren of bekend behoorden te zijn, is hij ook aansprakelijk wanneer een hem niet bekend gevaar zich heeft verwezenlijkt. Vereist is dan wel dat het niet nemen van de maatregelen met het oog op de wel bekende gevaren de kans op verwezenlijking van het onbekende gevaar aanmerkelijk heeft verhoogd21.. Wie tekortschiet in zijn verplichting tot het nemen van veiligheidsmaatregelen ter vermijding van hem bekende gevaren, is in beginsel ook aansprakelijk indien het gevaar zich verwezenlijkt op een wijze of met gevolgen die hij niet kende, mits de verwezenlijking van dat gevaar zou zijn voorkomen door de veiligheidsmaatregelen die ten aanzien van de bekende risico's hadden behoren te worden getroffen22.. De Hoge Raad heeft in de zaak Enschede benadrukt dat voorwaarde voor toepassing van die regel is dat de aangesproken partij zijn plicht veiligheidsmaatregelen te nemen ter vermijding van de hem bekende gevaren, heeft geschonden23..

Generalisering vindt vooral toepassing met betrekking tot de kennis van de schadelijke gevolgen van de verwezenlijking van het gevaar. In dat verband heeft de Hoge Raad in het arrest over psychiatrische kliniek 't Ruige Veld voor een vergaande vorm van generalisering gekozen. Ter discussie stond of brandstichting door een uit de kliniek ontsnapte pati nte voor de kliniek voorzienbaar was. De Hoge Raad oordeelde dat niet nodig is dat bekend was of ermee rekening moest worden gehouden dat een specifiek gevaar voor brandstichting bestond. Het is voldoende dat gevaar voor weglopen bestond waardoor er verhoogd gevaar voor derden ontstond. Het is dan onverschillig of al dan niet viel te verwachten tot welk soort schade wederom weglopen van betrokkene zou leiden24..

Bij gevaarzetting gaat het veelal om actief handelen van degene die door zijn gevaarzettende optreden schade heeft veroorzaakt. Maar ook een niet-ingrijpen kan schadelijke gevolgen hebben. Gemeenschappelijk aan gevallen van nalaten is dat het niet gaat om de vraag in hoeverre men voor onvoorzichtige actieve gedragingen of zelf gecre erde gevaarlijke situaties verantwoordelijk kan worden gesteld, maar om de vraag onder welke omstandigheden actief ingrijpen is vereist en nalaten als onrechtmatig wordt aangemerkt. Indien de vraag wordt beperkt tot zuiver nalaten, geldt dat van een rechtsplicht om een gevaarlijke situatie op te heffen of daarvoor te waarschuwen slechts sprake kan zijn, wanneer de ernst van het gevaar tot het bewustzijn van de waarnemer is doorgedrongen. Van een rechtsplicht om een waargenomen gevaarlijke situatie voor het ontstaan waarvan men niet verantwoordelijk is, op te heffen of anderen daarvoor te waarschuwen, kan in het algemeen slechts sprake zijn, wanneer de ernst van het gevaar tot het bewustzijn van de waarnemer is doorgedrongen, zulks behoudens het bestaan van bijzondere verplichtingen tot zorg en oplettendheid zoals uit een speciale relatie met het slachtoffer of met de plaats waar de betrokken situatie zich voordoet, kunnen voortvloeien25.. De volgende voorwaarden voor aansprakelijkheid wegens zuiver nalaten zijn te geven:

In deze voorwaarden herkent men — in meer toegespitste vorm — de Kelderluikcriteria. Verschil is dat in gevallen van zuiver nalaten de voorwaarden stringenter lijken te zijn, met name ten aanzien van het vereiste van de bewustheid van het gevaar26.. Aangenomen wordt dat zuiver nalaten eerst onrechtmatig is, indien vaststaat dat van concrete kennis van de waarnemer omtrent het bestaande gevaar sprake was27..

Voor waarnemers op wie een bijzondere zorgplicht rust, geldt de terughoudendheid bij het aannemen van onrechtmatigheid niet of althans in mindere mate. Dergelijke waarnemers kunnen dus ook buiten het geval dat zij zich daadwerkelijk van het bestaande gevaar bewust zijn geweest, wegens schending van een zorgvuldigheidsnorm aansprakelijk worden gehouden, indien dat gevaar voor hen kenbaar was28.. Volgens de Hoge Raad kan het bestaan van de hier bedoelde zorgplichten (onder meer) voortvloeien uit een bijzondere relatie van de waarnemer met het slachtoffer of een bijzondere relatie van de waarnemer met de plaats waar het gevaar zich voordoet29.. Giesen noemt ook de bijzondere relatie van de waarnemer met een roerende zaak die op enigerlei wijze verband houdt met het gevaar30.. In dat verband kan worden gewezen op het Haringkar-arrest waarin aansprakelijkheid werd aangenomen van een automobilist wiens auto tijdelijk onbeheerd, met de sleutel in het contact, was achtergelaten en vervolgens was meegenomen door een derde die daarmee een ongeval had veroorzaakt31..

In dit kader kan tevens worden gewezen op degene die zorg en verantwoordelijkheid heeft voor een terrein (of openbare weg of leidingen) en op wie een specifieke zorgplicht ten opzichte van mogelijke gebruikers rust. De gevergde mate van zorg is afhankelijk van de bijzondere omstandigheden van het geval. Zo zal van belang zijn of de terreinbeheerder zelf de gevaarlijke situatie in het leven heeft geroepen of kennis had van die situatie. Is dat het geval, dan zal van een verhoogde zorgplicht sprake zijn, waarbij de bekende Kelderluikcriteria weer een rol zullen spelen. Ook als de terreinbeheerder niet op de hoogte is van de gevaarlijke situatie, zal zijn zorgplicht meebrengen dat hij het nodige onderzoek verricht, uiteraard binnen redelijke grenzen en kosten32..

Volgens Tjong Tjin Tai kunnen drie categorie n van nalaten worden onderscheiden.

De eerste categorie betreft een verplichting tot handelen die berust op een eerder doen. De laedens is iets begonnen wat hij niet goed heeft afgemaakt. Het gaat bij een dergelijk nalaten dat verbonden is aan een doen eenvoudigweg om wat van oudsher zorgvuldigheid wordt genoemd. Handelingen dient men behoorlijk te verrichten of niet. Deze categorie van nalaten wordt in het Franse recht passend aangeduid als nalaten in het doen (l'omission dans l'action). Men moet deze gevallen strikt onderscheiden van gevallen waarin de omissie niet met een eerdere daad samenhangt.

Een tweede categorie van verplichtingen tot een doen betreft gevallen waarin de verantwoordelijkheid zich niet op de eigen daden richt, maar op een zeker object of persoon waarvoor men zorgdraagt. Veel van deze plichten zijn tegenwoordig in risicoaansprakelijkheden neergelegd: van oudsher betrof het echter een plicht om te zorgen dat de in het object besloten innerlijke energie geen schade aan derden toebracht. Deze verantwoordelijkheid is vanuit de zeggenschap te beredeneren: het is de ‘opzichter’ die zich in de beste positie bevindt om schade te voorkomen. Aan deze zorg is moeilijker invulling te geven dan bij de eerste categorie: de laedens is immers niet noodzakelijk steeds daadwerkelijk in de gelegenheid schade te voorkomen. Niet hijzelf, maar het object van zijn zorg brengt de schade immers toe. De ‘opzichter’ zou de schade hooguit kunnen voorkomen. Bij deze categorie is de grondslag van de plicht niet in een direct voorafgaand doen gelegen. Men is aansprakelijk, ook al was men op het moment niet zelf in de buurt van het object en ook niet met de gedachten daarbij.

De derde categorie wordt gevormd door de gevallen die men aanduidt als ‘zuiver nalaten’. Het betreft gevallen waarin van een nalaten dat samenhangt met een eerder doen of met zorg voor een object geen sprake is. In een dergelijk geval is er geen zeggenschap over de relevante oorzaak van de schade. De reden om een plicht tot handelen op te leggen kan in zulke situaties uitsluitend zijn gelegen in het nadeel aan de belangen van de gelaedeerde dat onder de concrete omstandigheden dreigt33..

Bij de eerste categorie nalaten gaat het in wezen om een doen. Van iemand die een activiteit onderneemt, mag men verwachten dat hij in staat is die activiteit zorgvuldig uit te voeren, of anders daarvan afziet. Daar is een objectieve toets van de kennis en vaardigheden van de laedens op zijn plaats.

