HR, 21-09-2010, nr. 09/00171

‘De getuige [getuige], geboren op [geboortedatum] 1964, wonende te [woonplaats], [a-straat 1], zelfstandige, verklaart op vragen van de voorzitter als volgt.

Het is juist dat ik in deze zaak ook als verdachte ben aangemerkt. Ik ben in mijn zaak door het hof vrijgesproken. Ik begrijp dat ik mij derhalve niet langer als medeverdachte kan verschonen van het beantwoorden van bepaalde aan mij gestelde vragen.

Het is juist dat ik op een gegeven ogenblik een hypotheek heb aangevraagd. Ik had een relatie en we woonden samen in een huurhuis. Ik kwam zelf uit een woonwagenkamp, maar daar waren geen beschikbare standplaatsen meer. De relatie was aan het mislopen en daarom trachtte ik een woning te gaan huren. Dat zou echter 2 à 3 jaar duren. Ik kwam in gesprek met verdachte en hij had een oplossing voor mij. Ik kon een huis kopen, maar dan moest ik wel gaan werken. Hij zei dat ik bij hem kon komen werken en eventueel een autobedrijf kon opzetten. Dat zou dan op mijn naam gebeuren, zodat ik maar weinig belasting hoefde te betalen. Ik ben toen voor drie maanden bij hem in loondienst gekomen. Ik heb twee maanden gewerkt en de derde maand ben ik ermee opgehouden. Ik hield het niet goed vol. Ik wilde eigenlijk weer de vrije handel in en er was sprake van een meningsverschil. Ik heb gezegd dat ik ermee ging stoppen. De hypotheekaanvraag was toen al goedgekeurd.

U vraagt mij of verdachte met mij mee ging toen ik een hypotheek ging aanvragen. Dat durf ik niet te zeggen, volgens mij niet. U vraagt mij of ik [betrokkene 1] kan herinneren. Daar ben ik volgens mij wel geweest met verdachte. Dat was in Tilburg.

Ik heb twee maanden gewerkt. Dat was bij verdachte thuis. Ik heb vroeger zelf verschillende woonwagens gebouwd. Ik heb timmerwerkzaamheden verricht in en rond het huis van verdachte. In de bovenruimte van het huis heb ik kasten gebouwd. Ik heb ook meegeholpen aan de plaatsing van de keuken.

U houdt mij voor dat ik noch verdachte hebben verklaard dat ik bij verdachte thuis werkzaamheden heb verricht. Ik heb er inderdaad niet eerder over verklaard, maar ik heb wel degelijk bij verdachte thuis die werkzaamheden verricht. U houdt mij ook voor mijn verklaring, opgenomen op dossierpagina 263, dat ik heb gewerkt voor het bedrijf [A] b.v., maar dat ik de naam van de eigenaar mij niet kon herinneren. Dat was in het begin van het verhoor. Ik heb loon ontvangen. Dat is op mijn rekening gestort. Ik heb het teruggestort omdat ik vroegtijdig ben gestopt. U houdt mij voor een schrijven van het UWV, opgenomen op dossierpagina's 258 en 259, en een kopie van een rekeningafschrift waaruit blijkt dat er loon is teruggestort. Ik heb het laatst gekregen loon teruggestort. Ik heb niet al het loon, maar alleen het loon van de laatste maand teruggestort.

U houdt mij voor dat ik volgens het UWV op 1 augustus 2003 in dienst ben getreden en ook weer uit dienst ben getreden, dat er bij de Belastingdienst geen loongegevens aanwezig zijn en dat door degene die de loonadministratie is verklaard dat ik niet in dienst ben geweest. Ik weet hier niets van. Ik heb van het UWV brieven gekregen die in hielden dat ik in loondienst was. Ik wist verder nergens van en dacht dat alles goed was. Ik had nooit eerder in loondienst gewerkt.

Op vragen van de oudste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

U houdt mij voor dat op 29 augustus 2003 en op 3 oktober 2003 bedragen zijn overgemaakt op mijn rekening door [A] BV met als omschrijving ‘augustus’ respectievelijk ‘september’. U houdt mij voorts voor dat op 23 oktober 2003 en op 6 november 2003 geld is overgemaakt van mijn rekening naar de rekening van [A] BV met als omschrijving ‘AUGUSTUS BE RETOUR GELDEN’ respectievelijk ‘RETOUR AUGUSTUS’. Bij mijn weten heb ik maar een keer geld teruggestort. Ik heb die ene maand niet volbracht. Daarom heb ik het geld teruggestort. Het is vier jaar geleden, dus ik kan me vergissen. Ik neem aan dat die bankafschriften kloppen.

Op vragen van de voorzitter verklaart de verdachte als volgt.

Bij mijn weten heb ik één keer salaris teruggestort, omdat ik die maand niet volbracht heb. Ik heb echt gewerkt voor [A] BV.

Op vragen van de oudste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

Ik heb twee keer loon gekregen en het is bij mijn weten een keer teruggestort. Ik ben drie maanden in dienst geweest. De laatste maand is het misgelopen. U vraagt mij waarom bij de belastingdienst geen loongegevens bekend waren. Ik ben in loondienst gegaan. Ik wist niet eens wat het UWV was. Ik ging er vanuit dat verdachte de administratie regelde. Ik ben niet goed in lezen en schrijven. Ik dacht dat het allemaal wel goed zou zijn.

Op vragen van de voorzitter verklaart de verdachte als volgt.

U houdt mij voor de loonafrekening opgenomen op dossierpagina 34. Ik kan me niet goed herinneren dat die is ingediend bij de aanvraag van de hypotheek. Ik weet niet meer hoe ik aan dit stuk kwam. Ik denk dat dit stuk van de verdachte af kwam. Ik heb volgens mij van anderen geen stukken gekregen. Ik heb met betrekking tot mijn werkzaamheden bij [A] BV alleen van verdachte stukken gekregen.

Op vragen van de oudste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

Ik was in eerste instantie niet voornemens een huis te kopen. Ik wilde een huis gaan huren. U houdt mij voor dat ik heb verklaard dat ik met verdachte heb gesproken over het kopen van een huis, dat ik daarom een inkomen nodig zou hebben en dat ik daarom in dienst zou kunnen komen bij het bedrijf van verdachte, [A] BV. Ik weet niet wat voor bedrijf het is. Ik zou de autohandel weer ingegaan, want ik heb zelf acht jaar lang een autobedrijf gehad. Ik weet niet wanneer ik verdachte gesproken. Ik denk rond augustus 2003, maar ik weet het niet precies. Ik weet wel dat verdachte tegen mij zei dat de autohandel op mijn naam zou komen te staan, aangezien dit scheelde in de te betalen belasting.

Ik zou de in- en verkoop van auto's gaan doen, maar ik heb in de tijd dat ik werkte bij [A] BV. geen auto's ingekocht of verkocht. Ik heb binnen het bedrijf van verdachte niets gedaan met auto's. Het plan is niet nader ingevuld, aangezien ik stopte met werken.

Ik heb wel verbouwd in het huis van verdachte. We hadden afgesproken dat we de autohandel op een later moment zouden opstarten. U vraagt mij of het verbouwen van de woning van verdachte plaatsvond in het kader van de werkgeversverklaring. Ik was bij verdachte in loondienst. Hij droeg me dit werk op en ik heb het uitgevoerd. Van de autohandel is het simpelweg niet gekomen.

Ik heb alleen bij verdachte thuis werkzaamheden uitgevoerd. Ik heb onder andere gewerkt met hout en tegels. Ik heb thuis allerlei gereedschappen. Ik heb namelijk verschillende woonwagens gebouwd. Ik had zelf dus talrijke gereedschappen om mee te werken en ik heb dan ook voornamelijk daarmee gewerkt bij verdachte thuis. Het hout heb ik niet geleverd. Dat lag er al. Verdachte heeft daarvoor gezorgd. Ik heb ook tegels gelegd. Die lagen er ook al. Nadat verdachte mij zei dat bepaalde klussen moesten worden gedaan, heb ik hem gezegd dat ik thuis materialen had liggen. Hij zei dat ik die wel kon meenemen. Ik heb grotendeels mijn eigen spullen gebruikt, aangezien ik dat handig vind. Mensen in dienst van bouwbedrijven werken ook met eigen spullen. Het was voor mij de eerste keer dat ik in loondienst werkte. Ik stelde zelf voor de spullen mee te nemen.

Ik neem aan dat de werkzaamheden plaatsvonden in het kader van de werkgeversverklaring. Ik werkte namelijk voor verdachte. Ik werkte in opdracht van verdachte. De autohandel zou later worden opgestart. Op het terrein van verdachte kunnen zeker dertig auto's en een grote garage staan. Misschien was verdachte al bezig met het opstarten van de autohandel. Ik vond het belangrijker dat ik mijn werk had en dat ik mijn eigen huis zou hebben. De autohandel kwam dan later wel. In het kader van de autohandel heb ik niets gedaan. Ik heb er wel een keer over gesproken.

De vergoeding voor de werkzaamheden is op mijn rekening gestort. Ik denk dat ik een van die betalingen heb teruggestort. Misschien heb ik het geld twee keer teruggestort, maar bij mijn weten is dat een keer geweest.

U houdt mij voor dat uit het dossier blijkt dat er twee keer geld is teruggestort en dat ik per saldo niets heb verdiend met het werk, tenzij ik nog geld terug te vorderen heb wegens een onterechte terugbetaling. Op het laatst was er onenigheid tussen mij en verdachte. Verdachte vond mij niet geschikt voor het timmerwerk dat ik bij hem thuis uitvoerde. Nadat ik was aangenomen, heb ik met verdachte overlegd. Ik kon werken in vaste dienst en op basis daarvan een huis kopen. Later zouden we dan op mijn naam een autobedrijf starten. De reden om dat op mijn naam te doen was de mogelijkheid dat er een makkelijke regeling kon worden getroffen met de Belastingdienst.

Verdachte zei tegen mij dat als ik in loondienst zou komen, ik een huis kon kopen. U houdt mij voor dat u van mij begrijpt dat er dus een werkverband is ingericht ten dienste van de hypotheek voor een huis en dat ik in dienst ben gekomen in verband met het op te starten autobedrijf, maar dat ik andere werkzaamheden heb verricht. Dat is niet juist. Ik kwam in vaste dienst werken als uitvoerder in het bouwbedrijf van verdachte en later zouden we dan een autobedrijf opstarten.

Ik hoefde geen contacten te leggen in de autohandel. Ik ben een koopman. Als ik in kleding of onroerend goed ga handelen, dan hoef ik niets voor te bereiden. Ik ken heel veel tussenhandelaren die auto's kopen bij garages. Als ik ze vertel wat ik nodig ik heb, dan kan ik dat gewoon zo kopen.

Ik ben niet op andere bouwplaatsen geweest. Ik heb ook niet gevraagd of er bij [A] B.V. andere bouwprojecten waren. Verdachte zei mij dat er het eerste halfjaar genoeg werk was in en rond zijn woning. Het kwam er inderdaad op neer dat verdachte na twee maanden tegen mij zei dat ik niet goed genoeg was. Het werk was toen nog niet klaar. U houdt mij voor dat hoewel het klussen geen succes was, er altijd nog het voornemen was een autobedrijf op te starten. Ik heb zojuist met verdachte daarover overlegd. Ik wil het bedrijf nu alsnog opstarten. Bij mijn weten heb ik een maal mijn salaris teruggestort. Naar mijn idee heb ik netjes gewerkt. Ik weet niet precies meer wat er is voorgevallen. Als je gaat werken, dan worden er fouten gemaakt. Dan is het niet specifiek een foutje waarom het mis gaat. Dat zijn toch meerdere dingen.

Op vragen van de voorzitter verklaart de verdachte als volgt.

U vraagt mij de fouten te noemen waarom het is misgegaan. U houdt mij voor dat het een goede aanstelling met een zeer goed inkomen voor kluswerkzaamheden was. We hadden daarbij het opstarten van een autobedrijf in het achterhoofd.

De raadsman merkt op dat de getuige door het hof meermalen conclusies worden voorgehouden in de vorm van vragen die retorisch bedoeld lijken.

Op vragen van de oudste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

Voor ik verdachte ontmoette heb ik gevent. Ik heb toen niet altijd belasting betaald. Ik verdiende 3500 tot 4000 euro per maand. Dat verdien ik nu nog. Ik heb meerdere fouten gemaakt in de ogen van verdachte. Ik heb deuren afgehangen, de keuken gedeeltelijk geplaatst, een hele wand met vaste kasten gemaakt op de eerste verdieping, een tegelvloer gelegd en een dakconstructie gemaakt op de schuur. Er bleven een paar kleine dingen over die niet af waren. Het werk was grotendeels af. De afwerking resteerde en daar waren we het nog niet helemaal over eens. U vraagt mij wat nu het breekpunt was tussen verdachte en mij. Ik heb zelf gedaan. Ik kon het niet volhouden om voor een baas te werken. Ik wilde het venten weer oppakken. Ik kon niet tegen kritiek. Ik heb heel mijn leven als zelfstandige gewerkt. We waren het misschien niet helemaal eens.

Op vragen van de voorzitter verklaart de verdachte als volgt.

U houdt mij voor de verklaring van verdachte op dossierpagina 432. Ik heb bij verdachte gewerkt. Ik vertel u wat ik gedaan heb. De loonverklaring kwam van verdachte. Deze is mij misschien toegestuurd. Ik wist niet wat het was. Dat heb ik verdachte later gevraagd en toen begreep ik het.

Op vragen van de jongste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

Ik ken verdachte al heel lang. Het is niet zo dat ik hem iedere dag zag, maar toen ik in de autohandel zat, zag ik hem ook al. U vraagt mij waarom ik bij de politie heb verklaard dat ik me de naam van de werkgever niet kon herinneren. Dat is mij net ook al gevraagd. U houdt mij voor dat u wilt weten of u dit heeft verklaard. Als het er staat, dan zal ik het wel hebben verklaard. U vraagt mij waarom ik het heb verklaard. Voor mij was het de eerste keer in mijn leven dat ik gedetineerd was. Ik werd zo beroerd van die verhoren dat ik dacht ‘laat maar’. Ik zou het wel zien bij de rechtbank. Ik heb op dit punt niet de waarheid gesproken bij de politie. Ik denk dat de rest wel de waarheid was. Ik dacht dat wanneer ik over namen zou praten, anderen daardoor in de ellende zouden worden gebracht. Ik heb over meerdere personen gezwegen.

Op vragen van de oudste raadsheer verklaart de verdachte als volgt.

Ik heb in eerste aanleg in overleg met mijn advocaat besloten een beroep te doen op mijn verschoningsrecht. We zouden wel zien wat er dan vervolgens gebeurde. Achteraf bezien had ik mijn verhaal al eerder moeten doen.

Nadat de getuige zijn verklaring heeft afgelegd, heeft de voorzitter aan de raadsheren en de advocaat-generaal de gelegenheid gegeven tot het stellen van vragen, aan de advocaat-generaal de gelegenheid tot het maken van opmerkingen en aan de raadsman en de verdachte de gelegenheid de getuige vragen te stellen en opmerkingen te maken.’

De voorzitter onderbreekt het onderzoek voor beraad.

Na hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter de getuige het volgende mede.

Wij denken dat u liegt. Er lijken namelijk discrepanties te bestaan tussen hetgeen u nu verklaart en hetgeen uit het dossier blijkt. Verdachte heeft ter terechtzitting in eerste aanleg van 28 augustus 2007 verklaard dat u bij [A] BV in dienst bent gekomen omdat hij weer wilde beginnen met de autohandel en voorts dat u als uitvoerder werkte. Verdachte heeft toen niet verklaard dat u zou hebben geklust in zijn woning. Ook uw eerdere verklaring bij de politie hield heel iets anders in.

De voorzitter deelt vervolgens mede dat de getuige verdacht wordt zich te hebben schuldig gemaakt aan het misdrijf van meineed en dat het hof dienaangaande onderzoek beveelt. Door de griffier wordt dadelijk proces-verbaal verdenking meineed opgemaakt, bevattende — voor zover van belang — de verklaring van de getuige.

De raadsman verklaart als volgt.

Ik verzoek de voorzitter het onderzoek ter terechtzitting voor een ogenblik te onderbreken, voordat de griffier de verklaring van de getuige zal voorlezen. Ik zou namelijk met mijn cliënt willen overleggen omtrent een procesrechtelijke kwestie. Voorts vraag ik akte van het feit dat de voorzitter tegen de getuige zei ‘wij denken dat u liegt’.

De voorzitter onderbreekt daarop het onderzoek.

Na hervatting verklaart de raadsman als volgt.

Ik meen dat het niet aan het hof is om voorafgaand aan de beslissing of zij wel of niet tot een bewezenverklaring komt reeds de waardering van het bewijs uit te spreken. Voor zover mijn kennis strekt is het in eerste instantie niet aan het hof om meineed aan de orde te stellen. De voorzitter vraagt mij of ik wil dat de betreffende wetsbepaling mij wordt voorgehouden. Ik denk niet dat het hof nu reeds kan zeggen tegen de getuige ‘wij denken dat u liegt’. In overleg met cliënt heb ik daarom besloten een verzoek tot wraking te doen.

Op een vraag van de oudste raadsheer verklaart de raadsman als volgt.

De wraking betreft de gehele kamer, tenzij de voorzitter niet namens de kamer zou hebben gesproken.

Op een vraag van de advocaat-generaal merkt de oudste raadsheer het volgende op.

De meineedprocedure kan thans niet worden voltooid. De getuige zal daartoe op een nadere terechtzitting moeten verschijnen teneinde de procedure te kunnen voltooien.

Het hof schorst het onderzoek ter terechtzitting voor onbepaalde tijd teneinde de door het daartoe bevoegde rechtscollege te geven beslissing op het verzoek tot wraking af te wachten, met bevel dat de zaak op een nader te bepalen tijdstip ter terechtzitting wordt aangebracht, de verdachte tegen die nadere terechtzitting wordt opgeroepen en dat de raadsman van verdachte van die nadere terechtzitting in kennis wordt gesteld.

De voorzitter beveelt voorts de oproeping tegen die nadere terechtzitting van de getuige [getuige], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1964, wonende [a-straat 1] te [woonplaats].’

Bij de beoordeling van een beroep op het ontbreken van onpartijdigheid van de rechter in de zin van artikel 6, eerste lid, EVRM dient uitgangspunt te zijn dat een rechter uit hoofde van zijn aanstelling moet worden vermoed onpartijdig te zijn, tenzij zich een uitzonderlijke omstandigheid voordoet die een zwaarwegende aanwijzing oplevert voor het oordeel dat een rechter jegens een rechtzoekende een vooringenomenheid koestert, althans dat de bij een rechtzoekende dienaangaande bestaande vrees objectief gerechtvaardigd is.

De enkele omstandigheid dat de strafkamer van het hof aanleiding heeft gezien om op grond van de ter terechtzitting van 29 april 2008 door de getuige [getuige] onder ede afgelegde verklaring nader onderzoek te bevelen en tegen die getuige een proces-verbaal verdenking meineed te doen op maken, levert op zichzelf geen zwaarwegende aanwijzing op als hiervoor bedoeld.

Het behoort immers tot de taak van de rechter om eerst na de sluiting van het onderzoek ter terechtzitting in de hoofdzaak met het oog op de alsdan te nemen beslissingen als bedoeld in artikel 350 van het Wetboek van Strafvordering — waaronder de beslissing over de vraag of bewezen is dat verzoeker het hem ten laste gelegde feit heeft begaan — het beschikbare bewijsmateriaal, mede uit het oogpunt van betrouwbaarheid, te waarderen. De beslissing om tegen de getuige [getuige] proces-verbaal verdenking meineed te doen opmaken duidt er niet op dat de strafkamer van het hof zich met betrekking tot voornoemde vraag op dat moment reeds een oordeel had gevormd en rechtvaardigt op zichzelf niet de vrees dat de strafkamer voormelde taak na de sluiting van het onderzoek ter terechtzitting in de hoofdzaak niet in onpartijdigheid zou vervullen.

Hieraan doet niet af dat de beslissing om ten aanzien van de door de getuige [getuige] ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring nader onderzoek te bevelen en tegen hem een proces-verbaal verdenking meineed te doen opmaken is gegeven nadat deze getuige door de voorzitter en leden van de strafkamer zeer kritisch en indringend was ondervraagd, noch dat hem daarbij in de visie van verzoeker conclusies zijn voorgehouden. Het staat de strafrechter immers in beginsel vrij om een getuige in het kader van de waarheidsvinding vragen te stellen op een wijze die de waarheidsvinding dient, zolang de getuige maar niet wordt ondervraagd op een wijze waaruit geconcludeerd moet worden dat zijn verklaring niet in vrijheid is afgelegd. Naar het oordeel van de wrakingskamer is niet aannemelijk geworden dat hiervan sprake is geweest. Dat de voorzitter en leden van de strafkamer de getuige [getuige] ter terechtzitting van 29 april 2008 tevens retorische vragen zouden hebben gesteld — waarmee kennelijk vragen worden bedoeld waarin het antwoord reeds besloten ligt — heeft de wrakingskamer uit het van die zitting opgemaakte procesverbaal niet kunnen afleiden.

Aan verzoeker kan wel worden toegegeven, dat de voorzitter van de strafkamer zich tegenover de getuige [getuige] met de woorden ‘Wij denken dat u liegt’ minder gelukkig heeft uitgelaten. De wrakingskamer is echter van oordeel dat deze door de voorzitter gebezigde woorden niet op zichzelf staan, maar bezien dienen te worden in de context waarin zij zijn uitgesproken. In dit verband merkt de wrakingskamer op dat de voorzitter van de strafkamer ter terechtzitting voorts heeft medegedeeld dat tussen de verklaring van de getuige [getuige] ter terechtzitting in hoger beroep afgelegd en hetgeen uit het dossier blijkt discrepanties lijken te bestaan, terwijl bovendien door de voorzitter aan de getuige [getuige] is medegedeeld dat hij ervan wordt verdacht zich te hebben schuldig gemaakt aan het misdrijf van meineed. De onderstreepte woorden wijzen er naar het oordeel van de wrakingskamer op dat bij de strafkamer jegens de getuige [getuige] niet meer dan een redelijk vermoeden bestond dat hij een meinedige verklaring had afgelegd. In ieder geval kan uit de mededelingen van de voorzitter van de strafkamer aan de getuige [getuige] niet worden afgeleid dat de strafkamer zich reeds een vaststaand oordeel omtrent de waardering van de door die getuige ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring had gevormd.

Resumerend stelt de wrakingskamer vast dat de door verzoeker aangevoerde feiten en omstandigheden zoals hiervoor weergegeven de vrees van vooringenomenheid van de voorzitter en leden van de strafkamer ten aanzien van verzoeker niet kunnen rechtvaardigen.’