HR, 15-10-2013, nr. 11/03632

Het middel keert zich tegen de motivering van de bewezenverklaarde roekeloosheid.

Ten laste van verdachte heeft het Hof bewezenverklaard dat:

“feit 1 subsidiair:

hij op 08 februari 2008 te Azewijn, gemeente Montferland, als verkeersdeelnemer, namelijk als bestuurder van een motorrijtuig, zijnde een personenauto (merk: Volvo), daarmede heeft gereden over de weg de Terborgseweg en de N335, alwaar een maximale wettelijke snelheid van 80 kilometer per uur gold, zich zodanig heeft gedragen dat een aan zijn schuld te wijten verkeersongeval heeft plaatsgevonden, immers heeft hij, verdachte, roekeloos,

-zijn snelheid verhoogd toen een hem passerende en inhalende bedrijfsauto links van hem, verdachte, reed op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer, in dezelfde richting als hij, verdachte, en daarbij voornoemde inhalende bedrijfsauto niet, de gelegenheid heeft gegeven om de door hem, verdachte, bestuurde auto in te halen en te passeren en om voor zijn, verdachtes, auto te gaan rijden op dezelfde rijstrook als waarop hij, verdachte, zich bevond, en

heeft gereden en heeft blijven rijden met een te hoge snelheid in de op dat moment geldende verkeerssituatie en

vervolgens terwijl een personenauto bestuurd door [slachtoffer 1] zich op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer bevond en naderde vanuit tegemoetkomende richting en de bestuurder van de bedrijfsauto naar rechts stuurde teneinde op de rijstrook te komen waarop verdachte zich bevond en

-voornoemde bedrijfsauto met de door hem, verdachte bestuurde auto (zijdelings) geraakt, en met de door hem, verdachte, bestuurde personenauto geblokkeerd geremd,

en is hij, verdachte, vervolgens terecht gekomen op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer waardoor een botsing heeft plaats gevonden tussen de door hem, verdachte, bestuurde personenauto en de door voornoemde [slachtoffer 1] bestuurde personenauto, waardoor de echtgenote en bijrijder van voornoemde [slachtoffer 1], namelijk voornoemde [slachtoffer 2] is gedood;

feit 2 meer subsidiair:

hij op 08 februari 2008 te Azewijn, gemeente Montferland, als verkeersdeelnemer, namelijk als bestuurder van een motorrijtuig, zijnde een personenauto (merk: Volvo), daarmede heeft gereden over de weg de Terborgseweg en de N335, alwaar een maximale wettelijke snelheid van 80 kilometer per uur gold, zich zodanig heeft gedragen dat een aan zijn schuld te wijten verkeersongeval heeft plaatsgevonden,

immers heeft hij, verdachte, roekeloos,

-zijn snelheid verhoogd toen een hem passerende en inhalende bedrijfsauto, links van hem, verdachte, reed op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer, in dezelfde richting als hij, verdachte, en daarbij voornoemde inhalende bedrijfsauto niet, de gelegenheid heeft gegeven om de door hem, verdachte, bestuurde auto in te halen en passeren en om voor zijn, verdachtes, auto te gaan rijden op dezelfde rijstrook als waarop hij, verdachte, zich bevond,

en

heeft gereden en heeft blijven rijden met een te hoge snelheid in de op dat moment geldende verkeerssituatie en

vervolgens terwijl een personenauto bestuurd door [slachtoffer 1] zich op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer bevond en naderde vanuit tegemoetkomende richting en de bestuurder van de bedrijfsauto naar rechts stuurde teneinde op de rijstrook te komen waarop verdachte zich bevond en

- voornoemde bedrijfsauto met de door hem, verdachte bestuurde auto (zijdelings) geraakt, en met de door hem, verdachte, bestuurde personenauto geblokkeerd geremd,

en is hij, verdachte, vervolgens terecht gekomen op de rijstrook voor tegemoetkomend verkeer waardoor een botsing aanrijding heeft plaats gevonden tussen de door hem, verdachte, bestuurde personenauto en de door voornoemde [slachtoffer 1] bestuurde personenauto, waardoor voornoemde [slachtoffer 1], zwaar lichamelijk letsel, te weten een verbrijzelde linkerarm en een gebroken rechterarm en een gebroken voet en hoofdletsel, of zodanig lichamelijk letsel werd toegebracht, dat daaruit tijdelijke ziekte of verhindering in de uitoefening van de normale bezigheden is ontstaan.”

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

“1. Het stamproces-verbaal, nummer PL0640/08-203296 (p. 8), in de wettelijke vorm opgemaakt op 6 februari 2009 door [verbalisant 1], hoofdagent van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als relaas van voornoemde verbalisant:

Op vrijdag 8 februari 2008, omstreeks 16.30 uur, vond er een aanrijding plaats op de provinciale weg N335, de Terborgseweg te Azewijn, gemeente Montferland.

2. Het proces-verbaal Verkeersongevalsanalyse, BPS-nummer 08-221912 (p. 190, 193, 217 en 218), in de wettelijke vorm opgemaakt op 29 februari 2008 door [verbalisant 2], opperwachtmeester der Koninklijke Marechaussee, en [verbalisant 3], hoofdagent van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als relaas van voornoemde verbalisanten:

Beknopte ongevalsbeschrijving

Door de collega’s werd ons medegedeeld, dat er een ongeval had plaatsgevonden tussen twee personenauto’s en een bedrijfsauto.

Vraagstelling/verzoek

Wij hebben een onderzoek ingesteld op de plaats van het ongeval.

Verkeersmaatregelen ter plaatse

Wij zagen het volgende:

• Voor motorvoertuigen bedroeg de ter plaatse toegestane maximumsnelheid 80 km/h.

Oorzaak, toedracht en gevolg

Het verkeersongeval had plaatsgevonden op de rijksweg N335 tussen Etten en Zeddam.

Zowel de bestuurder van een onbekend gebleven bedrijfsauto als de bestuurder van de Volvo reden direct voorafgaand aan het ongeval over de rijksweg N335, komende uit de richting Zeddam gaande in de richting Etten. De bedrijfsauto ging de Volvo inhalen over de linkerrijstrook voor het tegemoetkomend verkeer van de N335 in de richting Etten.

Tijdens de inhaalmanoeuvre moest de bedrijfsauto terug naar de rechterrijstrook van de rijksweg N335, omdat er een tegenligger naderde uit de richting Etten. De onbekende bedrijfsauto raakte tijdens het teruggaan naar de rechterrijstrook de Volvo ter hoogte van het linker voorspatbord. Vervolgens remde de Volvo met volledig geblokkeerde wielen. Als gevolg van het geblokkeerd remmen kwam de Volvo op de rijstrook voor het tegemoetkomende verkeer ter hoogte van hectometerpaal 13.3 frontaal in botsing met de Renault die over de rijksweg N335 vanuit Etten richting Zeddem reed.

3. Het proces-verbaal, nummer PL0642/08-221912 (p. 277-278), in de wettelijke vorm opgemaakt op 9 februari 2008 door [verbalisant 4], agent van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [verdachte]:

Op vrijdag 8 februari 2008 omstreeks 16.30 uur reed ik in mijn personenauto, een witte Volvo, over de Terborgseweg te Azewijn. Op een gegeven moment zag ik een grote witte bestelbus mij van achteren naderen. De bestelbus haalde mij met hoge snelheid in. Ik zag dat er uit tegenovergestelde richting drie personenauto’s aan kwamen rijden, twee rode en een wit/grijze personenauto. De bestuurder van de bestelbus stuurde naar rechts en tijdens deze manoeuvre raakte ik de bestelbus net iets voor het rechterachterwiel met de linkervoorzijde van mijn personenauto. Door de klap probeerde ik tegen te sturen naar links en heb ik vol geremd. Ik zag dat mijn personenauto naar de linkerrijbaan schoot. Ik zag dat ik de eerste rode personenauto net ontweek. Vervolgens botste ik frontaal op de tweede rode auto.

4. Het proces-verbaal, nummer PL0648/08-221912 (p. 140-141), in de wettelijke vorm opgemaakt op 25 februari 2008 door [verbalisant 5], hoofdagent van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [slachtoffer 1]:

Op vrijdag 8 februari 2008 was ik ’s middags op bezoek bij kennissen in Etten. Ik was daar samen met mijn vrouw. Omstreeks 16.15 uur gingen wij naar huis. Ik reed in mijn personenauto van het merk Renault, type Clio, kleur rood. Ik kwam vanuit de richting Etten en stond vervolgens stil bij de verkeerslichten van de Slingerparallel met de Terborgseweg. Toen ik verder kon rijden, reed ik vervolgens in de richting van Zeddam over de Terborgseweg. Ik kan mij nog wel herinneren dat uit tegenovergestelde richting een auto aan kwam rijden. Ik zag duidelijk achter die auto een witte bestelbus. Hierna ben ik alles kwijt. Toen ik weer wakker werd, zag ik dat mijn auto omgedraaid op de weg stond. Mijn vrouw is tengevolge van dit verkeersongeval overleden. Door de aanrijding is mijn linkerarm verbrijzeld en mijn rechterarm gebroken. Hier is een plaatje ingezet. Van mijn rechtervoet is de hak gebroken. Ik heb ook nog hoofdletsel opgelopen.