Bij een zuiver nalaten daarentegen is de oorzaak van de schade buiten het individu gelegen en gaat het alleen erom of betrokkene kon helpen de schade te voorkomen, maar dat ten onrechte heeft nagelaten. Als betrokkene niet daadwerkelijk beschikte over de vaardigheden of de kennis die voor het voorkomen van de schade nodig waren, kon hij niets doen. Zo men wil, zou men een objectieve maatstaf kunnen aanleggen en de aansprakelijkheid op grond van het ontbreken van causaliteit kunnen afwijzen. Deze oplossing acht Tjong Tjin Tai echter onwenselijk, omdat zij tot gevolg heeft dat men moet constateren dat kinderen en invaliden mogelijk op grote schaal onrechtmatig handelen, ook al zou ieder normaal mens oordelen dat zij niets fout doen. Zuiverder is het om te oordelen dat geen verplichting tot een doen is geschonden. Om dezelfde reden acht hij het ongewenst de afwezigheid van een daadwerkelijke mogelijkheid om te handelen als een rechtvaardigingsgrond voor het nalaten te construeren34.. Jansen, die in dit verband overigens een zekere mate van objectivering voor mogelijk houdt35., wijst erop dat (ook) voor generalisering bij zuiver nalaten minder plaats is36..

Voor de tweede categorie gevallen is nog niet uitgemaakt welke toets moet worden aangelegd. Gelet op de grondslag van de aansprakelijkheid (de zeggenschap, de band met het object), ligt het volgens Tjong Tjin Tai voor de hand ook hier een objectieve toets aan te nemen37..

Uit het voorgaande volgt dat een zuiver nalaten milder wordt beoordeeld dan een actieve gevaarzetting. Objectivering en generalisering van kennis omtrent het gevaar en de kans op verwezenlijking zijn bij actieve gevaarzetting in verdergaande mate dan bij zuiver nalaten toegestaan.

Ten slotte nog een opmerking over art. 6:175 BW. Dit artikel voorziet in een kwalitatieve (risico)aansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen. De persoon op wie deze aansprakelijkheid rust is in beginsel degene die de stof in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf gebruikt of onder zich heeft (art. 6:175 lid 1 BW). Indien de stof zich bevindt onder een professionele bewaarder, rust de aansprakelijkheid op deze laatste (art. 6:175 lid 2 BW). De wetgever heeft hiermee gekozen voor een systeem van kanalisatie en segmentatie van deze risicoaansprakelijkheid. Zulks geldt slechts voor de risicoaansprakelijkheden onderling38.. Een eventuele samenloop van art. 6:175 BW met het algemene art. 6:162 BW is door de wetgever bewust niet uitgesloten. De aanvullende werking van art. 6:162 BW werd noodzakelijk geacht om te voorkomen dat een bedrijf zich ongestraft zou kunnen ontdoen van een gevaarlijke of verontreinigende stof en de daaraan verbonden risico's, door deze aan een andere, wellicht minder solvabele partij over te dragen. In een dergelijk geval van bewust onrechtmatig handelen staat dus de weg van art. 6:162 BW open39.. In de memorie van toelichting werd voorts opgemerkt:

En:

In de memorie van antwoord wordt nog opgemerkt:

De risicoaansprakelijkheid van art. 6:175 BW sluit een vordering uit hoofde van art. 6:162 BW derhalve niet uit.

Melchemie heeft n middel van cassatie voorgesteld dat meerdere onderdelen omvat. Het middel richt zich tegen de rov. 4.14–4.24 en rov. 4.26 waarin het hof heeft geoordeeld:

Het middel klaagt in onderdeel 1 dat het hof van een onjuiste rechtsopvatting blijk heeft gegeven door te overwegen als hiervoor is weergegeven, en in het bijzonder door te oordelen dat

Volgens het onderdeel gaat de verantwoordelijkheid van de eigenaar, tevens bedrijfsmatig gebruiker, van een gevaarlijke stof (in de zin van art. 6:175 lid 1 BW), die deze stof (nu juist) in de macht van een (bedrijfsmatig) bewaarder (als bedoeld in art. 6:175 lid 2 BW) heeft gebracht om deze stof voor hem, de eigenaar, te bewaren en die aldus niet zelf een gevaarlijke (opslag)situatie in het leven geroepen heeft, immers niet zover, dat hij (zelf) gehouden is om, op straffe van aansprakelijkheid op de voet van art. 6:162 BW, maatregelen te nemen, indien hem bekend is, althans medegedeeld wordt, dat door de bewaarder voorschriften zijn overtreden, die, naar hij weet of moet begrijpen, ertoe strekken de kans te beperken dat een bijzonder gevaar van ernstige aard zich verwezenlijkt, k indien niet vaststaat dat hij, als eigenaar (tevens bedrijfsmatig gebruiker) (specifiek) op de hoogte was, althans moest zijn van (de inhoud van) de in concreto overtreden (opslag)voorschriften, en evenmin vaststaat dat het gevaar zoals zich dat in feite heeft verwezenlijkt, juist door de overtreding(en) die hem is (zijn) bekend geworden, althans medegedeeld, is ontstaan.

De omstandigheid dat, naar het hof heeft vastgesteld, Melchemie zich begin 1992 heeft bemoeid met een aantal door haar bij CMI geconstateerde, ernstige tekortkomingen, waaronder het dermate hoog opstapelen dat schade aan de verpakkingen was toegebracht, zulks terwijl blijkens het bezoekrapport van 20 juni 1995 onder andere sprake was van te hoog stapelen (rov. 4.19 en 4.20), maakt een en ander volgens het onderdeel niet anders, nu het hof in het kader van zijn vaststelling van het gevaar, zoals zich dat in feite heeft verwezenlijkt (rov. 4.10), niet heeft vastgesteld dat te hoog stapelen in concreto de oorzaak is geweest van, althans heeft bijgedragen aan, de verwezenlijking van het gevaar. De omstandigheid, dat, naar het hof eveneens heeft vastgesteld, Melchemie zich begin 1992 (ook) heeft bemoeid met de toen geconstateerde, ernstige tekortkoming, bestaande in (toen) niet separaat opslaan van calciumhypochloriet en isocyanuraten, doet volgens het onderdeel aan het vorenstaande evenmin af, aangezien, naar moet worden aangenomen, dit naar 's hofs vaststelling weliswaar de oorzaak is geweest van de verwezenlijking van het gevaar, doch een dergelijke tekortkoming in het bezoekrapport van 20 juni 1995 niet is opgenomen en Melchemie hierop toen derhalve niet is geattendeerd (hetgeen het hof — dan ook — niet heeft vastgesteld).

Bij dit een en ander komt volgens het onderdeel, dat 's hofs overwegingen in rov. 4.19 en 4.20 (kennelijk, blijkens hun bewoordingen) slechts zijn bedoeld als reactie op het betoog van Melchemie dat zij uit het bezoekrapport, mede gelet op de inhoud en toon van dat rapport, midden jaren negentig nog niet behoefde op te maken dat van een serieus te nemen probleem sprake was. 's Hofs uitleg, inhoudende dat het bezoekrapport w l de bekendmaking aan haar, Melchemie, van een serieus te nemen probleem inhield, laat aldus zijn oordeel onverlet dat het feit dat Melchemie, als eigenaar, tevens bedrijfsmatig gebruiker, van de gevaarlijke stoffen, wist of moest begrijpen d t aan CMI veiligheidsvoorschriften waren gesteld — z nder dat zij wist of moest begrijpen welke (opslag)voorschriften dat precies waren —, een bijzondere zorgplicht voor Melchemie meebracht dat zij, toen haar in het bezoek(rapport) werd medegedeeld d t (veiligheids)voorschriften zouden worden overtreden, maatregelen diende te nemen, ongeacht het antwoord op de vraag van welke veiligheidsvoorschriften haar een overtreding werd gemeld en of het daarbij al dan niet ging om voorschriften waarvan de overtreding uiteindelijk daadwerkelijk heeft geleid tot de verwezenlijking van het gevaar.

