Hof Den Haag, 18-12-2019, nr. BK-18/00587 en BK-18/00589

Aan belanghebbende is voor het jaar 2014 een aanslag in de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen (IB/PVV) opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 33.397 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 75.464 (de aanslag 2014).

Aan belanghebbende is voor het jaar 2015 een aanslag IB/PVV opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 33.545 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 71.820 (de aanslag 2015).

De Inspecteur heeft de tegen de aanslagen gemaakte bezwaren bij uitspraken op bezwaar afgewezen.

Belanghebbende heeft tegen de uitspraken op bezwaar beroep bij de Rechtbank ingesteld. Ter zake van de ingestelde beroepen is een griffierecht geheven van eenmaal € 46. De Rechtbank heeft de beroepen ongegrond verklaard.

Belanghebbende is van de uitspraak van de Rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. In verband daarmee is door de griffier een griffierecht geheven van eenmaal € 126. De Inspecteur heeft een verweerschrift ingediend. Belanghebbende heeft bij brief van 19 december 2018, door het Hof ontvangen op 20 december 2018, haar beroepschrift aangevuld en daarbij vier bijlagen gevoegd.

De mondelinge behandeling van de zaken heeft plaatsgehad ter zitting van het Hof van 16 januari 2019. Partijen zijn verschenen. Partijen hebben ter zitting een pleitnota overgelegd. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt.

Het Hof heeft de beslissing aangehouden in afwachting van de arresten van de Hoge Raad betreffende het massaal bezwaar van belastingplichtigen tegen de vermogensrendementsheffing in box 3 (de proefprocedures).

Partijen zijn vervolgens in de gelegenheid gesteld te reageren op de arresten van de Hoge Raad van 14 juni 2019, ECLI:NL:HR:2019:816, BNB 2019/161, ECLI:NL:HR:2019:817, ECLI:NL:HR:2019:911, ECLI:NL:HR:2019:912, ECLI:NL:HR:2019:946, ECLI:NL:HR:2019:948 en ECLI:NL:HR:2019:949 (hierna: de arresten van 14 juni 2019) inzake de proefprocedures. Belanghebbende heeft bij brief van 15 augustus 2019, door het Hof ontvangen op 16 augustus 2019, van die gelegenheid gebruik gemaakt en heeft daarbij tevens een aanvulling op een onder 1.5 vermelde bijlage (bijlage 4) ingediend. Het Hof heeft een afschrift van belanghebbendes schriftelijke reactie aan de Inspecteur gezonden.

Een nadere mondelinge behandeling van de zaken heeft plaatsgehad ter zitting van het Hof van 6 november 2019. Partijen zijn verschenen. Partijen hebben ter zitting een pleitnota overgelegd. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt.

Belanghebbende heeft over het jaar 2014 € 13.935 aan rentebaten genoten en € 14.468 aan dividend ontvangen (waarop in totaal € 2.169 aan dividendbelasting is ingehouden en een bedrag van € 1.251 aan kosten drukt). Voorts heeft belanghebbende in 2014 een verlies geleden bij de verkoop van de woning van haar overleden zoon van € 8.000 (50% van € 16.000) en heeft zij ter zake van die woning een bedrag van € 383 aan hypotheekrente betaald. In 2014 heeft belanghebbende derhalve € 16.600 aan werkelijke inkomsten uit box 3-bezittingen gegenereerd.

Belanghebbende heeft over het jaar 2015 € 12.724 aan rentebaten genoten en € 17.194 aan dividend ontvangen (waarop in totaal € 2.571 aan dividendbelasting is ingehouden en een bedrag van € 1.390 aan kosten drukt). In 2015 heeft belanghebbende derhalve € 25.957 aan werkelijke inkomsten uit box 3-bezittingen gegenereerd.

De verschuldigde inkomstenbelasting over het belastbaar inkomen uit sparen en beleggen (inkomstenbelasting box 3) bedraagt in 2014 € 22.562 na aftrek van € 77 aan buitenlandse bronheffing en in 2015 € 21.546. Bij het vaststellen van de inkomstenbelasting box 3 heeft de Inspecteur met de volgende gegevens rekening gehouden:

3. De Rechtbank heeft, voor zover in hoger beroep van belang, het volgende overwogen.

“Beoordeling van het geschil

6. Het voordeel uit sparen en beleggen wordt, op grond van artikel 5.2, eerste lid van de Wet IB 2001, gesteld op vier percent (forfaitair rendement) van de grondslag uit sparen en beleggen voor zover de grondslag sparen en beleggen aan het begin van het kalenderjaar meer bedraagt dan het heffingsvrije vermogen.

7. De rechtbank stelt voorop dat zij, anders dan [belanghebbende] stelt, niet bevoegd is de redelijkheid en billijkheid van deze wettelijke regeling zelf te toetsen dan wel in te grijpen in het wetgevingsproces dat daaraan ten grondslag heeft gelegen. Op grond van artikel 120 van de Grondwet en artikel 11 van de Wet van 15 mei 1829, houdende algemeene bepalingen der wetgeving van het Koninkrijk (Stb. 28), staat het de rechter niet vrij om formele wetgeving te toetsen op haar grondwettigheid, dan wel de innerlijke waarde of billijkheid van de wet te beoordelen. De rechter kan een wet in formele zin slechts (gedeeltelijk) buiten toepassing verklaren indien en voor zover deze onmiskenbaar onverbindend is wegens strijd met het gemeenschapsrecht of met een ieder verbindende bepalingen van een verdrag.

8. De rechtbank vat het beroep van [belanghebbende] aldus op dat zij meent dat toepassing van de forfaitaire rendementsheffing in strijd moet worden geacht met artikel 1 Eerste Protocol bij het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (Eerste Protocol).

9. De rechtbank overweegt dat belastingheffing op zichzelf een inbreuk vormt op het ongestoorde genot van eigendom als bedoeld in artikel 1 van het Eerste Protocol. Een dergelijk inbreuk is echter toegestaan indien deze “lawful” is en er een redelijke mate van evenredigheid bestaat tussen de daartoe in het algemeen belang gebruikte middelen en het legitieme doel dat daarmee wordt nagestreefd. Aan de “lawful-eis” is in onderhavig geval voldaan nu de vermogensrendementsheffing een basis heeft in het nationale recht welk voldoende toegankelijk, precies en voorzienbaar is in de uitoefening en vergezeld gaat van procedurele garanties die de betrokkene een redelijke mogelijkheid biedt tot effectieve betwisting van de rechtmatigheid van de inbreuk.

10. Dat er een redelijke mate van evenredigheid moet bestaan tussen de daartoe in het algemeen belang gebruikte middelen en het legitieme doel dat daarmee wordt nagestreefd, vereist het bestaan van een redelijke verhouding (“fair balance”) tussen het algemeen belang en de bescherming van individuele rechten. Waar het gaat om de beoordeling van wat in het algemeen belang is en de keus van de middelen om dit belang te dienen, komt aan de wetgever op het terrein van het belastingrecht een ruime beoordelingsvrijheid toe.

11. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 10 juni 2016, nr. 14/05020, ECLI:NL:HR:2016:1129 geoordeeld dat het forfaitaire rendementsheffing, gelet op de ruime beoordelingsmarge die de wetgever op het terrein van het belastingrecht toekomt, als zodanig niet in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol (vergelijk ook Hoge Raad 28 oktober 2011, nr. 10/03727, ECLI:NL:HR:2011:BR0664).

12. De Hoge Raad heeft vervolgens overwogen dat het forfaitaire stelsel slechts dan in strijd zou komen met artikel 1 van het Eerste Protocol indien zou komen vast te staan dat het destijds door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van vier procent voor particuliere beleggers niet meer haalbaar is en belastingplichtigen, mede gelet op het toepasselijke tarief, zouden worden geconfronteerd met een buitensporig zware last (zie ook Hoge Raad 3 april 2015, nr. 13/04247, ECLI:NL:HR:2015:812).

13. De rechtbank onderscheidt in de hiervoor aangehaalde rechtsregel van de Hoge Raad een tweetal cumulatieve toetsingscriteria. Voor beide criteria rust de bewijslast op [belanghebbende]. Het eerste criterium betreft de beoordeling of een situatie is ontstaan dat een langjarig rendement van vier percent voor particuliere beleggers niet meer haalbaar is. Het tweede criterium betreft de beoordeling of de belastingplichtige in het onderhavige geval, mede gelet op het toepasselijke tarief, wordt geconfronteerd met een buitensporig zware last.

14. Anders dan [belanghebbende] meent, is voor de beoordeling van het eerste criterium niet voldoende dat het rendement van één bepaalde bezitting structureel beneden de vier procent blijft van het daarin geïnvesteerde vermogen (zie ook HR 29 september 2017, nr. 16/01584, ECLI:NL:HR:2017:2517 en ook het hiervoor reeds aangehaalde arrest van de Hoge Raad van 10 juni 2016). Bepalend is of voor de belastingplichtigen het forfaitaire rendement van vier procent van het totale box 3-vermogen over een lange reeks van jaren niet meer haalbaar is. De rechtbank ziet vooralsnog geen aanleiding om te oordelen dat daarbij alleen gekeken moet worden naar het profiel van een particuliere belegger die weinig risico wenst en dat dat profiel beleggingen in aandelen en in onroerende zaken uitsluit.

De rechtbank is van oordeel dat [belanghebbende] niet in de op haar rustende bewijslast is geslaagd. De stelling van [belanghebbende] dat de uitgangspunten van het wettelijk systeem het niet mogelijk maken het veronderstelde rendement te behalen is daarvoor onvoldoende. Aangezien het forfaitaire stelsel geen wijziging heeft ondergaan in de jaren 2014 en 2015 (die in geschil zijn) ten opzichte van het jaar 2011 (waarop het hiervoor aangehaalde arrest van de Hoge Raad van 10 juni 2016 betrekking heeft), ziet de rechtbank geen redenen om in het onderhavige geval anders te oordelen. Daarbij neemt de rechtbank nog in aanmerking dat uit het onderzoek dat in het kader van de herziening van de box 3-heffing per 1 januari 2017 is gedaan naar de rendementen op spaartegoeden, aandelen, obligaties en onroerende zaken over een lange reeks van jaren, valt op te maken dat het gemiddelde rendement op het totale box 3-vermogen weinig afwijkt van het tot dan toe gehanteerde forfaitaire rendement van 4 percent (vgl. Memorie van Toelichting Belastingplan 2016, Kamerstukken II 2015-2016, 34302, nr. 3. blz, 9 e.v.). Dat de werkwijze die geleid heeft tot de onderzoeksresultaten niet in voornoemde wetsgeschiedenis is beschreven en dat het gehele onderzoek daarin niet is opgenomen, brengt naar het oordeel van de rechtbank niet mee dat de genoemde onderzoeksresultaten niet bruikbaar zijn.

15. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [belanghebbende] evenmin aannemelijk gemaakt dat er in het onderhavige geval voor haar sprake is van een buitensporig zware last. Bij de beoordeling daarvan moet naar het oordeel van de rechtbank in ieder geval het werkelijk door [belanghebbende] behaalde rendement worden betrokken en die gegevens heeft [belanghebbende] niet naar voren gebracht.

16. Gelet op wat hiervoor is overwogen dienen de beroepen ongegrond te worden verklaard.”

In geschil is of de box 3-heffing (gedeeltelijk) achterwege dient te blijven wegens strijd met artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (artikel 1 EP). Daarbij gaat het zowel om de vraag of de heffing van box 3 op stelselniveau een schending van artikel 1 EP vormt, als om de vraag of belanghebbende in strijd met artikel 1 EP wordt geconfronteerd met een individuele en buitensporige last als gevolg van de heffing van box 3. Belanghebbende beantwoordt beide vragen bevestigend en de Inspecteur beantwoordt beide vragen ontkennend.

Het hoger beroep van belanghebbende strekt tot vernietiging van de uitspraak van de Rechtbank, vernietiging van de uitspraken op bezwaar en vermindering van de aanslagen.

De Inspecteur concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank.

Het Hof vindt in hetgeen hiervoor in r.o. 5.5 is overwogen aanleiding de Inspecteur te veroordelen in de kosten van het geding met zaaknummer BK-18/00589. De gemachtigde heeft zich bij de indiening van het nader stuk van 19 december 2018 gepresenteerd als rechtsbijstandverlener van belanghebbende en daarbij een machtiging overgelegd. Het Hof stelt derhalve de voor vergoeding in aanmerking komende kosten, op de voet van artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht in verbinding met het Besluit proceskosten bestuursrecht en de daarbij behorende bijlage, vast op € 1.280 wegens beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor het Hof. Het Hof is daarbij uitgegaan van (2,5 punten (bijwonen (nadere) zitting en schriftelijke zienswijze na de 14 juni arresten van de Hoge Raad) x € 512 (waarde per punt) x 2 (zwaarte)) = € 2.560, waarvan de helft aan de procedure voor het jaar 2015 is toegerekend.

Voorts vindt het Hof aanleiding om aan belanghebbende het voor de behandeling voor de Rechtbank gestorte griffierecht van € 46, alsmede het voor de behandeling in hoger beroep gestorte griffierecht van € 126 te vergoeden.

Het Hof:

Deze uitspraak is vastgesteld door I. Obbink-Reijngoud, Chr.Th.P.M. Zandhuis en F.G.F. Peters, in tegenwoordigheid van de griffier A.S.H.M. Strik. De beslissing is op 18 december 2019 in het openbaar uitgesproken.

aangetekend aan

partijen verzonden:

Zowel de belanghebbende als het daartoe bevoegde bestuursorgaan kan binnen zes weken na de verzenddatum van deze uitspraak beroep in cassatie instellen bij de Hoge Raad der Nederlanden. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. Bij het beroepschrift wordt een kopie van deze uitspraak gevoegd.

2. Het beroepschrift wordt ondertekend en bevat ten minste:

- - de naam en het adres van de indiener;

- - de dagtekening;

- - de vermelding van de uitspraak waartegen het beroep in cassatie is gericht;

- - de gronden van het beroep in cassatie.

Het beroepschrift moet worden gezonden aan de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag.

De partij die beroep in cassatie instelt is griffierecht verschuldigd en zal daarover bericht ontvangen van de griffier van de Hoge Raad. In het cassatieberoepschrift kan worden verzocht de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.