5. Een geschrift als bedoeld in artikel 344, eerste lid, aanhef en onder 5° van het Wetboek van Strafvordering, te weten een Verklaring vrijgeven medische gegevens (p. 144-145), inhoudende:

Naam: [slachtoffer 1]

Voornamen: [voornamen]

A. Uitwendig waargenomen letsel:

Gebroken arm, gebroken voet, letsel hoofd.

6. Een geschrift als bedoeld in artikel 344, eerste lid, aanhef en onder 5° van het Wetboek van Strafvordering, te weten een Verslag betreffende een niet natuurlijke dood (p. 74), inhoudende:

De ondergetekende C.D. Post, lijkschouwer van de gemeente Doetinchem verklaart gedurende de laatste twee jaar geen genees-, heel- of verloskundige raad of bijstand te hebben verleend aan:

Naam: [slachtoffer 2]

Voornamen (voluit): [voornamen]

Geboren op: [geboortedatum]-1923

Te: [geboorteplaats]

Overleden op: 09-02-2008

verklaart het lijk persoonlijk te hebben geschouwd.

Bijzonderheden:

Slachtoffer verkeersongeval met tegenpartij 08/02/2008. Overleden 09/02/2008 17.50 uur hartfalen als gevolg van ongeval.

7. Het proces-verbaal, nummer PL0648/08-221912 (p. 131, 133, 134, 135 en 136), in de wettelijke vorm opgemaakt op 17 december 2008 door [verbalisant 5], hoofdagent van politie, en [verbalisant 6], surveillant van politie, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [getuige 1]:

Op vrijdag 8 februari 2008 reden [verdachte] en ik omstreeks 15.30 uur in onze Volvo 440, kleur wit. Wij reden in de richting van Etten. Ik zag in de spiegel van mijn zonneklep een witte bestelbus snel op ons afkomen. Toen de witte bestelbus kwam aanrijden, kwam hij heel erg dicht achter ons rijden. Ik weet nog dat [verdachte] de rem heeft ingetrapt. Nadat [verdachte] de rem had ingetrapt, zag ik dat de witte bestelbus iets meer afstand nam. Als reactie op het intrappen van het rempedaal van [verdachte] zag ik in de binnenspiegel van mijn zonneklep dat de bestuurder van de witte bestelbus naar links ging rijden. Hierop heb ik ook direct over mijn linkerschouder gekeken en zag ik dat de witte bestelbus ons wilde gaan inhalen. Plotseling kwam de bus naast ons rijden. Ik weet nog wel heel goed wat de reactie van [verdachte] was. Het is voor mij een heel herkenbare reactie van [verdachte]. Toen de bus ons ging inhalen, reed de bus naast ons. Voor mijn gevoel reed de bus nagenoeg precies op gelijke hoogte met ons. Ik voelde toen dat [verdachte] gas bij gaf. Dit is gewoon een standaard reactie van [verdachte]. [verdachte] heeft dit al vaker in verkeersconflicten gedaan. Ik voelde gewoon dat [verdachte] het gas vol onderin trapte. Ik voelde de acceleratie heel goed van onze auto. Dit kan ik mezelf nog goed herinneren. Voor mijn gevoel werd ik nu gewoon achter in de stoel gedrukt. Ik weet dat de snelheid waarmee wij reden opliep. Onze auto en de witte bestelbus bleven korte tijd naast elkaar rijden. Plotseling zie ik uit tegenovergestelde richting, vanuit de richting Etten, meerdere personenauto’s aan komen rijden. Ik zag op een gegeven moment dat de witte bestelbus sterk naar rechts stuurde. Ik zag en voelde toen dat dat de witte bestelbus in aanraking kwam met onze Volvo. Ik zag en voelde tevens een schok dat onze auto naar rechts gedrukt werd. Door deze schok kwamen wij met onze Volvo in de rechterberm terecht. De aanrijding tussen de witte bestelbus en onze Volvo vond plaats met de rechterachterzijde van de witte bestelbus ter hoogte van het rechterachterwiel met de linkervoorzijde van onze Volvo ter hoogte van het voorwiel. Omdat [verdachte] terugstuurde naar de rijbaan, dus naar links, schoot onze auto door naar de linkerrijstrook. Ik zag dat er voertuigen uit tegenovergestelde richting kwamen aanrijden. Ik weet nog dat wij de eerste auto nog maar net konden ontwijken. Met de tweede auto kwamen wij uiteindelijk frontaal in botsing.

8. Het proces-verbaal van het verhoor van [getuige 1] ten overstaan van de rechter-commissaris mr N.C. van Lookeren Campagne van 7 oktober 2009, voorzover inhoudende – zakelijk weergegeven-:

Ik heb 17 december 2008 naar waarheid verklaard. Ik ben die datum volledig geweest. Op 8 februari 2008 waren [verdachte] en ik ’s ochtends naar een begrafenis geweest. Het witte busje zag ik in de spiegel van de zonneklep die ik vanwege het zonlicht eerder al naar beneden had gedaan. Ik zag dat het busje met behoorlijke snelheid aankwam. [verdachte] heeft geremd. Heel kort daarna werden we ingehaald. Het busje haalde ons in. [verdachte] gaf toen gas bij, zodat de bus er niet voorbij kon. Dat was op het moment dat de bus opeens naast ons reed. Hij heeft het gaspedaal echt onderin ingetrapt. Ik voelde dat ik in de stoel werd gedrukt. Hij gaf gas bij zodat de auto op gelijke hoogte bleef met de bus en zodat deze er niet langs kon.

9. Het proces-verbaal van de terechtzitting van het gerechtshof te Arnhem van 4 juli 2011, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [getuige 1]:

Ik blijf bij mijn verklaring die ik bij de rechter-commissaris in oktober 2009 heb afgelegd. Ik weet dat ik toen nog heel goed in het verhaal zat. Ik ben van mening dat de bus ons ingehaald heeft en dat verdachte toen gas heeft gegeven. Als dat niet was gebeurd, had het ongeval niet plaatsgevonden.

10. Het proces-verbaal, nummer PL0642/08-221912 (p. 110), in de wettelijke vorm opgemaakt op 8 februari 2008 door [verbalisant 4], voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [getuige 2]:

Vandaag, vrijdag 8 februari 2008, omstreeks 16.15 uur ben ik vertrokken vanuit Terborg met mijn personenauto in de richting van Zeddam. Omstreeks 16.30 uur reed ik ter hoogte van de steenfabriek op de Terborgseweg. Achter mij reed een rode personenauto. Ik zag dat er na de bocht een witte personenauto vanuit Zeddam mij tegemoet kwam rijden. Ik zag dat deze witte personenauto kort daarna werd ingehaald door een witte bestelbus. Ik zag dat de bestelbus vervolgens weer naar zijn eigen weghelft stuurde. Tijdens het terugsturen naar de eigen weghelft zag ik de bestelbus wat omhoog komen en slingeren. Ik had al een idee dat dit niet goed kon gaan en om een aanrijding te voorkomen stuurde ik rechts de berm in. Op het moment dat de bestelbus mij passeerde keek ik in mijn binnenspiegel en zag ik dat er een aanrijding was ontstaan tussen de witte auto en de rode auto, een Renault Clio, die achter mij reed.

11. Het proces-verbaal, nummer PL0648/08-221912 (p. 112-113), in de wettelijke vorm opgemaakt op 9 februari 2008 door [verbalisant 7], brigadier van politie, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [getuige 2]:

In aanvulling op mijn eerder afgelegde verklaring over het verkeersongeval op 8 februari 2008 omstreeks 16.30 uur op de Terborgseweg te Azewijn wil ik nog het volgende verklaren.

Ik reed op de Terborgseweg in de richting Zeddam. Achter mij reed een rode Renault Clio personenauto. Ik naderde een bocht naar rechts. Juist toen ik deze bocht uitkwam, zag ik dat er mij twee tegenliggers naderden. Ze reden naast elkaar. Er reed een witte personenauto richting Etten. Hij werd ingehaald door de bestuurder van een witte bus. Dat busje reed geheel op mijn rijstrook. Het snelheidsverschil tussen het inhalende voertuig en het ingehaald wordende voertuig was volgens mij niet erg groot. De voertuigen bleven erg lang naast elkaar rijden toen ze mij naderden. Toen ik ze voor het eerst zag, waren ze tussen de 100 en 150 meter bij mij vandaan.”

Het Hof heeft voorts nog het volgende overwogen:

“Overweging met betrekking tot het bewijs

Het hof is van oordeel dat het door verdachte gevoerd verweer strekkende tot vrijspraak van het onder 1 subsidiair en 2 meer subsidiair tenlastegelegde wordt weerlegd door de gebezigde bewijsmiddelen, zoals deze later in de eventueel op te maken aanvulling op dit arrest zullen worden opgenomen. Het hof heeft geen reden om aan de juistheid en betrouwbaarheid van de inhoud van die bewijsmiddelen te twijfelen. Met name acht het hof de laatste door de getuige [getuige 1] bij de politie afgelegde verklaring, die zij nadien heeft bevestigd bij de rechter-commissaris betrouwbaar. Ter terechtzitting van het hof heeft deze getuige nogmaals verklaard dat de verdachte gas bijgaf toen de auto waarin zij met de verdachte meereed door het busje werd ingehaald. Het feit dat zij in haar eerste twee verklaringen bij de politie anders heeft verklaard doet naar het oordeel van het hof aan de geloofwaardigheid van haar latere verklaringen niet af, nu zij de redenen voor die eerdere andere lezing uitdrukkelijk heeft benoemd. Voorts komen deze latere verklaringen in grote lijnen overeen met de waarneming van de getuige [getuige 2], die zag dat de beide hem tegemoetkomende auto’s geruime tijd naast elkaar bleven rijden, tot op het moment dat hij dacht dat het niet meer goed kon gaan.”

De Hoge Raad is blijkens drie in 2012 gewezen arresten een scherpe koers gaan varen waar het de bewijsvoering van roekeloosheid als bedoeld in art. 6 WVW 1994 betreft. Het eerste arrest (HR 22 mei 2012, LJN BU2016, NJ 2012/488 m. nt. F. Bleichrodt) had betrekking op de volgende casus. Verdachte reed met een personenauto om half twee ‘s nachts met een snelheid tussen de 94 en 109 km per uur op een weg waar een maximumsnelheid van 60 km per uur geldt. De weg was onverlicht. Verdachte reed op een gegeven moment een scooter van achteren aan. De bestuurder kwam met zijn scooter ten val en loopt zwaar lichamelijk letsel op. Verdachte verklaarde dat hij voorafgaand aan het ongeval vijf of zes halve liters bier en een Smirnov-ice heeft gedronken, dat hij vervolgens zijn zoontje thuis (bij zijn ex-vrouw) heeft afgeleverd en toen naar huis is gegaan, dat hij auto wilde rijden om rustig te worden, dat zijn moeder tegen hem zei dat hij rustig moest worden en dat hij gedronken had en dat hij daarom beter niet kon gaan rijden en dat hij besloot om in de auto te stappen en af te koelen. Het Hof achtte ten laste van verdachte bewezenverklaard dat hij – kort gezegd –roekeloos, onder invloed van alcohol en met een te hoge snelheid had gereden en daardoor een aanrijding met een scooter had veroorzaakt ten gevolge waarvan de bestuurder van de scooter zwaar lichamelijk letsel was toegebracht. Ten aanzien van de mate van schuld in de zin van art. 6 WVW 1994 overwoog het Hof als volgt:

“Er wordt verdachte verweten dat hij roekeloos of zeer, althans aanmerkelijk onoplettend, onvoorzichtig en/of onachtzaam heeft gereden. Met roekeloosheid wordt gedoeld op de zwaarste vorm van schuld als bedoeld in artikel 6 van de Wegenverkeerswet 1994. Het gaat dan in het algemeen om gevallen waarin sprake is van zeer onvoorzichtig gedrag waarbij onaanvaardbare risico's zijn genomen. Roekeloosheid vereist een zeer ernstig gebrek aan zorgvuldigheid.Op grond van de stukken en het verhandelde ter terechtzitting is volgens het hof vast komen te staan dat verdachte aanmerkelijk sneller heeft gereden (tenminste 94 km/u) dan ter plaatse was toegestaan (60 km/u). Het betreft hier een vrij smalle weg buiten de bebouwde kom zonder belijning en zonder straatverlichting.Daarnaast is gebleken dat verdachte in de bewuste nacht onmiddellijk voorafgaand aan de autorit door zijn moeder gewaarschuwd is dat hij beter niet kon gaan rijden omdat hij - in verdachtes eigen woorden - opgefokt was door een aanvaring met zijn ex-vrouw en hij alcoholhoudende drank gedronken had. Desondanks is hij in de auto gestapt om "af te koelen". Verdachte gold bovendien als een gewaarschuwd man, nu hij in het verleden ook al is veroordeeld ter zake van overtreding van artikel 6 van de Wegenverkeerswet 1994 met de strafverzwarende omstandigheid van alcoholgebruik.Het hof leidt in het bijzonder uit deze omstandigheden af dat verdachte roekeloos heeft gereden. Met zijn rijgedrag heeft verdachte onaanvaardbare risico's voor andere weggebruikers veroorzaakt."