Bij de beoordeling van de klachten van het onderdeel stel ik voorop dat het onderdeel het bestaan van een op Melchemie rustende zorgplicht ter discussie stelt. Het bestaan van een dergelijke zorgplicht, in een situatie waarin door DCMR was geconstateerd en aan Melchemie was medegedeeld dat sprake was van overtreding door CMI van bepaalde, voor de opslag van de litigieuze stof geldende voorschriften, welke voorschriften (mede) ertoe strekten de kans te beperken dat de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de litigieuze stof waren verbonden, waaronder brandgevaar, zich zouden verwezenlijken, kan uiteraard niet afhankelijk zijn van de vraag of de bedoelde bijzondere gevaren zich uiteindelijk hebben verwerkelijkt en, indien dit laatste het geval is, of zulks al dan niet het gevolg was van de door DCMR geconstateerde en aan Melchemie bekend gemaakte overtreding. Iets anders is dat, als een zorgplicht gold en Melchemie haar zou hebben veronachtzaamd, naast de reikwijdte van die zorgplicht ook de exacte oorza(a)k(en) van de brand bij de beoordeling van het causale verband tussen het veronachtzamen van de zorgplicht en de door Delbanco c.s. geleden schade van belang zou(den) zijn.

Voorts stel ik voorop dat voor het bestaan van een zorgplicht zoals bedoeld de concrete omstandigheden van het geval bepalend zijn43., hetgeen de ruimte voor toetsing in cassatie overigens beperkt44..

Het geschil betreft een stof waaraan een inherent gevaar kleeft. Gelet op dit inherente gevaar heeft de eigenaar van de stof een verantwoordelijkheid voor een deugdelijke opslag van de stof zorg te dragen. Of hij verzorgt de opslag zelf f hij besteedt deze uit aan een professionele derde. Zolang hij erop mag vertrouwen dat de door hem ingeschakelde derde de stof deugdelijk opslaat, rust op hem in beginsel geen bijzondere zorgplicht. Een dergelijke overdracht van het toezicht op de stof ontslaat de eigenaar echter niet van elke verantwoordelijkheid45.. Het hof heeft in rov. 4.13 naar mijn mening terecht tot uitgangspunt genomen dat op Melchemie, enkel door de opslag van haar chemische stoffen uit te besteden aan CMI, niet de verplichting kwam te rusten te controleren of CMI zich aan de geldende voorschriften voor de opslag van die stoffen hield en dat zulks niet anders wordt doordat het in dit geval een oxiderende stof betrof waarvan de wetgever in het kader van art. 6:175 BW als vaststaand heeft aangenomen dat zij een bijzonder gevaar van ernstige aard voor personen of zaken oplevert. Melchemie mocht ook volgens het hof in beginsel erop vertrouwen dat CMI de stof naar behoren zou opslaan, nu Melchemie CMI als professionele bewaarder van stoffen zoals de onderhavige had ingeschakeld en Delbanco c.s. niet hebben gesteld dat Melchemie van aanvang af aanleiding had te betwijfelen of CMI de stof naar behoren opsloeg.

Vervolgens heeft het hof in rov. 4.14 geoordeeld dat bij de beantwoording van de vraag of Melchemie onrechtmatig in de zin van art. 6:162 BW jegens Delbanco c.s. heeft gehandeld, de reikwijdte van de zorgplicht van Melchemie als eigenaar van de aan CMI in opslag gegeven oxiderende stof niet uitsluitend wordt bepaald door het feit dat Melchemie CMI als bewaarder had ingeschakeld. Het hof heeft twee andere aspecten voor het bepalen van die reikwijdte van betekenis geacht. Daarbij heeft het hof kennelijk het oog gehad op de tweede en derde ‘kenniseis’ zoals afgeleid uit het Kelderluik-arrest46., te weten kennis van de laedens (Melchemie) omtrent het gevaar en de kans op verwezenlijking daarvan en kennis van de schadelijke gevolgen van die verwezenlijking.

Het eerste aspect dat het hof in rov. 4.15 heeft meegewogen, heeft betrekking op de kennis van de eigenschappen van de oxiderende stof die Melchemie op of omstreeks 20 juni 1995 had of mocht worden geacht te hebben. Het hof heeft vastgesteld dat Melchemie de bij CMI opgeslagen oxiderende stof calciumhypochloriet in de uitoefening van haar bedrijf gebruikte (i). Daarmee mocht volgens het hof van Melchemie worden verlangd dat zij op zichzelf bekend was met de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de oxiderende stof waren verbonden, waaronder brandgevaar (ii). Het hof is vervolgens ingegaan op het verweer van Melchemie dat zij met de specifieke voorschriften voor de opslag van de stof niet bekend was en niet bekend behoefde te zijn. In dat kader heeft het hof geoordeeld dat tussen partijen niet in geschil is dat desbetreffende voorschriften onder andere waren vervat in het advies van 30 september 1991 van de Commissie Preventie van Rampen door Gevaarlijke Stoffen inzake de ‘opslag van gevaarlijke stoffen, chemische afvalstoffen en bestrijdingsmiddelen in emballage, opslag van grote hoeveelheden’, kortheidshalve aangeduid als de CPR 15-2 Richtlijn. Het hof heeft vastgesteld dat deze richtlijn strekte ter preventie van rampen door gevaarlijke stoffen en dat de richtlijn blijkens het bezoekrapport van 20 juni 1995 (zie hierv r onder 1.4) binnen Melchemie bekend was (iii). Het hof heeft daarbij niet doorslaggevend geacht hoe specifiek Melchemie in dit geval met de voorschriften voor opslag van de oxiderende stof bekend was of moest zijn. Volgens het hof gaat het erom dat Melchemie als bedrijfsmatig gebruiker van de oxiderende stof, mede gezien haar bekendheid met de CPR 15-2 Richtlijn, heeft begrepen, althans heeft moeten begrijpen, dat de voorschriften voor de opslag van de onderhavige stof mede ertoe strekten de kans te beperken dat de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de oxiderende stof waren verbonden, waaronder brandgevaar, zich zouden verwezenlijken (iv).

In rov. 4.16 heeft het hof niet doorslaggevend geacht of Melchemie, naar zij heeft betwist, met de inhoud van de hinderwetvergunning van CMI bekend was. Het hof heeft vastgesteld dat tussen partijen niet in geschil is dat CMI een hinderwetvergunning voor de opslag van de oxiderende stof nodig had (v). Op de in rov. 4.15 vermelde gronden heeft het hof aangenomen dat Melchemie ook mag worden geacht te hebben geweten dat aan die vergunning verbonden voorschriften mede ertoe strekten de kans te beperken dat de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de oxiderende stof waren verbonden, waaronder brandgevaar, zich zouden verwezenlijken (vi). In rov. 4.17 heeft het hof evenmin doorslaggevend geacht of Melchemie, zoals zij stelt, CMI altijd van afdoende productinformatie en dergelijke heeft voorzien. Ook indien dat juist is, volgt daaruit niet dat Melchemie als eigenaar en bedrijfsmatig gebruiker van de oxiderende stof niet mag worden geacht te hebben geweten dat de voorschriften voor de opslag van de onderhavige stof mede ertoe strekken de kans te beperken dat de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de oxiderende stof waren verbonden, waaronder brandgevaar, zich zouden verwezenlijken (vii).

Het tweede aspect, dat het hof in rov. 4.18 heeft meegewogen, betreft de omstandigheid dat Melchemie tussen 11 mei 1995, het moment waarop CMI blijkens de brief van 13 juni 1995 van DCMR aan CMI over het niet naleven van de voorschriften van de hinderwetvergunning door medewerkers van DCMR is bezocht, en 20 juni 1995, de datum van het (hierv r onder 1.4 genoemde) bezoekrapport, blijkens dit rapport door CMI is geattendeerd op het feit dat DCMR had geconstateerd dat de oxiderende stof niet conform de voorschriften van de hinderwetvergunning was opgeslagen. Het hof heeft vastgesteld dat het, blijkens de aanpassingen die [betrokkene 1] in het bezoekrapport aan de directeur van Melchemie heeft genoemd als door CMI onverwijld te verrichten aanpassingen, ging om voorschriften die mede ertoe strekten de kans te beperken dat de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de oxiderende stof waren verbonden, zich zouden verwezenlijken.

Waar het hof met het eerste aspect heeft aangeknoopt bij de ‘bijzondere gevaren van ernstige aard die verbonden waren aan de oxyderende stof, waaronder brandgevaar’, betreft zijn oordeel de kennis van Melchemie met betrekking tot het gevaar, verbonden aan (de opslag van) de oxiderende stof, en de schadelijke gevolgen van een verwerkelijking van dat gevaar in het algemeen. Met het tweede aspect heeft het hof gedoeld op de concrete kennis van Melchemie met betrekking tot de gevaarssituatie die met betrekking tot de bij CMI opgeslagen stof was ontstaan, doordat CMI de voorschriften van de hinderwetvergunning niet naleefde.

Bij de vaststelling van beide aspecten heeft het hof de hierv r (onder 2.4–2.8) bedoelde instrumenten van objectivering en generalisering van de kennis van Melchemie gehanteerd. Het instrument van objectivering heeft het hof vooral bij de vaststelling van het eerste aspect gehanteerd. Dat blijkt uit de in de rov. 4.15–4.17 gebezigde bewoordingen, die ik hier onder verwijzing naar de onder 3.5–3.6 door mijzelf aangebrachte nummering weergeef: ‘Daarmee mocht van haar worden verlangd dat zij op zichzelf bekend was met (…)’ (ii), ‘(…) heeft begrepen, althans heeft moeten begrijpen (…)’ (iv) en ‘ (…) mag worden geacht te hebben geweten dat (…)’ (vi en vii). Het hof heeft objectiverende elementen gebruikt om het vermogen van Melchemie een concrete gevaarssituatie te onderkennen (of, met andere woorden, ‘het algemene gevaarsbewustzijn’47. van Melchemie) vast te stellen. Daarbij heeft het hof zich gebaseerd op het bedrijfsmatige gebruik van de betrokken stof door Melchemie (i) en de in verband daarmee veronderstelde kennis van de eigenschappen van de stof (ii), alsmede haar bekendheid met het bestaan van de CPR 15-2 Richtlijn (iii) en het vereiste van een hinderwetvergunning voor de opslag (v). In deze context ligt het gebruik van objectiverende elementen alleszins voor de hand; de ervaringen van Melchemie als eigenaar en bedrijfsmatig gebruiker van de stof, alsmede haar bekendheid met het bestaan van de CPR 15-2 Richtlijn en de noodzaak van een hinderwetvergunning voor de opslag leiden immers (objectief) tot een hoger gevaarsbewustzijn dan dat van een willekeurige derde die niets met gevaarlijke stoffen van doen heeft en aan wie de genoemde richtlijn en de noodzaak van een hinderwetvergunning niet bekend zijn.

Objectivering met betrekking tot het tweede aspect (de kennis van Melchemie met betrekking tot de concrete gevaarssituatie) zou allicht bezwaarlijker zijn, nu het aan Melchemie verweten gedrag een vorm van nalaten betreft; zoals hierv r (onder 2.9–2.14) uiteengezet, is in geval van nalaten in een gevaarssituatie de ruimte voor objectivering van de kennis van de niet-handelende partij met betrekking tot het zich voordoen van die gevaarssituatie beperkt. Voor aansprakelijkheid wegens zuiver nalaten is concrete, subjectieve kennis van het gevaar vereist. Daargelaten of slechts van een zuiver nalaten van Melchemie sprake is, heeft het hof de concrete, subjectieve kennis van Melchemie ten aanzien van de gevaarssituatie getoetst. In rov. 4.18 heeft het hof immers aangeknoopt bij het bezoekrapport van 20 juni 1995 en de daaruit blijkende (concrete, subjectieve) kennis van Melchemie.

In de rov. 4.19–4.20 heeft het hof getoetst of de stellingen van Melchemie met zich brengen dat zij niet heeft beseft en niet behoefde te beseffen dat zich een serieus te nemen gevaarssituatie voordeed. In rov. 4.19 volgde het hof Melchemie niet in haar stelling dat zij uit de inhoud of toon van het bezoekrapport (een ‘jonge ambitieuze ambtenaar’, ‘men kneep weleens een oogje toe’) heeft mogen begrijpen dat het niet zo'n vaart zou lopen en dat zij midden jaren negentig nog niet behoefde te beseffen dat van een serieus te nemen probleem sprake was. Het hof heeft daartoe overwogen dat Melchemie zich begin 1992 heeft bemoeid met aan aantal door haar bij CMI geconstateerde ernstige tekortkomingen, waaronder het niet separaat opslaan van calciumhypochloriet en isocyanuraten, door Melchemie aangeduid als een handelen ‘in strijd met onze voorschriften’, dat ‘een groot risiko voor explosies in de hand werkt’. Een andere door Melchemie toen geconstateerde tekortkoming betrof ‘(h)et dermate hoog opstapelen van goederen, zodat schade aan onze verpakkingen is toegebracht’. Melchemie heeft CMI toen verzocht haar per omgaande mee te delen welke maatregelen CMI dacht te treffen ‘om genoemde gebreken met onmiddellijke ingang te voorkomen’. Het hof heeft vervolgens in rov. 4.20 overwogen dat blijkens het bezoekrapport van 20 juni 1995 ook in 1995 onder andere van te hoog opstapelen sprake was. Melchemie was blijkens haar bemoeienissen van begin 1992 ermee bekend dat te hoog opstapelen het risico inhield dat schade werd toegebracht aan een verpakking waarin calciumhypochloriet werd bewaard. Volgens het hof behoefde het geen betoog dat dergelijke schade het risico vergroot dat calciumhypochloriet uit de verpakking raakt en een bijzonder gevaar van ernstige aard verbonden aan de oxiderende stof, waaronder brand- en explosiegevaar, zich verwezenlijkt. Mede blijkens de aanhef van rov. 4.21, waarin het hof onvoldoende toegelicht heeft geacht waarom Melchemie in 1992 wel in actie kwam toen zij ontdekte dat CMI de veiligheidsvoorschriften onvoldoende naleefde, maar in 1995 niet, was het hof kennelijk van oordeel dat, gelet op het gevaarsbewustzijn van Melchemie zoals dat uit de gebeurtenissen van 1992 bleek, de in 1995 ontstane gevaarssituatie haar niet door de inhoud en de toon van het bezoekrapport kan zijn ontgaan, in welk verband het hof vooral van belang heeft geacht dat het reeds in 1992 door Melchemie gesignaleerde risico van te hoog opstapelen blijkens het bezoekrapport in 1995 opnieuw aan de orde was48..

Het onderdeel klaagt dat het hof van een onjuiste rechtsopvatting heeft blijk gegeven door te oordelen dat reeds

Volgens het onderdeel gaat de zorgplicht van de eigenaar/bedrijfsmatige gebruiker van de bedoelde stof niet zover dat hij op grond van veronderstelde bekendheid met de aan de (opslag van de) stof verbonden gevaren en bekendheid met overtredingen van de (tot beperking van de kans op verwerkelijking van die gevaren strekkende) (opslag)voorschriften door de bewaarder zou zijn gehouden maatregelen te nemen, k als niet vaststaat dat hij (specifiek) op de hoogte was, althans moest zijn van (de inhoud van) de in concreto overtreden (opslag)voorschriften, en evenmin vaststaat dat het gevaar zoals zich dat in feite heeft verwezenlijkt, is ontstaan, juist door de overtreding(en) die hem is (zijn) bekend geworden, althans medegedeeld. Volgens het onderdeel kan een gehoudenheid tot het treffen van de door het hof bedoelde maatregelen evenmin worden afgeleid uit hetgeen het hof heeft overwogen met betrekking tot de gebeurtenissen uit 1992, nu

Zoals ik hierv r (onder 3.3) al aangaf, is voor het enkele bestaan van een bijzondere zorgplicht zoals door het hof bedoeld en door het onderdeel bestreden, onverschillig of de aan opslag van calciumhypochloriet verbonden bijzondere gevaren, waaronder brandgevaar, zich al dan niet hebben verwerkelijkt, en, zo dit laatste het geval mocht zijn, op welke wijze dat is gebeurd en of een door DCMR geconstateerde overtreding van de opslagvoorschriften daarbij al dan niet een rol heeft gespeeld. Voor zover aan het onderdeel ten grondslag is gelegd dat het hof heeft miskend dat niet vaststaat dat het gevaar zoals zich dat in feite heeft verwezenlijkt, juist is ontstaan door de overtreding(en) die Melchemie is (zijn) bekend geworden, althans medegedeeld, kan het onderdeel al om die reden niet tot cassatie leiden.

In de gedachtegang van het hof is voor het bestaan van een bijzondere zorgplicht kennelijk slechts van belang dat door de aan Melchemie bekend geworden overtreding van opslagvoorschriften die mede strekten tot beperking van de kans op verwerkelijking van de aan opslag van calciumhypochloriet verbonden bijzondere gevaren, waaronder brandgevaar, in algemene zin een gevaarssituatie ontstond die Melchemie als eigenaar van de opgeslagen stoffen tot maatregelen dwong. In de gedachtegang van het hof doet kennelijk niet ter zake welke van die voorschriften zijn overtreden en of Melchemie met de inhoud van de concreet overtreden voorschriften bekend was. Het enkele feit van overtreding van tot beperking van de kans op verwerkelijking van de ook aan Melchemie bekende gevaren strekkende voorschriften dwong Melchemie naar het oordeel van het hof ertoe zich zelf van de veiligheidssituatie met betrekking tot de opslag op de hoogte te stellen en aan haar waarnemingen zonodig gevolgen te verbinden voor de voorraad die CMI voor haar in opslag had49..

Het hof heeft in rov. 4.13 met het oog op de reikwijdte van de zorgplicht van Melchemie als (in cassatie onbestreden) uitgangspunt vooropgesteld dat op Melchemie, enkel door de opslag van haar chemische stoffen uit te besteden aan CMI, niet de verplichting kwam te rusten te controleren of CMI zich aan de geldende voorschriften voor de opslag van die stoffen hield, en dat Melchemie in beginsel erop mocht vertrouwen dat CMI de stoffen naar behoren zou opslaan. Naar mijn mening kan dit uitgangspunt (dat ik onderschrijf) niet los worden gezien van het publieke toezicht op en de publieke handhaving van de nakoming van de door het hof bedoelde en voor de opslag geldende voorschriften; alhoewel, zoals het hof in rov. 4.22 in fine op zichzelf terecht heeft overwogen, publiek toezicht Melchemie niet van haar private verantwoordelijkheid ontslaat, is het, kennelijk ook naar het oordeel van het hof, het publieke toezicht dat voorshands prevaleert en dat de eigenaar die zijn chemische stoffen in opslag heeft gegeven, voorshands ontslaat van de verplichting zelf te controleren of de bewaarder zich aan de geldende voorschriften voor de opslag van die stoffen houdt.

Met dit naar mijn mening rechtens voor juist te houden uitgangspunt valt niet te verenigen dat de enkele (bekendheid van de eigenaar met de) constatering door de bevoegde ambtelijke dienst van door de bewaarder gepleegde overtredingen, de eigenaar alsnog tot een eigen en algehele (dat wil zeggen: niet tot de geconstateerde overtredingen beperkte) controle van de veiligheidssituatie met betrekking tot de in opslag gegeven voorraad zou dwingen. Het publieke stelsel van toezicht en handhaving, dat kennelijk ook naar het oordeel van het hof rechtvaardigt dat de eigenaar voorshands van een eigen controle op de naleving van de voorschriften voor opslag afziet, zou in de door het hof kennelijk aangehangen opvatting na constatering van enige overtreding van de bewaarder geen enkele grond voor vertrouwen van de eigenaar meer bieden, k niet ten aanzien van die aspecten van de opslag die het publieke toezicht hebben doorstaan. Dat resultaat acht ik ook daarom ongerijmd, omdat het publieke stelsel van toezicht en handhaving als grondslag voor vertrouwen op een behoorlijke nakoming van de voorschriften door de bewaarder in de ban zou worden gedaan, juist naar aanleiding van een bewijs (de constatering van een overtreding van die voorschriften) dat het publieke stelsel van toezicht ‘werkt’, en met voorbijgaan aan de publieke handhaving van de betrokken en door de bewaarder overtreden voorschriften.

Tegen die achtergrond deel ik de opvatting van het onderdeel dat voor een bijzondere zorgplicht van de door het hof bedoelde reikwijdte, ertoe strekkende dat de eigenaar zelf zich een oordeel van de (algehele) veiligheidssituatie met betrekking tot de opslag vormt en aan dat oordeel zonodig consequenties ten aanzien van de in opslag gegeven voorraad verbindt, niet volstaat dat de eigenaar bekend is geworden met de constatering van een overtreding van opslagvoorschriften, die mede strekken tot beperking van de kans op verwerkelijking van de aan opslag van calciumhypochloriet verbonden bijzondere gevaren, waaronder brandgevaar, althans niet als de eigenaar niet ook (specifiek) op de hoogte is, althans moet zijn van (de inhoud van) de in concreto overtreden voorschriften.

Bij het voorgaande komt (maar daarmee verlaat ik de op het abstraheren van de concrete door CMI overtreden voorschriften en de wetenschap daaromtrent van Melchemie toegespitste klachten van onderdeel 1 en betreed ik het gebied dat wordt ontsloten door de bredere, tegen de reikwijdte van de door het hof aangenomen bijzondere zorgplicht gerichte klacht van het hierna nog aan de orde komende onderdeel 3) dat bij de bepaling van de reikwijdte van een zorgplicht zoals die van Melchemie met alle omstandigheden van het geval rekening moet worden gehouden. Het hof, dat zich uitdrukkelijk heeft beperkt tot de veronderstelde bekendheid van Melchemie met de strekking van de voor opslag geldende voorschriften en met de bekendheid van Melchemie met de ambtelijke constatering van door CMI gepleegde overtredingen (de twee aspecten waaraan het hof naast de inschakeling door Melchemie van CMI als bewaarder, in de woorden van rov. 4.14 ‘mede betekenis’ heeft toegekend), heeft de andere omstandigheden echter niet, althans niet alle, (kenbaar) in zijn oordeel betrokken. Waar het uiteindelijk aankomt op de vraag of de geconstateerde overtredingen van CMI een zodanige gevaarssituatie in het leven riepen dat onverwijld ingrijpen door Melchemie was geboden, meen ik dat het hof aan die andere omstandigheden niet zonder meer had mogen voorbijgaan.

Zo is in het bijzonder van belang dat Melchemie van de geconstateerde overtredingen in kennis werd gesteld, niet door DCMR als de ambtelijke dienst die de overtredingen had geconstateerd, maar door CMI zelf, en dat bovendien op een manier die niet erop wees dat CMI van plan was zich aan haar verantwoordelijkheden te onttrekken. CMI wendde zich tot Melchemie, juist met het oog op de kostenconsequenties die de door DCMR verlangde aanpassingen zouden hebben.

Het hof is in de rov. 4.19–4.22 weliswaar op een aantal stellingen van Melchemie ingegaan, maar louter ter toetsing van de in de voorgaande rechtsoverwegingen besloten liggende vaststellingen met betrekking tot de veronderstelde bekendheid van Melchemie met de strekking van de voor opslag geldende voorschriften en met de bekendheid van Melchemie met de (al dan niet ernstig te nemen) ambtelijke constatering van door CMI gepleegde overtredingen.

Rov. 4.19 betreft de vraag hoe ernstig Melchemie, gelet op de inhoud en de toon van het bezoekrapport, de constatering van overtredingen moest nemen. Het hof heeft in dat verband verwezen naar de eerdere reactie van Melchemie op in 1992 door haarzelf geconstateerde (en klaarblijkelijk serieus genomen) overtredingen. Nog daargelaten dat ook een serieus te nemen constatering van overtredingen naar mijn mening op zichzelf niet volstaat voor een zorgplicht van een reikwijdte als het hof heeft aangenomen, meen ik dat de vergelijking tussen de gebeurtenissen in 1995 en die in 1992 mank gaat. Anders dan het hof in rov. 4.21, tweede volzin, heeft overwogen, maakt het wel degelijk verschil dat Melchemie in 1992 zelf overtredingen constateerde, terwijl er in 1995 sprake was van door DCMR geconstateerde (en, naar Melchemie mocht aannemen, ook langs publieke weg te redresseren) overtredingen, die haar overigens niet door DCMR, maar (spontaan) door CMI zelf waren gemeld.

In rov. 4.22 is het hof ingegaan op het argument dat Melchemie zich kennelijk ervan rekenschap had gegeven dat in februari 1996 een tweede inspectie door DCMR zou plaatsvinden. In dat verband heeft het hof geoordeeld dat publiek toezicht Melchemie niet van haar private verantwoordelijkheid ontslaat. Dat oordeel, hoezeer op zichzelf ook juist, doet niet af aan het ook door het hof gehanteerde uitgangspunt dat de eigenaar in beginsel niet zelf tot controle is gehouden; het valt niet zonder meer in te zien waarom dat juist gedurende een lopend traject van publiek toezicht en publieke handhaving anders zou zijn.

Onderdeel 2 klaagt dat het hof althans van een onjuiste rechtsopvatting heeft blijk gegeven door voor zijn oordeel over de door Melchemie in acht te nemen (bijzondere) zorgplicht niet te onderzoeken en aldus niet van belang te achten wat (in algemene zin) het bedrijfsmatig gebruik door Melchemie van de gevaarlijke stof inhield, en (in het bijzonder) hoe specifiek Melchemie bekend was of moest zijn met de voorschriften voor opslag van de oxiderende stof. Volgens het onderdeel hangt die zorgplicht immers mede af van de aard en de mate van het gebruik dat de eigenaar zelf (bedrijfsmatig) van de stof maakt en van het antwoord op de vraag of en in hoeverre de eigenaar (ook zelf) bemoeienis heeft met de fysieke behandeling en afhandeling, met name de opslag, van de stof, en aldus of en in hoeverre hij uit dien hoofde (ook zelf) nauwkeurig en volledig op de hoogte is of behoort te zijn van de (specifieke) voorschriften voor de fysieke behandeling en afhandeling van de stof, zoals die met betrekking tot verpakking, transport en opslag.

In elk geval heeft het hof volgens het onderdeel blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, althans zijn uitspraak onvoldoende gemotiveerd, nu Melchemie heeft gesteld en het hof in het midden heeft gelaten dat

Onder die omstandigheden heeft het hof evenzeer ten onrechte, althans op onbegrijpelijke wijze, geoordeeld dat van Melchemie had kunnen worden verlangd zelf poolshoogte te nemen bij CMI om de veiligheidssituatie in ogenschouw te (kunnen) nemen en te beoordelen of de aangetroffen situatie uit veiligheidsoogpunt gevolgen moest hebben voor haar voorraden bij CMI.

Bij de beoordeling van het onderdeel stel ik voorop, dat in de benadering van het hof volstond dat Melchemie in algemene zin bekend was (althans mocht worden geacht bekend te zijn) met de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan (de opslag van) calciumhypochloriet waren verbonden, waaronder brandgevaar, en dat Melchemie voorts bekend was (althans mocht worden geacht bekend te zijn) met het gegeven dat de voorschriften die op de opslag van calciumhypochloriet van toepassing waren, mede ertoe strekten de kans te beperken dat die bijzondere gevaren van ernstige aard zich zouden verwerkelijken. In de gedachtegang van het hof, waarin het inderdaad niet aankwam op een specifieke en gedetailleerde kennis van de voorschriften die de opslag van calciumhypochloriet beheersten, had reeds dat algemene gevaarsbewustzijn van Melchemie, in combinatie met haar wetenschap dat CMI de voorschriften voor opslag (waarvan Melchemie wist of mocht worden geacht te weten dat zij mede strekten tot beperking van de kans op verwerkelijking van de bijzondere gevaren van ernstige aard die aan de opslag van calciumhypochloriet waren verbonden), Melchemie ertoe moeten brengen de door het hof bedoelde acties te ondernemen.

Zoals reeds bij de bespreking van het eerste onderdeel aan de orde kwam, meen ik dat een zorgplicht van zover gaande aard als in het bestreden arrest is aangenomen, niet louter op de door het hof in zijn oordeel betrokken omstandigheden kan berusten. Anderzijds meen ik dat, anders dan het onderdeel kennelijk veronderstelt, het ontbreken van specifieke en gedetailleerde kennis van de voorschriften die bij de opslag van calciumhypochloriet in acht dienen te worden genomen, een zodanige zorgplicht niet onder alle omstandigheden uitsluit. De door het hof aangenomen, algemene bekendheid van Melchemie met de bijzondere gevaren die aan de opslag van calciumhypochloriet waren verbonden en haar bekendheid met het gegeven dat de voor opslag van calciumhypochloriet geldende voorschriften mede op een beperking van de kans op verwerkelijking van die gevaren waren gericht, hadden Melchemie, toen zij kennis kreeg van overtreding van die voorschriften, ook in mijn opvatting onder bijkomende omstandigheden wel degelijk tot onverwijlde actie kunnen dwingen, waaraan het ontbreken van specifieke en gedetailleerde kennis van de opslagvoorschriften in dat geval niet in de weg zou hebben gestaan. In die zin acht ik de klacht van het onderdeel ongegrond. Dat geldt mijns inziens ook voor zover het onderdeel ter discussie stelt of van Melchemie onder de door het onderdeel genoemde omstandigheden (welke omstandigheden alle het ontbreken van specifieke en gedetailleerde kennis van Melchemie van de bij opslag van calciumhypochloriet in acht te nemen voorschriften accentueren) mocht worden verlangd zelf poolshoogte te nemen en te beoordelen of de aangetroffen situatie uit veiligheidsoogpunt gevolgen moest hebben voor de voorraden die CMI voor haar in opslag had. In een situatie waarin Melchemie, nadat zij kennis had gekregen van de overtreding door CMI van de opslagvoorschriften, op grond van bijkomende omstandigheden niet langer inactief had mogen blijven, had zij zich, ook bij een evaluatie van de veiligheidssituatie bij CMI, zonodig door (een) deskundige derde(n) kunnen laten bijstaan.

Volgens onderdeel 3 geven 's hofs overwegingen, en in het bijzonder rov. 4.21, in elk geval van een onjuiste rechtsopvatting blijk en/of zijn deze overwegingen onbegrijpelijk, voor zover het hof heeft geoordeeld dat (de op Melchemie als eigenaar, tevens bedrijfsmatige gebruiker rustende zorgplicht meebracht dat) van Melchemie onder de door het hof aangenomen omstandigheden als maatregel kon worden verlangd dat zij, Melchemie, zelf poolshoogte zou nemen bij CMI om de veiligheidssituatie in ogenschouw te (kunnen) nemen en te beoordelen of de aangetroffen situatie uit veiligheidsoogpunt gevolgen moest hebben voor de voorraad die CMI voor haar in opslag had. Zelfs indien — zoals het hof heeft aangenomen, doch door de onderdelen 1 en 2 wordt bestreden — op de eigenaar, tevens bedrijfsmatige gebruiker, die de gevaarlijke stof in de macht van de bedrijfsmatige bewaarder heeft gebracht, maar die (desondanks) weet of moet begrijpen dat (in algemene zin) veiligheidsvoorschriften zullen gelden voor de bewaarder, een bijzondere zorgplicht rust indien hem bekend is of wordt medegedeeld dat — opnieuw in algemene zin — de veiligheidsvoorschriften worden overtreden, dan nog kan die (bijzondere) zorgplicht volgens het onderdeel niet z ver gaan, dat de eigenaar, tevens bedrijfsmatige gebruiker — die niet zelf een gevaarlijke (opslag)situatie in het leven heeft geroepen — zelf de veiligheidssituatie met betrekking tot de opslag in ogenschouw dient te nemen en zich daarover een (eigen) oordeel dient te vormen (en vervolgens op basis daarvan al dan niet maatregelen dient te nemen). In elk geval is een eigen beoordeling van de veiligheidssituatie door de eigenaar (Melchemie) niet (goed) mogelijk, en een eigen waarneming daarvan dan ook niet zinvol, indien de eigenaar (Melchemie) niet (specifiek) bekend was en moest zijn met de opslagvoorschriften, zoals het hof in rov. 4.15 uitdrukkelijk in het midden heeft gelaten, zodat op die grond onbegrijpelijk is dat het hof van een eigenaar (als Melchemie) blijkens rov. 4.21 w l verlangt zich uit eigen waarneming van de veiligheidssituatie met betrekking tot de opslag op de hoogte te stellen en zich daarover een oordeel te vormen.

Althans in een geval als het onderhavige, waarin het gaat om een eigenaar/bedrijfsmatige gebruiker, die niet zelf de gevaarlijke (opslag)situatie in het leven heeft geroepen, en ten aanzien van wie in cassatie als vaststaand kan worden aangenomen als in onderdeel 250. onder 2) met (i) – (vi) is aangeduid, terwijl bovendien in cassatie als vaststaand kan gelden dat de publiekrechtelijke toezichthouder, DCMR, (met de situatie bekend is, zich ermee bezighoudt en) aan CMI t t februari 1996 de tijd heeft gegeven om aan de voorschriften van de hinderwetvergunning te voldoen (welke periode ten tijde van de brand nog niet was verstreken), kan, althans kon naar de stand van zaken op het ten deze relevante peilmoment, te weten in 1995/1996, van de eigenaar/bedrijfsmatige gebruiker, aan wie de overtreding door de (bedrijfsmatige) bewaarder van de opslagvoorschriften wordt bekend gemaakt, althans medegedeeld, (ook indien de eigenaar moest beseffen dat het daarbij om een serieus te nemen probleem ging), niet m r worden verlangd, dan dat hij zijnerzijds de bewaarder (zo nodig) instrueert (instrueerde) aan de door de publiekrechtelijke toezichthouder (DCMR) gestelde eisen gehoor te geven, respectievelijk daarop zonodig ‘hamert’, en in niet mis te verstane bewoordingen aangeeft dat de bewaarder de voorschriften dient na te leven, een en ander zoals Melchemie uitdrukkelijk heeft gesteld te hebben gedaan en het hof blijkens rov. 4.21, in fine, in het midden heeft gelaten (want ten onrechte onvoldoende heeft gevonden). Hieraan doet niet af, dat publiek toezicht Melchemie niet van haar private verantwoordelijkheid ontslaat — zoals het hof in rov. 4.22, in fine, heeft overwogen — aangezien de private verantwoordelijkheid van Melchemie (nu eenmaal) niet zo ver reikt als door het hof is aangenomen en het handelen van de publiekrechtelijke toezichthouder in het kader van zijn publiekrechtelijke, toezichthoudende taak, anders dan het hof kennelijk, althans mogelijk heeft aangenomen, wel degelijk van belang kan zijn bij de bepaling van wat de private verantwoordelijkheid meebrengt, zulks nog temeer, althans in elk geval, in een geval als het onderhavige, waarin de eigenaar/bedrijfsmatige gebruiker van de gevaarlijke stof de gevaarlijke (opslag)situatie niet (zelf) in het leven heeft geroepen.

Zoals bij de bespreking van onderdeel 1 al aan de orde kwam, meen ik dat een z vergaande bijzondere zorgplicht als het hof heeft aangenomen, niet louter op de daartoe door het hof in aanmerking genomen omstandigheden (de kennis van Melchemie van de bijzondere gevaren, verbonden aan — de opslag van — calciumhypochloriet, de kennis van Melchemie van de op een beperking van de kans op verwerkelijking van die gevaren gerichte strekking van de voor opslag geldende voorschriften en de wetenschap van Melchemie dat CMI die voorschriften had overtreden) kan worden gebaseerd. Voor zover (ook) onderdeel 3 een daarop gerichte klacht bevat, meen ik dat (ook) onderdeel 3 slaagt.

Overigens meen ik dat het onderdeel in dit verband tevergeefs mede een beroep doet op de omstandigheid dat het Melchemie (bij gebreke aan specifieke en gedetailleerde kennis van de voor opslag van calciumhypochloriet geldende voorschriften) niet mogelijk was om (zo een bijzondere zorgplicht dit al van haar zou verlangen) zelf poolshoogte van de veiligheidssituatie met betrekking tot de door haar bij CMI in opslag gegeven voorraden te nemen en zich daarover een oordeel te vormen. Waar het hof (in rov. 4.21) heeft gesproken van het ‘zelf’ poolshoogte nemen door Melchemie, heeft het met ‘Melchemie (…) zelf’ kennelijk een tegenstelling bedoeld met DCMR (zie ook de tweede volzin van die rechtsoverweging: ‘Het enkele feit dat de tekortkomingen in 1995 niet door haarzelf waren geconstateerd, maar door DCMR (…)’) en heeft het geenszins willen uitsluiten dat Melchemie zich bij uitvoering van de acties waartoe zij op grond van de haar toegedachte, bijzondere zorgplicht was gehouden, zonodig door (een) deskundige derde(n) had moeten laten bijstaan.

Onderdeel 4 betoogt dat rov. 4.23, voor zover inhoudende dat Melchemie niet stelt dat het bezwaarlijk voor haar was om, na kennisneming van het rapport van 20 juni 1995, ook zelf een inschatting van de veiligheidsrisico's in de loodsen te maken, onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd is, aangezien de uitvoerige en herhaalde stellingen van Melchemie onder meer inhielden dat zij niet, althans niet nauwkeurig, op de hoogte was van de wet- en regelgeving ten aanzien van de opslag van gevaarlijke stoffen als calciumhypochloriet, waarin noodzakelijkerwijs ligt besloten dat het voor haar ‘bezwaarlijk’, want onmogelijk, was om een inschatting, althans een nauwkeurige en zinvolle inschatting, van die veiligheidsrisico's te maken.

Het onderdeel faalt, reeds omdat het hof kennelijk voor ogen heeft gestaan dat Melchemie zich bij een eigen evaluatie van de veiligheidssituatie met betrekking tot de door haar bij CMI in opslag gegeven voorraden zonodig door (een) deskundige derde(n) had kunnen laten bijstaan.

Onderdeel 5 klaagt dat rov. 4.23, voor zover inhoudende dat Melchemie niet stelt dat het bezwaarlijk voor haar was om, na kennisneming van het rapport van 20 juni 1995, te bezien of zij maatregelen moest nemen door bijvoorbeeld bij CMI opgeslagen hoeveelheden stoffen elders op te slaan, onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd is in het licht van de uitdrukkelijke stelling van Melchemie dat de oorspronkelijk aan de [a-straat 1–2] — dat wil zeggen bij CMI — aanwezige voorraad nooit integraal naar Store-ship had gekund en dat voor een dergelijke hoeveelheid een geschikte alternatieve oplossing niet eenvoudig voorhanden was.

Het onderdeel kan naar mijn mening niet tot cassatie leiden. De bestreden passage in rov. 4.23 betreft slechts de vraag of Melchemie heeft gesteld dat het voor haar bezwaarlijk was na kennisneming van het rapport van 20 juni 1995 ook zelf een inschatting te maken van de veiligheidsrisico's in de loodsen waarin haar stoffen waren opgeslagen en te bezien of zij maatregelen moest nemen. Aan de constatering dat Melchemie zulks niet heeft gesteld, doet niet af dat zij w l heeft gesteld dat in voorkomend geval de oorspronkelijk bij CMI aanwezige voorraad nooit integraal naar Store-ship had gekund en dat voor een dergelijke hoeveelheid een geschikte alternatieve oplossing niet eenvoudig voorhanden was. Overigens is de bedoelde stelling niet aan het hof ontgaan, nu de door het hof genoemde voorbeelden van eventueel te treffen maatregelen niet ervan uitgaan dat de oorspronkelijk bij CMI aanwezige voorraad in haar geheel elders zou kunnen worden ondergebracht; het hof heeft gesproken van de mogelijkheid ‘bij CMI opgeslagen hoeveelheden stoffen elders op te slaan, en/of geen nieuwe hoeveelheden ter opslag aan CMI aan te bieden’.

De door het hof aangenomen bijzondere zorgplicht van Melchemie was ertoe beperkt dat Melchemie zich door eigen onderzoek een oordeel over de veiligheidssituatie met betrekking tot de bij CMI in opslag gegeven voorraad zou vormen en zich over eventueel noodzakelijke maatregelen zou beraden. In dat verband dringt zich een parallel op met HR 23 december 2005, LJN: AU3713, NJ 2006, 289, m.nt. MRM, waarin de Hoge Raad overwoog:

Ook in de onderhavige zaak heeft het hof zich niet (anders dan bij wijze van voorbeeld) erover uitgelaten welke concrete maatregelen Melchemie op welk tijdstip had moeten nemen indien uit haar eigen beoordeling voortvloeide dat de veiligheidssituatie met betrekking tot de door haar bij CMI in opslag gegeven voorraad onmiddellijke maatregelen vorderde. Bovendien geldt ook in de onderhavige zaak dat Melchemie niet heeft gesteld dat zij geen enkele re le mogelijkheid had om de (door de overtreding van de opslagvoorschriften door CMI toegenomen) kans op verwerkelijking van de bijzondere gevaren van de opslag van calciumhypochloriet althans te beperken, bijvoorbeeld door, zoals het hof kennelijk heeft bedoeld, het onderbrengen van delen van haar voorraad elders of het geleidelijk afbouwen van de bij CMI opgeslagen voorraad door geen nieuwe hoeveelheden ter opslag aan CMI aan te bieden. Weliswaar zouden dergelijke maatregelen (mogelijk) niet iedere kans op verwerkelijking van de bedoelde gevaren hebben uitgesloten, waardoor niet zonder meer van het causale verband tussen het verzaken van de bijzondere zorgplicht die het hof heeft aangenomen en de schade als gevolg van het verlies van de zending paardenhaar van Delbanco in de brand bij CMI op 28 februari 1996 kan worden uitgegaan. Het causale verband tussen het verzaken van de door het hof aangenomen bijzondere zorgplicht en de schade als gevolg van het verlies van de zending paardenhaar van Delbanco is in rov. 4.23 echter niet aan de orde en wordt ook door onderdeel 5 niet aan de orde gesteld.

Onderdeel 6 stelt dat indien n of meer van de klachten, vervat in onderdelen 1–3, slagen, daarmee tevens de basis aan rov. 4.26 ontvalt.

Ook indien de onderdelen 1–3 niet mochten slagen, is rov. 4.26 volgens het onderdeel rechtens onjuist, althans niet-concludent en/of onvoldoende gemotiveerd. Immers, de (bijzondere) zorgplicht, zoals het hof die in rov. 4.21–4.23 heeft geformuleerd, houdt in dat Melchemie zelf de veiligheidssituatie in ogenschouw diende te nemen en diende te beoordelen f de aangetroffen situatie uit veiligheidsoogpunt gevolgen moest hebben voor de voorraad die CMI voor haar in opslag had. De aldus geformuleerde norm houdt niet in dat Melchemie ervoor diende in te staan dat bij CMI een situatie zoals die waardoor de brand heeft kunnen ontstaan, nimmer meer zou kunnen voorkomen, laat staan op welke termijn dat het geval zou dienen te zijn. Bij die stand van zaken staat het causale verband — in de zin van conditio sin qua non-verband — tussen de door het hof aangenomen normschending en het ontstaan van de brand niet vast, zolang niet vaststaat welke maatregelen Melchemie op basis van de door haar uit te voeren beoordeling zou hebben genomen of zou hebben moeten nemen en op welke termijn zulks zou hebben geleid of hebben moeten leiden tot een situatie waarin het ontstaan van de brand op de wijze als waarop zij is ontstaan, uitgesloten zou zijn geweest.

Voor zover het hof — onder meer blijkens zijn overwegingen dat ‘Melchemie aan(voert) dat (…)’ en dat ‘het enkele feit dat zij er niet bij was (…) dan niet (volstaat) om het causaal verband (…) met succes te betwisten’ — heeft bedoeld tot uitdrukking te brengen dat Melchemie het causale verband onvoldoende zou hebben betwist, zodat het als vaststaand dient te worden aangenomen, is het hof van te strenge, in een geval als het onderhavige aan de motivering van de betwisting van het causale verband te stellen eisen uitgegaan, nu v r de uitspraak van het hof niet duidelijk was hoe de door Melchemie in acht te nemen zorgplicht door het hof zou worden ingevuld, zodat Melchemie haar betwisting van het causale verband daarop ook niet kon toespitsen althans afstemmen.

Voor zover het hof bij zijn oordeel is uitgegaan van de toepasselijkheid van de omkeringsregel heeft het hof volgens het middel (eveneens) van een onjuiste rechtsopvatting blijk gegeven, althans zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd, aangezien de omkeringsregel in een geval als het onderhavige — waarin de aangesprokene niet zelf de gevaarlijke situatie in het leven heeft geroepen — toepassing mist, althans het hof niet heeft vastgesteld dat sprake is geweest van een gedraging in strijd met een norm die strekt tot het voorkomen van een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan van schade en dat het specifieke gevaar waartegen de norm bescherming beoogt te bieden, zich heeft verwezenlijkt.

Met slagen van de onderdelen 1 en 3 komt, zoals het onderdeel betoogt, de basis (de door het hof aangenomen bijzondere zorgplicht van Melchemie) aan het in rov. 4.26 vervatte oordeel te ontvallen. In zoverre is ook onderdeel 6 terecht voorgesteld. Overigens meen ik dat het onderdeel terecht klaagt over het oordeel van het hof, dat causaliteit tussen het verzaken van de door het hof aangenomen, bijzondere zorgplicht van Melchemie en het ontstaan van de brand heeft aangenomen.

Het hof heeft (op grond van de devolutieve werking van het hoger beroep) in aanmerking genomen dat Melchemie heeft aangevoerd dat zij niet heeft gezien en niet behoefde te weten dat in februari 1996 ten onrechte chemicali n naast elkaar waren geplaatst die elkaar niet verdroegen en dat Melchemie daaraan de conclusie heeft verbonden dat zij de brand hoe dan ook niet had kunnen voorkomen. Volgens het hof gaat dat verweer niet op, nu de schending door Melchemie van de volgens het hof op haar rustende zorgplicht juist hierin bestond dat zij onvoldoende heeft gedaan om het risico tegen te gaan dat CMI situaties bij de opslag liet bestaan zoals de situatie waardoor de brand heeft kunnen ontstaan, en het enkele feit dat Melchemie ‘er niet bij was’ toen het incident met het blauwe vat chemicali n zich voordeed, ‘dan’ niet volstaat om het causale verband tussen de schending van haar zorgplicht en het ontstaan van de brand met succes te betwisten.

De gedachtegang van het hof is niet concludent, in de eerste plaats omdat niet zonder meer (en k niet als van toepasselijkheid van de zogenaamde omkeringsregel zou moeten worden uitgegaan51.) valt in te zien waarom het enkele feit van schending van de door het hof aangenomen bijzondere zorgplicht verdere discussie over het causale verband tussen die schending en de in februari 1996 ontstane brand zou uitsluiten. De geschonden zorgplicht strekte (ook in de bewoordingen van rov. 4.26) ertoe het risico van met de voorschriften strijdige situaties tegen te gaan; daarmee is echter niet gegeven dat Melchemie had moeten (of zelfs maar had kunnen) uitsluiten dat zulke situaties zich niettemin zouden voordoen, kennelijk ook niet naar de opvatting van het hof zelf, dat immers als voorbeelden van mogelijk te nemen maatregelen een slechts gedeeltelijke verplaatsing van de voorraad van Melchemie en een slechts geleidelijke afbouw van die voorraad heeft genoemd.

In de tweede plaats valt niet zonder meer in te zien waarom Melchemie in haar stelplicht met betrekking tot de betwisting van het causale verband zou zijn tekortgeschoten. Melchemie heeft niet volstaan met de stelling dat zij ‘er niet bij was’ toen het blauwe vat met chemicali n op het vat met calciumhypochloriet viel, maar heeft ook, naar het hof zelf in rov. 4.26 heeft gereleveerd, aangevoerd dat zij niet wist en niet behoefde te weten dat in februari 1996 chemicali n naast elkaar waren geplaatst en dat zij de brand hoe dan ook (dus kennelijk ook bij inachtneming van de volgens het hof op haar rustende zorgplicht) niet had kunnen voorkomen. Die stellingen winnen aan reli f in het licht van hetgeen Melchemie in de conclusie van antwoord met betrekking tot het incident in februari 1996 heeft aangevoerd:

In wezen kwam het standpunt van Melchemie erop neer dat het incident met de bij de vaten met chloorproducten geplaatste vaten met chemicali n en het op de vaten met calciumhypochloriet vallende vat met chemicali n slechts had kunnen worden voorkomen indien zij permanent toezicht op de gang van zaken in de loods (waar voortdurend goederen werden in- en uitgeslagen) had gehouden, en dat zulks — zelfs niet in het kader van een bijzondere zorgplicht — niet van haar kon worden gevergd. Tegen die achtergrond snijdt ook de samenvatting van het betrokken verweer door het hof, luidende dat Melchemie ‘er niet bij was’ toen een blauw vat met chemicali n op een vat met calciumhypochloriet viel, hout. Dat, zoals het hof (mogelijk) heeft geoordeeld, Melchemie aldus niet aan haar stelplicht heeft voldaan, acht ik, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk.

Onderdeel 7 ten slotte bestrijdt het oordeel in rov. 4.15 met betrekking tot de (veronderstelde) kennis van Melchemie van de bij opslag van calciumhypochloriet in acht te nemen voorschriften, voor zover dat oordeel aldus moet worden opgevat dat Melchemie niet alleen van het bestaan (en de globale inhoud), maar ook van de precieze inhoud van de CPR 15-2 Richtlijn op de hoogte was.

Voor een dergelijke uitleg van rov. 4.15 biedt het bestreden arrest geen enkele steun, zodat het laatste onderdeel bij gebrek aan feitelijke grondslag moet falen.

De conclusie strekt tot vernietiging en verwijzing.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal