HR, 17-12-2002, nr. 02546/01

Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Gravenhage veroordeeld tot twee weken gevangenisstraf voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar wegens schuldheling.

Tegen deze uitspraak heeft verdachte cassatieberoep doen instellen.

Namens verdachte heeft mr. S.C.M. Asselbergs, advocaat te Bergen op Zoom, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat het Hof ten onrechte het verzoek van de verdachte om aanhouding van de zaak opdat zijn raadsman bij de behandeling aanwezig kon zijn, heeft afgewezen.

Het proces-verbaal van de zitting van het Hof van 31 augustus 2001 houdt in:

Kennelijk is over de motivering van de beslissing door de leden van het Hof nauwelijks van gedachten gewisseld. Van schorsing van het onderzoek voor beraad rept het proces-verbaal van de terechtzitting immers niet. Het wekt dan ook geen verwondering dat het Hof zijn beslissing in het geheel niet heeft gemotiveerd.

Art. 330 Sv eist niet dat een afwijzende beslissing, gegeven op een op grond van art. 328 Sv gedane vordering of gedaan verzoek zoals het onderhavige, wordt gemotiveerd. In de literatuur wordt echter algemeen1. aangenomen, dat een dergelijke beslissing wel gemotiveerd moet worden. Corstens meent dat de rechter die beslissing dient te motiveren omdat deze anders gezag ontbeert. Motivering is voorts noodzakelijk, wil de cassatierechter enige controle op zo'n beslissing kunnen uitoefenen2.. Doorgaans gaat het immers om beslissingen van feitelijke aard waardoor de juistheid daarvan in cassatie niet ten toets kan komen.3. Het hangt vervolgens van de aard van de gegeven beslissing af hoe uitgebreid die motivering moet zijn. Soms kan die motivering betrekkelijk abstract zijn: "het onderzoek is volledig geweest"4., "een aanhouding als verzocht niet noodzakelijk voor het onderzoek"5. of "geen termen"6.. In een aantal gevallen stelt de Hoge Raad echter hogere eisen: bij afwijzing van een verzoek tot het horen van een getuige of een deskundige7.. Uiteraard speelt bij de aan de motivering te stellen eisen ook de inkleding van het verzoek een rol: wordt een verzoek in betrekkelijk algemene termen onderbouwd, dan kan ook bij de afwijzing van het verzoek met een in algemene termen vervatte motivering worden volstaan.8.

In de onderhavige zaak gaat het om de vraag of de verdachte zijn uit art. 6, derde lid, sub c EVRM voortvloeiende recht om zich ter zitting te kunnen laten bijstaan door een raadsman van zijn keuze, heeft kunnen effectueren. Het gaat hier dus om een belangrijke verdragsverplichting. Daarom dient de Hoge Raad de mogelijkheid te hebben de juistheid van de onderhavige beslissing tot op zekere hoogte te kunnen controleren. Motivering van de beslissing is dus onmisbaar en wordt door de Hoge Raad kennelijk geëist. Vgl. HR 17 maart 1998, NJ 1998, 501, waarin de Hoge Raad de afwijzing van een verzoek tot aanhouding onvoldoende gemotiveerd achtte.

Nu laat zich eenvoudig raden waarom het Hof het verzoek van de verdachte niet heeft gehonoreerd. Gelet op de inhoud van het verzoek kan het immers haast niet anders of het Hof moet het verzoek hebben afgewezen, omdat het van oordeel was, dat verdachte het aan zijn eigen schuld te wijten had dat hij niet van rechtsgeleerde bijstand was voorzien en dat daarom het belang van berechting binnen redelijke termijn zwaarder moest wegen dan het belang van verdachte op een effectieve verdediging (vgl. HR 2 maart 1999, NJ 1999, 330). Aldus opgevat geeft de beslissing van het Hof niet blijk van een verkeerde rechtsopvatting en is deze niet onbegrijpelijk.

In de toelichting op het middel aangevoerde feitelijke omstandigheden kunnen buiten beschouwing blijven omdat daarop niet ter terechtzitting een beroep is gedaan.

Het middel faalt.

Het tweede middel bevat de klacht dat het Hof de bewezenverklaring niet naar de eis der wet heeft gemotiveerd, althans het begrip "terwijl hij ten tijde van het voorhanden krijgen van dat goed redelijkerwijs moet vermoeden" verkeerd heeft opgevat.

Volgens de toelichting op het middel heeft de verdachte zijn verklaring van 14 november 1998 ingetrokken en had het Hof die verklaring daarom niet tot het bewijs mogen gebruiken, althans had het Hof het gebruik van deze verklaring voor het bewijs nader moeten motiveren.

In beginsel is het voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt om tot het bewijs te bezigen wat deze uit een oogpunt van betrouwbaarheid daartoe dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat deze voor het bewijs van geen waarde acht zonder dat hij van zijn oordeel omtrent de keuze en de betrouwbaarheid van het door hem gekozen bewijsmateriaal rekenschap behoeft af te leggen.9. Weliswaar zijn op dit uitgangspunt enkele wettelijke en jurisprudentiële uitzonderingen te vinden, maar die doen niet af aan dit uitgangspunt. Het feit dat een verdachte op zijn eerdere, bekennende verklaring terugkomt, betekent niet dat de rechter dient te motiveren waarom hij de eerdere, bekennende verklaring voor het bewijs bezigt. Het Hof was dan ook niet gehouden te motiveren waarom het de verklaring van 14 november 1998 tot het bewijs heeft gebruikt.

Het middel faalt.

Het derde middel is gelijkluidend aan het tweede middel. Blijkens de toelichting behelst het middel nu de klacht dat de verdachte niet ten tijde van het voorhanden krijgen argwaan kreeg ten aanzien van de herkomst van het aggregaat, maar pas later. Het middel doet daarbij een beroep op wat de verdachte ter terechtzitting van 19 januari 1999 in eerste aanleg heeft verklaard. In hoger beroep is verdachte overigens nog duidelijker. Dan verklaart hij dat hij het aggregaat pas heeft bekeken toen het al enkele dagen in zijn tuin stond.

De door het Hof voor het bewijs gebezigde verklaring van de verdachte houdt het volgende in:

Uit dit bewijsmiddel volgt dat op zijn laatst van voorhanden krijgen sprake is op het moment dat verdachte en zijn zoons de aanhangwagen met de generator naar de tuin trekken.10. Of de verdachte toen al argwaan kreeg wordt uit zijn verklaring niet duidelijk. Eerder lijkt het tegendeel het geval. Het Hof lijkt van dat laatste ook te zijn uitgegaan omdat het opzetheling - waarvoor voorwaardelijk opzet voldoende is11. - niet bewezen achtte. Het middel klaagt dus terecht dat uit de bewijsmiddelen niet volgt dat de verdachte ten tijde van het voorhanden krijgen argwaan kreeg ten aanzien van de herkomst van het aggregaat. Maar daarmee is nog niet gezegd dat de bewezenverklaring niet voldoende met redenen is omkleed.

Het Hof heeft bewezenverklaring van het "redelijkerwijs had moeten vermoeden" gebaseerd op de verklaring van de verdachte dat hij het vermoeden kreeg dat de generator van diefstal afkomstig zou kunnen zijn. Omdat uit de bewijsmiddelen niet blijkt dat verdachte dat vermoeden kreeg ten tijde van het voorhanden krijgen van de generator en het Hof opzetheling niet bewezen heeft geacht, heeft het Hof kennelijk als volgt geredeneerd: iemand die ten tijde van het voorhanden hebben van het goed het vermoeden krijgt dat het goed van diefstal afkomstig zou kunnen zijn, heeft ten tijde van het voorhanden krijgen redelijkerwijs moeten vermoeden dat het een door misdrijf verkregen goed betrof. Die redenering gaat niet zonder meer op, alleen al niet omdat iemand pas door gebeurtenissen na het voorhanden krijgen argwaan kan hebben gekregen. Nog los daarvan valt aan de feitelijke omstandigheid dat men te eniger tijd na het voorhanden krijgen bedoeld vermoeden krijgt, niet zonder meer het normatieve oordeel te ontlenen dat men ten tijde van het verkrijgen dat vermoeden had behoren te hebben.

De vraag is nog of uit de inhoud van het telefoongesprek van verdachte met [betrokkene 1] kan worden afgeleid, dat verdachte heeft moeten vermoeden dat [betrokkene 1] hem een generator bracht die van diefstal afkomstig was. Mijns inziens niet. Daarvoor weten we uit de gebezigde bewijsmiddelen te weinig van de inhoud van het telefoongesprek en van hetgeen verdachte ten tijde van het telefoongesprek van [betrokkene 1] wist. Voor verdachte was er te minder reden voor wantrouwen nu blijkens verdachtes voor het bewijs gebezigde verklaring [betrokkene 1] de generator voor verdachtes woning had neergezet en er dus ogenschijnlijk niets te verbergen viel.

Uit het voorgaande volgt dat de bewezenverklaring en dan wel in het bijzonder ten aanzien van het onderdeel "terwijl hij ten tijde van het voorhanden krijgen van dat goed redelijkerwijze had moeten vermoeden, dat het een door misdrijf verkregen goed betrof" niet voldoende met redenen is omkleed.

Het middel slaagt.

Ik concludeer dat de bestreden uitspraak zal worden vernietigd en dat de zaak zal worden verwezen naar een aangrenzend Hof teneinde de zaak met inachtneming van de uitspraak van de Hoge Raad opnieuw te berechten en af te doen.