HR (A-G), 06-03-2012, nr. 09/05104

Verdachte is bij arrest van 8 december 2009 door het gerechtshof te Amsterdam wegens ‘overtreding van artikel 5 van de Wegenverkeerswet 1994’ veroordeeld tot een geldboete van 250 euro subsidiair vijf dagen hechtenis, voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Het hof heeft voorts de vordering van de benadeelde partij gedeeltelijk toegewezen en een schadevergoedingsmaatregel opgelegd, een en ander als in het arrest vermeld.

Namens verdachte heeft mr. J.F. van der Brugge, advocaat te Amsterdam, twee middelen van cassatie voorgesteld.

In de door mij op 30 augustus 2011 genomen conclusie heb ik geconcludeerd tot niet-ontvankelijkverklaring van verdachte in zijn cassatieberoep, gelet op de hoogte van de opgelegde geldboete betreffende de overtreding. Ten onrechte is daarbij geen acht geslagen op de schadevergoedingsmaatregel die door het hof in het arrest betreffende de overtreding tevens is opgelegd. Deze schadevergoedingsmaatregel moet immers opgevat worden als een maatregel in de zin als bedoeld in art. 427, lid 2, onder b Sv, zodat tegen het bestreden arrest wel cassatie open staat.1. Ik bespreek in deze aanvullende conclusie daarom alsnog de in de schriftuur voorgestelde middelen.

Het eerste middel klaagt dat de vordering wijziging tenlastelegging is toegestaan terwijl de vordering impliceert dat een geheel ander en andersoortig feit aan verdachte is tenlastegelegd.

Bij inleidende dagvaarding is aan verdachte tenlastegelegd dat:

Blijkens het proces-verbaal van de zitting in hoger beroep heeft de advocaat-generaal gevorderd dat een op schrift gestelde wijziging van de tenlastelegging zal worden toegelaten. Zij heeft gevorderd dat als meer subsidiair feit art. 6 WVW 1994 aan de tenlastelegging zal worden toegevoegd en als meest subsidiair feit art. 5 WVW 1994. Deze vordering luidt als volgt:

De raadsman heeft het hof verzocht deze vordering af te wijzen en heeft daartoe het volgende aangevoerd:

Na beraad in raadkamer wijst het hof de vordering toe en beveelt dat de tenlastelegging wordt gewijzigd als omschreven in de vordering. Met toestemming van verdachte en diens raadsman wordt het onderzoek aanstonds voortgezet.

In (de toelichting op) het middel wordt aangevoerd dat de tenlastelegging door de vordering is uitgebreid met een ander feit dan bedoeld in art. 68 Sr. De oorspronkelijk tenlastegelegde (poging) opzettelijke (zware) mishandeling met een bromfiets wordt immers uitgebreid met het verwijt dat verdachte als bestuurder van een bromfiets daarmee zo onvoorzichtig over een weg heeft gereden dat door zijn schuld een verkeersongeval heeft plaatsgevonden dan wel dat verdachte gevaar op de weg heeft veroorzaakt.

De bij een beoordeling van een vordering wijziging tenlastelegging aan te leggen maatstaf is of de in de aanvankelijke tenlastelegging opgenomen gedraging hetzelfde feit in de zin van art. 313, tweede lid, Sv in verbinding met art. 68 Sr oplever als de in de vordering tot wijziging van de tenlastelegging opgenomen gedraging. De Hoge Raad verduidelijkt de betekenis van het begrip ‘ hetzelfde feit ’ in de zin van art. 68 Sr als volgt:2.

Annotator N. Keijzer verbond aan een arrest uit 2007 de voorzichtige conclusie dat de Hoge Raad aan de regel dat de strekking van de desbetreffende bepalingen niet wezenlijk mag verschillen, niet zwaar tilt.3. Of er zich tussen de gedragingen een wezenlijke samenhang voordoet in het handelen en de schuld van de verdachte, dat is kennelijk waar het wezenlijk om gaat, aldus zijn samenvatting van de toenmalige stand van zaken. Daarna is in HR 1 februari 2011, LJN BM9102 niet zonder reden toch vastgehouden aan de betekenis die in dit verband moet worden toegekend aan de juridische aard van de feiten. Vuistregel is dat een aanzienlijk verschil in de juridische aard van de feiten en/of in de gedragingen tot de slotsom kan leiden dat geen sprake is van ‘hetzelfde feit’ in de zin van art. 68 Sr. In het licht van de aan te leggen maatstaf komt het in dit geval vooral aan op de beoordeling van de verschillen in de juridische aard van de van de feiten en/of in de gedragingen.

De oorspronkelijke tenlastelegging bevat commune delicten, die feitelijk zijn gesitueerd in een verkeerssituatie. Bij deze delicten, poging tot zware mishandeling, dan wel het voltooide delict mishandeling, staat het rechtsgoed van de bescherming van de lichamelijke integriteit centraal. De gevorderde wijziging ziet op verkeersdelicten, waarvan de strafbaarstelling het rechtsgoed van de verkeersveiligheid dient. Dat de verkeersveiligheid, niet in de laatste plaats, ook dienstbaar is om de lichamelijke integriteit van verkeersdeelnemers te beschermen, staat buiten kijf.

De oorspronkelijke tenlastelegging behelst doleuze misdrijven. De gevorderde wijziging houdt een culpoos misdrijf in, als ook een overtreding. Dergelijke belangrijke verschillen hoeven er op zichzelf genomen niet aan in de weg te staan om onder omstandigheden toch te kunnen spreken van voldoende verwantschap in de juridische aard van de feiten en/of in de gedragingen. In de rechtspraak is niet uitgesloten dat door een wijziging van de tenlastelegging een lichtere subsidiaire schuldvariant als alternatief wordt toegevoegd aan een opzetverwijt.4. Zelfs is de toevoeging van het woord opzet onder omstandigheden toegestaan, zodat een oorspronkelijk tenlastegelegde overtreding mocht worden veranderd in een misdrijfverwijt.5. Een wijziging van de tenlastelegging die neerkomt op de toevoeging van een subsidiaire omschrijving die een overtreding betreft onder een oorspronkelijk tenlastegelegd opzetmisdrijf, hoeft ook niet strijdig te zijn met de hiervoor omschreven vuistregel.

In de uitleg van de Hoge Raad wordt ook betekenis gehecht aan de toepasselijke sancties. Opgemerkt kan worden dat de strafmaxima die gelden voor de oorspronkelijk tenlastegelegde feiten en die voor de in de wijziging geformuleerde verwijten uiteen lopen. Beslissend hoeft dat niet te zijn. Voor een poging tot zware mishandeling van een ambtenaar in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening staat een maximum van acht jaren gevangenisstraf. Maar op de mishandeling van een ambtenaar in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening zonder dat ernstig letsel volgt, staat maximaal de helft daarvan. Op het delict van art. 6 WVW staat maximaal drie jaar bij roekeloosheid of anders een jaar en zes maanden gevangenis, telkens indien sprake is van gevolgd letsel (art 175 WVW). De overtreding van art. 5 WVW wordt bedreigd met maximaal twee maanden hechtenis. Dat het gaat om telkens lagere maxima is in de context van art 313 Sv, meen ik, minder bezwaarlijk dan wanneer het omgekeerde het geval zou zijn.

Niet onbelangrijk is dat een verdere vergelijking van de mogelijke sancties een overeenkomst oplevert, waaruit verwantschap blijkt. Een poging tot zware mishandeling gepleegd als bestuurder van een motorrijtuig kan, zoals ook het geval is met betrekking tot de art. 6 en art. 5 WVW (zie art. 179 WVW) worden gestraft met ontzegging van de rijbevoegdheid (art. 179a WVW). Daarin komt tot uitdrukking dat ook in juridische zin zware mishandeling, gepleegd (in een verkeerssituatie) door een bestuurder van een motorrijtuig verwantschap vertoont met bepaalde wegenverkeersdelicten, omdat door de toepasselijke sancties een relatie wordt gelegd met het rechtsgoed van de verkeersveiligheid.

In het licht van voorgaande overwegingen meen ik dat het hof zonder blijk te geven van een verkeerde rechtsopvatting en niet onbegrijpelijk heeft kunnen oordelen dat de wijziging van de tenlastelegging, gelet op de feitelijke toedracht, niet wezenlijk uiteenloopt en tevens dat de verweten gedragingen zijn begaan onder omstandigheden waaruit blijkt van een zodanig verband met betrekking tot de gelijktijdigheid van die gedragingen en de wezenlijke samenhang in het handelen en de schuld van de verdachte, dat de gedachte achter de in art. 313, tweede lid, Sv opgenomen beperking, die naar art. 68 Sr verwijst, meebrengt dat de gevorderde wijziging toelaatbaar is. Het middel faalt.

Het tweede middel bevat de klacht dat de bewezenverklaring door het hof van het meest subsidiair tenlastegelegde tegenstrijdig is met motivering van de vrijspraak van met name het meer subsidiaire feit.

Ten aanzien van de vrijspraak van de meer subsidiair tenlastegelegde overtreding van art. 6 WVW 1994 heeft het hof het volgende overwogen:

Het hof heeft vervolgens het meest subsidiair ten laste van verdachte gelegde bewezenverklaard, inhoudende dat:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat nu naar het oordeel van het hof niet valt uit te sluiten dat politieambtenaar [verbalisant 1] een onverhoedse beweging naar de het stopteken negerende verdachte heeft gemaakt, teneinde deze alsnog tot stilstand te brengen, valt evenmin uit te sluiten dat de aanrijding tussen verdachte en [verbalisant 1] niet veroorzaakt is door de bewezenverklaarde gedragingen van verdachte maar door die onverhoedse beweging van de zijde van verbalisant [verbalisant 1]. De steller van het middel meent dan ook dat het onbegrijpelijk is te concluderen dat het de gedragingen van verdachte waren die gevaar op de weg veroorzaakten.

Laat ik vooropstellen dat, naar bewezen is verklaard, verdachte begon met een stopteken van verbalisant [verbalisant 2] te negeren, hij misleidend snelheid terug nam en vlak voor [verbalisant 2] gas gaf en de bromfiets met die hogere snelheid links om [verbalisant 2] heen manoeuvreerde, en hij klaarblijkelijk zijn snelheid niet dusdanig had geregeld dat hij in staat was om die brommer tot stilstand te brengen binnen de afstand waarover hij het fietspad kon overzien. Al zou het hof hebben vastgesteld — quod non — dat verbalisant [verbalisant 1] een onverhoedse beweging heeft gemaakt, dan nog zou het oordeel van het hof dat door de hiervoor opgesomde gedragingen van verdachte gevaar op die weg werd veroorzaakt niet onbegrijpelijk zijn.

Het tweede middel faalt en kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende formulering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG

Verdachte is bij arrest van 8 december 2009 door het gerechtshof te Amsterdam wegens ‘overtreding van artikel 5 van de Wegenverkeerswet 1994’, veroordeeld tot een voorwaardelijke geldboete van € 250,- , subsidiair 5 dagen hechtenis.

Namens verdachte heeft mr. J.F. van der Brugge, advocaat te Amsterdam, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Aan bespreking van de middelen kom ik niet toe. Verdachte is veroordeeld wegens overtreding van art. 5 WVW 1994, hetgeen ingevolge art. 177 en art. 178 van die wet een overtreding is. Het hof heeft ter zake van dat feit een voorwaardelijke geldboete van € 250,- opgelegd. Ingevolge art. 427, tweede lid, Sv staat tegen arresten van gerechtshoven betreffende overtredingen beroep in cassatie niet open indien, voor zover hier van belang, geen andere straf of maatregel werd opgelegd dan een geldboete tot een maximum van € 250. Ook indien dit maximum is opgelegd, staat geen cassatieberoep open (HR 5 juni 2007, LJN AZ6927, NJ 2007/338). Dat betekent dat verdachte niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in zijn cassatieberoep.

Deze conclusie strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van verdachte in zijn cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG