Hof 's-Gravenhage, 06-08-2012, nr. 22-004225-10

thans verblijvende op het adres: [adres].

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg en - voor wat betreft de zaak met parketnummer 10-050059-03 na terugwijzing daarvan door de Hoge Raad der Nederlanden - het onderzoek op de terechtzittingen in hoger beroep van dit hof van 17 en 24 mei 2011, 1 augustus 2011, 11, 12 en 25 oktober 2011, 11 januari 2012, 24 januari 2012, 2 februari 2012, 17 april 2012 en 23 juli 2012.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen door en namens de verdachte naar voren is gebracht.

Aan de verdachte is - na splitsing van de zaak ter terechtzitting in eerste aanleg van 10 juni 2002, bij separate dagvaardingen met parketnummers 10-050053-99 en 10-050059-03, hieronder achtereenvolgens en van een doorlopende nummering voorzien opgenomen en ten aanzien van parketnummer 10-050059-03 na wijziging van de tenlastelegging ter terechtzitting in eerste aanleg en in hoger beroep - ten laste gelegd dat:

De verdediging heeft zich ter terechtzitting van 24 januari 2012 - overeenkomstig de overgelegde en in het procesdossier gevoegde pleitnotities - op het standpunt gesteld dat de Hoge Raad het onbeperkt ingestelde cassatieberoep heeft opgevat als niet te zijn gericht tegen de vrijspraak van de cumulatief ten laste gelegde oplichting en de zaak enkel op het door de verdediging bestreden punt (poging uitlokking) heeft teruggewezen naar dit hof. Gelet op het arrest van de Hoge Raad van 12 oktober 2010 LJN: BN4347, pleegt de Hoge Raad, sinds het vervallen van het cassatieverbod tegen vrijspraken ex artikel 430 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv), zonder enige beperking ingestelde cassatieberoepen op te vatten als niet te zijn gericht tegen de vrijspraak van het cumulatief ten laste gelegde feit. De eerder door dit hof gegeven vrijspraak van de cumulatief ten laste gelegde oplichting is derhalve onherroepelijk en dient thans buiten beschouwing te worden gelaten.

Zoals reeds ter terechtzitting van 24 mei 2011 door het hof is overwogen, is het hof van oordeel dat de onder 2 tenlastegelegde oplichting, gelet op het onbeperkt ingestelde cassatieberoep en het vervallen van het cassatieverbod tegen vrijspraken ex artikel 430 Sv, thans aan het oordeel van het hof is onderworpen. Hoewel de Hoge Raad, zoals door de verdediging naar voren is gebracht, onbeperkt ingestelde cassatieberoepen pleegt te beperken tot de voor de verdachte nadelige beslissingen, is van een dergelijke ambtshalve beperking door de Hoge Raad in onderhavige zaak niet gebleken. In de arresten waar in het door de verdediging genoemde arrest naar wordt verwezen, blijkt wel van een dergelijke ambtshalve beperking door de expliciete vaststelling van de Hoge Raad in zijn arresten onder het kopje Geding in cassatie: "Het beroep - dat kennelijk niet is gericht tegen de vrijspraak (...) - is ingesteld door de verdachte". Nu de Hoge Raad in deze zaak hieromtrent in zijn arrest van 28 september 2010 in het geheel niets heeft overwogen en het arrest van dit hof van 6 juli 2009 heeft vernietigd en teruggewezen naar dit hof opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan, is ook de ten laste gelegde oplichting aan het oordeel van het hof onderworpen.

De vonnissen waarvan beroep

De vonnissen van 30 juli 2010 en 9 februari 2004 waarvan beroep kunnen niet in stand blijven omdat het hof zich daarmee niet verenigt.

Door de verdediging gevoerde verweren

Namens de verdachte heeft de verdediging - overeenkomstig de overgelegde en in het procesdossier gevoegde pleitnotities - op verschillende gronden primair geconcludeerd tot niet ontvankelijk verklaring van het openbaar ministerie in de vervolging van de verdachte.

De verdediging heeft ter terechtzitting in hoger beroep van 23 juli jl. daartoe - kort en zakelijk weergegeven - aangevoerd dat er sprake is van een zeer ruime overschrijding van de redelijke termijn, hetgeen in relatie met de bewuste en grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte door het openbaar ministerie in de uitleveringsfase dient te leiden tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

Voorts heeft de verdediging, met betrekking tot het onder 1 ten laste gelegde, - kort en zakelijk weergegeven - aangevoerd dat de nieuwe bezwaren die het openbaar ministerie ten grondslag heeft menen te kunnen leggen aan de vordering gerechtelijk vooronderzoek d.d. 10 maart 2006 geen nieuwe bezwaren zijn in de zin van artikel 255 van het Wetboek van Strafvordering, althans onvoldoende grond voor de heropening van de strafzaak zijn geweest, hetgeen eveneens tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie dient te leiden.

Subsidiair heeft de verdediging betoogd dat de termijnoverschrijding en de ernstige schending van de belangen van de verdachte dienen te leiden tot een zeer aanzienlijke strafcompensatie ex artikel 359a, eerste lid onder a, van het Wetboek van Strafvordering.

Het hof overweegt ten aanzien van de gevoerde verweren het volgende.

Uitleveringsfase

Het hof volgt de verdediging niet in haar standpunt dat de opstelling van het openbaar ministerie heeft geleid tot (onnodige) verlenging van de uitleveringsdetentie en daardoor tot aanzienlijke verslechtering van de gezondheidstoestand van de verdachte, van welke omstandigheid het openbaar ministerie op de hoogte was. Aannemelijk is dat een voortduren van de uitleveringsdetentie van de verdachte in Costa Rica - mogelijk voorzienbare - negatieve effecten heeft gehad voor de gezondheidstoestand van de verdachte. Het is echter niet zo dat het openbaar ministerie bij het innemen van een standpunt ten aanzien van de uitlevering van de verdachte slechts deze omstandigheden in ogenschouw had behoren te nemen. Het openbaar ministerie heeft ook rekening te houden en mogen houden met het maatschappelijk belang dat gediend is met vervolging van de verdachte voor de onder 2 en 3 ten laste gelegde feiten. Intrekking van het uitleveringsverzoek zou ertoe hebben geleid dat de verdachte in vrijheid zou zijn gesteld. Of de verdachte dan vrijwillig naar Nederland zou zijn gekomen ten behoeve van de daar jegens haar lopende strafzaak, is ongewis. In elk geval zou het openbaar ministerie daarop geen invloed meer gehad kunnen hebben.

Het niet aanvullen van het uitleveringsverzoek zou hebben betekend dat vervolging van de onder 2 en 3 ten laste gelegde feiten niet mogelijk zou zijn geweest, nu de autoriteiten van Costa Rica aan de uitlevering het specialiteitsbeginsel hadden verbonden.

Naar het oordeel van het hof heeft het openbaar ministerie in de afweging van de genoemde aspecten (gezondheidstoestand en vervolgingsbelang) kunnen komen tot het besluit om het gedane uitleveringsverzoek te handhaven en aan te vullen. Dat op een later moment het uitleveringsverzoek alsnog is ingetrokken, doet aan het voorgaande niet af.

Het hof is derhalve van oordeel dat het openbaar ministerie geen inbreuk heeft gemaakt op de beginselen van een goede procesorde dat daardoor doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte aan haar recht op een eerlijke behandeling van haar zaak is tekortgedaan. Het verweer wordt mitsdien verworpen.

Het voorgaande wordt niet anders wanneer daarbij betrokken wordt dat de redelijke termijn is overschreden, zoals hierna is aangegeven.

Overschrijding van de redelijke termijn

Het hof is van oordeel dat de redelijke termijn is aangevangen met de aanhouding van de verdachte op 16 oktober 2000. De verdachte is vervolgens in voorlopige hechtenis gesteld. Aan de handelingen vanwege de Nederlandse Staat jegens de verdachte tot dit moment van aanhouding, waaronder de opening van het gerechtelijk vooronderzoek op 17 september 1999 en de eerste verhoren van de verdachte op respectievelijk 20 en 22 september 1999, had de verdachte naar het oordeel van het hof nog niet de verwachting kunnen ontlenen dat tegen haar ter zake van de thans aan de orde zijnde strafbare feiten door het openbaar ministerie een strafvervolging zou worden ingesteld.

De rechtbank heeft op respectievelijk 9 februari 2004 en 30 juli 2010 vonnis gewezen. Dit hof heeft eerstgenoemd vonnis vernietigd en op 6 juli 2009 arrest gewezen.

Het hof is van oordeel dat de redelijke termijn in al deze afzonderlijk genoemde fasen van de procedure is overschreden en stelt vast dat er ook in totaal een zeer groot tijdsverloop is geweest tussen de ten laste gelegde feiten en het onderhavige arrest van het hof.

Nu de redelijke termijn is overschreden dient te worden vastgesteld in welke mate dit tot strafcompensatie dient te leiden. Het hof neemt hierbij het volgende in aanmerking.

Het onderzoek naar de dood van [slachtoffer 1] betreft een omvangrijk onderzoek, waarin een gerechtelijk vooronderzoek is geopend, verschillende personen op enig moment als verdachte zijn aangemerkt en zeer uitvoerig onderzoek is gedaan.

Voorts heeft de verdachte zich kort na haar veroordeling door de rechtbank op 9 februari 2004 ter zake van medeplegen oplichting en poging uitlokking moord naar Costa Rica begeven en is zij niet uit eigen beweging vóór de uitleveringsdetentie naar Nederland teruggekeerd. De verdachte heeft er in die periode dus voor gekozen om niet in Nederland te verschijnen. Het hof acht het niet onbegrijpelijk of onredelijk dat het openbaar ministerie de berechting niet in volle omvang heeft doorgezet zolang er nog geen zicht was op de komst van de verdachte naar Nederland, mede in het licht van de uitdrukkelijke verzoeken van de verdediging in de zaak betreffende medeplegen oplichting en poging uitlokking moord om deze zaak niet buiten de aanwezigheid van de verdachte te behandelen. Tot slot hebben de processen tegen de verdachte de nodige vertraging opgelopen doordat er, grotendeels op verzoek van de verdediging, veel getuigen zijn gehoord waarvan twee middels een rogatoire commissie in Costa Rica.

Gelet op vorenstaande zal het hof - voor zover strafoplegging aan de orde is - strafvermindering toepassen van zes maanden gevangenisstraf.

Heropening van de strafzaak

Het hof verwerpt het verweer van de verdediging dat de rechter-commissaris de zaak destijds ten onrechte heeft heropend. Uit de stukken blijkt dat er begin 2006 bij het onderzoeksteam informatie is binnengekomen van de Dienst Internationale Netwerken van het Korps Landelijke Politiediensten, vestiging Bogota Colombia, inhoudende dat [getuige 1] tegen getuige [getuige 4] zou hebben gezegd dat verdachte opdracht had gegeven tot de moord op [slachtoffer 1]. Voorts is door [getuige 1] een brief gestuurd gericht aan "Peter en heren van de Rechtbank" gedateerd 1 februari 2006, waarin hij voor het eerst verklaart over de rol van de verdachte bij de dood van haar toenmalige echtgenoot.

Naar het oordeel van het hof kan laatstgenoemde verklaring als nieuw bezwaar in de zin van artikel 255 lid 1 Sv worden aangemerkt. Het hof is voorts van oordeel dat de rechter-commissaris op basis van deze verklaring, gevoegd bij de resultaten van het tot op dat moment verrichte opsporingsonderzoek, waaronder de verklaring van [getuige 5] van april 2005, in redelijkheid tot de beslissing heeft kunnen komen een nieuw gerechtelijk vooronderzoek tegen de verdachte te openen.

Het openbaar ministerie is in zoverre derhalve ontvankelijk in de vervolging van de verdachte.

Ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging van de verdachte van het onder 3 ten laste gelegde

De verdediging heeft zich ter terechtzitting van 23 juli 2012 op het standpunt gesteld dat de onder 3 ten laste gelegde oplichting inmiddels is verjaard en dat het openbaar ministerie derhalve te dien aanzien niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging van de verdachte. De verdediging heeft daartoe - kort en zakelijk weergegeven - aangevoerd dat gelet op het destijds geldende strafmaximum voor oplichting van drie jaar, het recht tot strafvordering ingevolge artikel 70 lid 1 onder 2° jo. artikel 72 lid 2 Sv is vervallen. De verdediging heeft daarbij verwezen naar de uitspraak van het Europese Hof voor de rechten van de mens inzake Scoppola tegen Italië (LJN: BK6009) waaruit zou volgen dat bij wetswijziging de voor de verdachte meest gunstige bepaling dient te worden toegepast.

Bij gelegenheid van repliek heeft de advocaat-generaal zich aangesloten bij het standpunt van de verdediging.

Het hof overweegt dienaangaande als volgt.

Bij inleidende dagvaarding is aan de verdachte ten laste gelegd dat zij - zakelijk weergegeven - in of omstreeks de periode van 9 september 1999 tot en met 6 oktober 1999 zich schuldig heeft gemaakt aan medeplegen van oplichting. Het recht tot strafvordering vervalt door verjaring ingevolge artikel 70 lid 1 onder 2° Sv in zes jaren voor de misdrijven waarop geldboete, hechtenis of gevangenisstraf van niet meer dan drie jaren is gesteld en ingevolge het eerste lid onder 3° van artikel 70 Sv, in twaalf jaren voor de misdrijven waarop tijdelijke gevangenisstraf van meer dan drie jaren is gesteld. Ten tijde van het tenlastegelegde gold als strafbedreiging ten aanzien van artikel 326 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) - voor zover hier van belang - een gevangenisstraf voor de duur van ten hoogste drie jaren.

Na de invoering op 1 februari 2006 van de Wet herijking strafmaxima (Wet van 22 december 2005, Stb. 2006, 11) is op dit feit een gevangenisstraf voor de duur van ten hoogste vier jaren gesteld.

Het hof ziet zich thans voor de vraag gesteld van welk strafmaximum moet worden uitgegaan voor de vaststelling van de verjaringstermijn. Eerdergenoemde wet van 22 december 2005, Stb. 2006, 11 bevat geen hierop gerichte overgangsbepaling.

De Hoge Raad heeft in verschillende arresten overwogen:

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het onder 2 tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

Daarbij heeft het hof in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

Het hof is van oordeel dat het bewezenverklaarde een zeer ernstig feit is. De verdachte heeft uit eigen belang een ander gepoogd aan te zetten tot een van de ernstigste delicten die de Nederlandse strafwetgeving kent, te weten moord op haar echtgenoot. De verdachte heeft aldus niet alleen de dood van haar echtgenoot nagestreefd, maar ook geprobeerd een ander te betrekken bij de uitvoering van dit ernstige vergrijp.

Zou het slachtoffer ten gevolge hiervan zijn komen te overlijden dan was ook aan zijn dochters [slachtoffer 2] en [betrokkene] een groot gemis en onherstelbaar verlies aangedaan. Dat de verdachte hier geen oog voor heeft gehad rekent het hof de verdachte ook zwaar aan.

Blijkens een haar betreffend uittreksel Justitiële Documentatie d.d. 20 december 2011, is de verdachte eerder veroordeeld voor het plegen van strafbare feiten, zij het dat die feiten geruime tijd geleden zijn gepleegd en een heel ander karakter hebben dan het feit dat thans aan de orde is, zodat het hof het strafblad van de verdachte niet in haar nadeel zal laten meewegen.

De rechtbank heeft de verdachte voor het onder 2 en 3 ten laste gelegde veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 5 jaren. Het hof verklaart het openbaar ministerie evenwel niet ontvankelijk in de vervolging van de onder 3 ten laste gelegde oplichting. Bij het bepalen van de straf voor het onder 2 bewezen verklaarde heeft het hof, in het voordeel van de verdachte, rekening gehouden met het aanzienlijke tijdsverloop tussen het tijdstip van het plegen van het stafbare feit en de strafoplegging. Het hof is van oordeel dat in beginsel voor een dergelijk ernstig feit een gevangenisstraf voor de duur van vier jaar en zes maanden passend en geboden is.

Zoals hiervoor reeds overwogen heeft de behandeling van de zaak naar het oordeel van het hof evenwel niet plaatsgevonden binnen een redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, EVRM. Het hof zal de overschrijding van de bedoelde termijn verdisconteren in de strafmaat in dier voege, dat aan de verdachte een gevangenisstraf voor de duur van vier jaren zal worden opgelegd.

Toepasselijke wettelijke voorschriften

Het hof heeft gelet op de artikelen 46a, 47 en 289 van het Wetboek van Strafrecht, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde.

Het hof:

Vernietigt de vonnissen waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Verklaart het openbaar ministerie ter zake van het onder 3 ten laste gelegde niet ontvankelijk in zijn strafvervolging.

Verklaart niet bewezen dat de verdachte het onder 1 primair en subsidiair ten laste gelegde heeft begaan en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat de verdachte het onder 2 ten laste gelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen de verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven is bewezen verklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart het onder 2 bewezen verklaarde strafbaar en verklaart de verdachte strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van