HR, 24-12-2002, nr. 02536/01

"De (tweede) vordering van de officier van justitie d.d. 23 december 1999 tot wijziging van de tenlastelegging

Aangezien het hoger beroep van de officier van justitie zich primair richt tegen de vergaande afwijzing door de rechtbank van deze vordering, heeft het hof ter terechtzitting van 9 januari 2001 vooreerst de toelaatbaarheid van de gevorderde wijziging aan de orde gesteld, omdat de daarover te nemen beslissing in belangrijke mate medebepalend is voor de omvang van het in hoger beroep te verrichten feitenonderzoek. De advocaat-generaal heeft dienaangaande gerequireerd dat de in eerste aanleg op 23 december 1999 gevorderde wijziging van de tenlastelegging door het hof alsnog in haar geheel wordt toegestaan. De raadsman van verdachte heeft zich tegen toewijzing van de vordering verzet aangezien naar zijn oordeel daarmee de tenlastelegging - kort samengevat - mede betrekking zou hebben op andere voorvallen, andere handelingen en een ander tijdsbestek dan de oorspronkelijke tenlastelegging en ook een ander strafrechtelijk verwijt zou gaan inhouden; alsdan zou er geen sprake meer zijn van hetzelfde feit in de zin van art. 68 van het Wetboek van Strafrecht.

Aangaande de door de officier van justitie d.d. 23 december 1999 gevorderde (nadere) wijziging van de tenlastelegging overweegt het hof als volgt.

De officier van justitie heeft bij inleidende dagvaarding aan verdachte tenlastegelegd dat hij in de periode van 1 januari 1989 tot 17 augustus 1992 - zakelijk samengevat - ontucht heeft gepleegd met [het] minderjarige [slachtoffer]. In verband met de wijziging van artikel 247 van het Wetboek van Strafrecht per 1 december 1991 is dat verwijt in een tweetal feiten opgesplitst. Ter terechtzitting van 12 mei 1999 heeft de officier van justitie gevorderd dat in de tenlastelegging door de toevoeging van het woord "telkens" tot uitdrukking wordt gebracht dat verdachte primair wordt verweten ontucht in de in die omschrijving bedoelde perioden een aantal malen te hebben begaan. Deze vordering is door de rechtbank toegewezen.

Bij (tweede) vordering tot wijziging van de tenlastelegging d.d. 23 december 1999 heeft de officier van justitie, naast aanvulling van de verweten feitelijke gedragingen van verdachte, enerzijds - zakelijk weergegeven - aanvulling gevraagd van de grondslag voor het strafrechtelijk verwijt, door aanvullende tenlastelegging van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens van [het slachtoffer], respectievelijk het aan de zorg en/of opleiding en/of waakzaamheid toevertrouwd zijn van die [slachtoffer], respectievelijk het misbruik van uit feitelijke verhoudingen voortvloeiend overwicht. Bovendien strekt de vordering tot uitbreiding van de tenlastegelegde periode tot 17 augustus 1994 (de dag voorafgaande aan de achttiende verjaardag van [het slachtoffer]) respectievelijk 31 december 1998.

Uit het dossier blijkt dat verdachte wordt verweten dat hij seksuele contacten heeft gehad met het slachtoffer. Die contacten zouden hebben plaatsgevonden gedurende een tweetal perioden, namelijk voorafgaande aan de opname van het slachtoffer in De Dreef (van 19 juli 1993 tot 18 augustus 1995) alsook volgend op het beëindigen van de zorg door De Dreef.

Verdachte erkent in beide perioden seksueel getinte contacten met het slachtoffer te hebben gehad. In zijn visie is de periode voorafgaand aan de opname van het slachtoffer in De Dreef echter wezenlijk korter geweest dan het slachtoffer stelt.

Bij de beoordeling van de vraag of, en zo ja, in hoeverre de wijziging van de tenlastelegging kan worden toegelaten, dient het hof als criterium te hanteren of alsdan sprake is van hetzelfde feit in de zin van artikel 313, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering in verbinding met artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht. Hiervan is blijkens rechtspraak van de Hoge Raad sprake (zie HR 2 november 1999, NJ 2000, 174) indien ten aanzien van de oorspronkelijke tenlastelegging en de gevorderde wijziging daarvan

Dienaangaande is het hof voor wat betreft de eerste tenlastegelegde periode (zie onder 3) van oordeel dat de daarin verweten seksuele contacten als één zodanig samenhangend geheel van handelingen moeten worden beoordeeld dat deze - hoewel als meerdere zelfstandige gedragingen tenlastegelegd - als één feitencomplex in de zin van voornoemde wetsbepalingen moet worden beschouwd. Het hof gaat er daarbij vanuit dat het - mede blijkens hetgeen door de officier van justitie ter terechtzitting van 23 december 1999 ter onderbouwing van haar vordering is gesteld - haar oogmerk is geweest de contacten voorafgaand aan die opname aan verdachte ten laste te leggen. De uitbreiding van de tenlastelegging met de periode tot die opname lijkt het hof geïnspireerd door de onduidelijkheid die kennelijk is ontstaan ten aanzien van de leeftijd waarop het slachtoffer werd opgenomen. Mede gelet op het belang van een goede rechtspleging, inhoudende dat verdachte én slachtoffer niet zonder noodzaak meermalen in rechte worden betrokken ten aanzien van gedragingen die naar het oordeel van het hof als één feitencomplex, voortvloeiend uit een en dezelfde, (mede) seksueel georiënteerde relatie, moeten worden beoordeeld, is het hof van oordeel dat de vordering in zoverre dient te worden toegewezen. Aan dit oordeel doet niet af dat de strafrechtelijke grondslag voor het verwijt dat verdachte ter zake wordt gemaakt, bij toewijzing van die vordering wordt uitgebreid. Dat verwijt blijft immers - in essentie - het onderhouden van een ontuchtige relatie met iemand die vanwege zijn kwetsbaarheid bijzondere bescherming van de strafwet behoeft. Er is derhalve duidelijke verwantschap tussen de verschillende delictsomschrijvingen en geenszins sprake van een wezenlijk uiteenlopen van de strekking daarvan.

Die verwantschap tussen de delictsomschrijvingen geldt ook voor hetgeen de officier van justitie - met verdergaande uitbreiding van de tenlastegelegde periode - verdachte verwijt ten aanzien van hetgeen deze ná het verblijf van het slachtoffer in respectievelijk onder de hoede van De Dreef (gedurende twee en een halfjaar) jegens hem zou hebben gedaan. Het hof is van oordeel dat ten aanzien van hetgeen toen zou zijn gebeurd mogelijkerwijs nog wel gezegd kan worden dat dit is voortgevloeid uit de relatie tussen verdachte en het slachtoffer die kennelijk toen is hervat, maar dat niet gezegd kan worden dat sprake is van een zodanig verband met betrekking tot de gelijktijdigheid van die gedragingen dat deze als één feit(encomplex) met de gedragingen voorafgaande aan de opname in De Dreef kunnen worden beschouwd.

Gelet op het vorenstaande is het hof van oordeel dat de door de rechtbank afgewezen vordering tot wijziging van de tenlastelegging alsnog dient te worden toegewezen voor zoveel deze betreft de uitbreiding van de tenlastegelegde periode tot 19 juli 1993 en de aanvulling van de grondslag van het strafrechtelijk verwijt, zoals in de vordering nader omschreven. Hierop gelet is het hof tevens van oordeel dat de ter terechtzitting van 24 februari 2000 door de officier van justitie gevorderde (derde) wijziging van de tenlastelegging dient te worden toegewezen."

"hij in de periode van 1 oktober 1992 tot 19 juli 1993 te Houten door misbruik van uit feitelijke verhoudingen voortvloeiend overwicht dat hij had op [het] minderjarige [slachtoffer], geboren op [geboortedatum] 1976, wiens minderjarigheid hij, verdachte, kende en welke [het slachtoffer] is een persoon van onbesproken gedrag() opzettelijk [het slachtoffer] heeft bewogen ontuchtige handelingen van hem, verdachte, te dulden()."

"Het hof acht het een feit van algemene bekendheid dat een minderjarige zoals [het slachtoffer], die door zijn ouders werd opgevoed en verzorgd, tijdens de in de bewezenverklaring vermelde periode van onbesproken gedrag was. Nu door of namens de verdachte geen feiten of omstandigheden zijn aangevoerd die tot een andersluidend oordeel zouden moeten leiden, heeft het hof een nader onderzoek dienaangaande niet noodzakelijk geacht."