Het middel van cassatie keerde zich tegen het oordeel van het Hof dat sprake was van schuld in de vorm van roekeloosheid. De Hoge Raad overwoog:

“4.3.1. Ingevolge bestendige rechtspraak kan in cassatie slechts worden onderzocht of de schuld aan een verkeersongeval in de zin van art. 6 WVW 1994 uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Daarbij komt het aan op het geheel van de gedragingen van de verdachte, de aard en de ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval. Voorts verdient opmerking dat niet reeds uit de ernst van de gevolgen van verkeersgedrag dat in strijd is met één of meer wettelijke gedragsregels in het verkeer, kan worden afgeleid dat sprake is van schuld in vorenbedoelde zin (vgl. HR 1 juni 2004, LJN A05822, NJ 2005/252).

Voor de schuldvorm "roekeloosheid" geldt op zichzelf hetzelfde, zij het dat daarbij moet worden betrokken dat deze roekeloosheid in de hiervoor weergegeven wetsgeschiedenis als "de zwaarste vorm van het culpose delict" wordt aangemerkt die tot onder meer een verdubbeling van het maximum van de op te leggen vrijheidsstraf heeft geleid. Mede met het oog op het strafverhogende effect van dit bestanddeel moeten daarom aan de vaststelling dat sprake is van roekeloosheid, dus de zwaarste vorm van schuld, bepaaldelijk eisen worden gesteld en dient de rechter in voorkomende gevallen daaraan in zijn motivering van de bewezenverklaring nadere aandacht te geven. Dat geldt ook in de gevallen waarin de roekeloosheid in de kern bestaat uit de in art. 175, derde lid, WVW 1994 omschreven gedragingen, nu die gedragingen grond vormen voor een verdere verhoging van het ingevolge het tweede lid van dat artikel voor roekeloosheid geldende strafmaximum.

In het licht van het voorafgaande schiet de motivering van het Hof tekort. De door het Hof genoemde omstandigheden dat de verdachte 's nachts op een vrij smalle, onverlichte weg buiten de bebouwde kom met onbelemmerd uitzicht aanmerkelijk sneller heeft gereden dan ter plaatse was toegestaan en met onverminderde snelheid tegen een voor hem op die weg rijdende bromfietser is gebotst, en voorts dat hij ondanks een waarschuwing van zijn moeder was gaan rijden terwijl hij 'opgefokt' was en alcoholhoudende drank had gedronken, zouden toereikend kunnen zijn voor het oordeel dat de verdachte - zoals hem onder 1 primair eveneens is tenlastegelegd - "zeer, althans aanmerkelijk onoplettend, onvoorzichtig, onachtzaam" heeft gereden, maar zij zijn niet zonder meer toereikend voor het oordeel van het Hof dat de verdachte "roekeloos" in de zin van art. 6 in verbinding met art. 175 WVW 1994 heeft gereden. Zonder nadere motivering valt voorts niet in te zien hoe de door het Hof in zijn nadere bewijsoverweging genoemde recidive van de verdachte aan de bewezenverklaarde roekeloosheid van diens rijgedrag heeft bijgedragen.”

In zijn arrest van 3 juli 2012 (LJN BW4254) oordeelde de Hoge Raad eveneens dat het Hof de bewezenverklaring van de roekeloosheid ontoereikend had gemotiveerd. Bij de beoordeling van de vraag of verdachte roekeloos had gereden, nam het Hof in aanmerking dat het slachtoffer op of vlak na een voetgangersoversteekplaats overstak, dat verdachte veel te hard reed, dat verdachte reed op de trambaan terwijl hij niet in het bezit was van een trambaanontheffing, dat verdachte wel op de hoogte was van de daar geldende maximumsnelheid en van het feit dat auto’s een langere remweg hebben op een trambaan, dat het ten tijde van het ongeval droog was, maar dat het wegdek nog vochtig was en dat het zicht van verdachte onbelemmerd was, dat het slachtoffer zich vlakbij een voetgangersoversteekplaats bevond op het moment dat verdachte hem waarnam, dat verdachte hierop alert had moeten zijn en blijven omdat het slachtoffer zeer wel kon besluiten om gebruik te maken van deze voetgangersoversteekplaats en dat verdachte doordat hij zich er niet van is blijven vergewissen wat het slachtoffer zou gaan doen niet heeft gezien dat het slachtoffer reeds bezig was met oversteken. Voorts neemt het Hof in aanmerking dat de veronderstelling van verdachte dat het slachtoffer niet wilde oversteken een ernstige beoordelingsfout is geweest, dat verdachte als taxichauffeur ruime ervaring behoort te hebben met het waarnemen en inschatten van het gedrag van andere verkeersdeelnemers en dat juist van een taxichauffeur een verhoogde alertheid wordt verwacht. De Hoge Raad oordeelde dat de door het Hof genoemde omstandigheden toereikend zouden kunnen zijn voor het oordeel dat verdachte “zeer, althans aanmerkelijk onoplettende, onvoorzichtig, onachtzaam” heeft gereden, maar dat zij niet zonder meer toereikend zijn voor het oordeel dat verdachte roekeloos heeft gereden.

Het derde arrest in de reeks is HR 4 december 2012 (LJN BY2823). In deze zaak nam het Hof voor de vraag of verdachte roekeloos had gereden in aanmerking dat verdachte met een snelheid van 188 km per uur reed op een weggedeelte waarvoor een maximumsnelheid van 120 km per uur gold, maar waar ter plaatse een snelheid van 90 km per uur werd geadviseerd, dat verdachte in gesprek was met zijn naast hem gezeten vriend en zich daarbij regelmatig tot hem wendde in plaats van volledig op de weg te zijn geconcentreerd en dat verdachte onder invloed was van alcohol. In deze zaak oordeelde de Hoge Raad eveneens dat de in aanmerking genomen omstandigheden niet zonder meer toereikend zijn voor het oordeel dat verdachte roekeloos heeft gereden.

Uit de hiervoor weergegeven arresten maak ik op dat het onder invloed verkeren van alcohol en het fors overschrijden van de maximumsnelheid omstandigheden zijn die op zich niet het oordeel kunnen dragen dat er sprake is van roekeloosheid. De Hoge Raad wijst er in het eerste arrest (LJN BU2016) op dat deze normoverschrijdingen op grond van art. 175 lid 3 WVW 1994 zelfstandige strafverzwarende omstandigheden zijn die bovenop de roekeloosheid van art. 175 lid 3 WVW 1994 kunnen komen. Uit het systeem van strafbaarstelling vloeit met andere woorden voort dat dronken rijden of veel te hard rijden niet hetzelfde is als roekeloos rijden. Uit dat systeem vloeit ook voort dat aan roekeloosheid zwaarder moet worden getild. In geval van roekeloosheid wordt de in art. 175 lid 1 sub a WVW 1994 genoemde straf van drie jaar verdubbeld tot zes jaar, in geval van (alleen) dronken rijden wordt die straf verhoogd met de helft (tot viereneenhalf jaar). Gelet daarop zou het vreemd zijn als de enkele omstandigheid dat dronken of veel te snel is gereden al voldoende zou zijn om roekeloosheid aan te nemen. Dat neemt niet weg dat de Hoge Raad het gezien zijn overwegingen in het bedoelde arrest kennelijk mogelijk acht dat de roekeloosheid “in de kern” bestaat uit de in art. 175 lid 3 WVW 1994 omschreven gedragingen. De vraag is zo gezien wat aan bijkomende omstandigheden is vereist wil (bijvoorbeeld) een forse overschrijding van de maximumsnelheid roekeloosheid opleveren.

Uit de besproken arresten kan misschien ook worden afgeleid dat de factoren die de roekeloosheid constitueren primair gezocht moeten worden in het rijgedrag zoals dat zich voorafgaande aan het ongeval op de weg heeft gemanifesteerd. De Hoge Raad lijkt in elk geval weinig betekenis toe te kennen aan omstandigheden die met dat rijgedrag in een verwijderd verband staan. Dat de verdachte “een gewaarschuwd man” was – vanwege een eerdere veroordeling en vanwege de waarschuwende woorden van zijn moeder – maakt wellicht dat het eventuele roekeloze rijgedrag hem zwaarder kan worden aangerekend, maar maakt het rijgedrag zelf niet roekeloos. Mogelijk speelt hier ook een rol dat overmoed en zelfoverschatting verschijnselen zijn die doorgaans met overmatig drankgebruik gepaard gaan. Als de roekeloosheid daarin wordt gezocht, dreigt weer het gevaar dat het drankgebruik dubbel telt.

Het zou mij niet verbazen als de Hoge Raad de kwalificatie ‘roekeloos’ reserveert voor gevallen die dicht tegen de opzet aan liggen. Ik roep daarbij het beruchte Porsche-arrest (HR 15 oktober 1996, LJN ZD0139, NJ 1997/199 m.nt. ‘t H) in herinnering, een arrest waarop destijds een beroep werd gedaan om de introductie van roekeloosheid als strafverzwaringsgrond te rechtvaardigen.5.In genoemd arrest was sprake van een verdachte die moet hebben beseft dat hij door in te halen een groot risico nam. Dat desondanks geen sprake was van opzet, kwam omdat niet gezegd kon worden dat de verdachte de kans op een aanrijding ook welbewust had aanvaard. Kenmerkend voor roekeloosheid zou dus wel eens kunnen zijn dat de verdachte zich bewust moet zijn geweest van het aanzienlijke risico op een ongeval dat zijn rijgedrag in de concrete situatie meebracht . In die sleutel past in elk geval het hiervoor besproken tweede arrest van 3 juli 2012, waarin de taxichauffeur had verklaard dat hij dacht dat de voetganger niet zou oversteken en dat hij ook niet had gezien dat de voetganger overstak. Dit is, zoals het Hof het omschreef, een beoordelingsfout, maar het is tevens een aanwijzing dat de taxichauffeur niet welbewust een onaanvaardbaar risico nam.

Het voorgaande zou ook kunnen verklaren waarom de Hoge Raad in het derde arrest van 4 december 2012 van oordeel was dat de door het Hof in aanmerking genomen omstandigheden onvoldoende waren om van roekeloosheid te kunnen spreken. Het rijgedrag dat zich op de weg manifesteerde, was dat de verdachte veel te hard reed en dat hij in een bocht naar links de macht over het stuur kwijt raakte. Het in aanzienlijke mate overschrijden van de maximumsnelheid levert, hoewel dat opzettelijk lijkt te zijn gebeurd, niet zonder meer roekeloosheid op, terwijl het verliezen van de macht over het stuur moeilijk als opzettelijk handelen kan worden betiteld. Dat de verdachte zich, ondanks de hoge snelheid, regelmatig tot de bijrijder wendde, maakt dat niet anders. Het onderstreept dat de verdachte onoplettend was in een situatie waarin juist grote concentratie op de weg was vereist, een onoplettendheid die mogelijk het gevolg was van door drank veroorzaakte overmoed, maar die grote onoplettendheid is wat anders dan het besef van het risico dat de verdachte de macht over het stuur zou verliezen.

Terug naar de onderhavige zaak. De moeilijkheid is hier niet dat de door het Hof bewezenverklaarde roekeloosheid in de kern bestaat uit gedragingen die in art. 175 lid 3 WVW 1994 worden aangewezen als zelfstandige strafverzwaringsgronden. Uit de bewijsmiddelen blijkt niet dat verdachte onder invloed was van alcohol, terwijl daaruit misschien wel kan worden afgeleid dat de accelererende verdachte op een gegeven moment de maximumsnelheid overschreed, maar de kern van het verwijt heeft het Hof daarin niet gezocht. Verdachte heeft op het moment dat de witte bestelbus naast hem reed extra gas gegeven, zodat hij naast de bestelbus bleef rijden en deze gedwongen werd om op de andere weghelft te blijven rijden. Dit terwijl, naar ook de verdachte zag, tegemoetkomend verkeer naderde en het risico op een (dodelijk) verkeersongeval derhalve aanzienlijk was. Daarin zag de verdachte klaarblijkelijk geen reden het lesje dat hij de bestuurder van de bestelbus wilde leren, te staken. Hij remde pas nadat hij in botsing was gekomen met de op het laatste moment naar rechts sturende bestelbus. Het kan moeilijk anders dan dat de verdachte heeft gehandeld in het volle besef dat de kans op een (dodelijk) verkeersongeval aanzienlijk was. Het oordeel van het Hof dat sprake is van roekeloosheid is dan ook niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd.

Het middel faalt.

7. Het eerste middel slaagt. Het tweede en het derde middel falen.

8. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

9. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, doch uitsluitend wat betreft de strafoplegging, tot vermindering van de aan verdachte opgelegde gevangenisstraf naar de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG