HR, 19-03-2013, nr. 12/01221

De raadsman van verzoeker heeft ter terechtzitting in hoger beroep blijkens de door hem overgelegde pleitnotities betoogd dat verzoeker dient te worden vrijgesproken van de gehele tenlastelegging wegens het bestaan van een alternatief scenario. De raadsman heeft hiertoe — kort gezegd — het volgende aangevoerd. Verzoeker heeft torenhoge schulden, niet alleen bij vrienden en kennissen, maar ook bij zijn eigen familie. Uit vele verklaringen blijkt dat verzoeker onder grote druk staat zijn schulden af te lossen. Genoemd worden een Amsterdamse groepering, mensen uit het Oostblok, Albanezen en Marokkanen als personen die verzoeker onder grote druk zetten om alle schulden af te betalen. Na aanvankelijk te hebben verklaard, heeft verzoeker zich uit angst voor zijn afpersers op zijn zwijgrecht beroepen. Hij heeft ervoor gekozen om voor het eerst ter terechtzitting in eerste aanleg een verklaring af te leggen. Deze verklaring komt erop neer dat verzoeker werd afgeperst door Marokkanen. Op 23 september 2008 is hij samen met zijn zoon [betrokkene 1], zijn vrouw [getuige 1] en [betrokkene 2] naar de loods gegaan. Nadat verzoeker de deur van de loods heeft opengedaan komt er een auto aanrijden, waaruit vier gewapende Marokkanen komen. Ze worden onder dwang de loods ingeleid en gedwongen om aldaar bevindende Belgische kentekenplaten aan te brengen op de Fiat. Ze vertrekken in twee auto's, waarbij in elke auto gewapende Marokkanen bevinden.

Nadat ze eerst bij [betrokkene 3] in [b-plaats] zijn geweest, mocht [getuige 1] met toestemming van de Marokkanen weggaan nadat verzoeker had gedreigd niet verder te willen gaan. Onder dwang vertrekken verzoeker, [betrokkene 1] en [betrokkene 2] naar [a-plaats].

Verzoeker krijgt instructies om alleen de woning binnen te gaan, hetgeen hij doet.

Kort daarna stormen de Marokkanen de woning binnen en dirigeren verzoeker naar boven. Verzoeker kan zich niet herinneren wat er daarna is gebeurd totdat hij bij kennis komt. Er is brand, hij ziet [slachtoffer 2] liggen, rent naar beneden en ziet dat iedereen weg is. Verzoeker wil nog naar binnen gaan, slaat een ruitje in, maar de rook verhindert hem verder te gaan. Uiteindelijk belandt verzoeker in de tuin, waar hij ernstig verbrand door de politie en de ambulance wordt aangetroffen.

De verklaring van verzoeker dat hij wordt afgeperst door Marokkanen wordt ondersteund door [getuige 2]. Uit angst had hij niet eerder over de Marokkanen verklaard. [getuige 2] is zelf ook door de Marokkanen bedreigd. Hij heeft van één van de Marokanen gehoord dat één van hen de bewuste avond is meegereden naar [a-plaats]. De getuigen [getuige 3] en [getuige 4] geven een (de-auditu) verklaring met betrekking tot de rol welke de Marokkanen zouden hebben gespeeld en ook getuige [betrokkene 3] verklaard iets ten aanzien van Marokkanen. [getuige 1] verklaart ook dat ze zijn bedreigd door Marokkanen.

Op basis van de verklaringen van verzoeker, [betrokkene 1] en [getuige 2] zouden er ook twee Marokkanen in de woning zijn geweest. Hoewel daarvan geen technisch bewijs voorhanden heeft, betekent nog niet dat ze er niet zijn geweest. Bovendien zijn er in de woning restsporen aangetroffen die in ieder geval niet van de slachtoffers en de verdachten zijn. Ook het dactyonderzoek wijst uit dat er sporen van ‘anderen’ dan verdachten en de slachtoffers zijn aangetroffen.

Het hof heeft met betrekking tot dit verweer het volgende overwogen:

Het hof heeft overwogen dat de door verdachte gepresenteerde versie van de gebeurtenissen ongeloofwaardig en onaannemelijk is. Het hof heeft daarbij op voorhand overwogen dat er geen technisch bewijs is dat er onbekende derden bij de zaak betrokken zijn en dat geen van de gehoorde getuigen verhalen kende over Marokkanen uit Rotterdam die geld leenden aan anderen.

Met het hof moet worden erkend dat er inderdaad geen technisch bewijs voorhanden is dat er onbekende derden bij de zaak betrokken zijn. Dat sluit evenwel niet uit dat die er wel zijn geweest. Indien van de juistheid van de versie van verzoeker wordt uitgegaan, lijkt het erop dat de door hem genoemde Marokkanen geen amateurs zijn zodat verwacht kan worden dat zij maatregelen hebben getroffen teneinde te voorkomen dat er vingerafdrukken en/of celmateriaal achter zou blijven. Bovendien zijn er op de plaats delict wel degelijke sporen aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van anderen dan de slachtoffers en verdachten op de plaats delict. Uit het proces-verbaal van de Forensische opsporing blijkt dat het hier in ieder geval gaat om schoensporen (p. 2334 en 2335), waarvan wordt vermeld dat de meeste daarvan vermoedelijk zijn veroorzaakt door hulpverleners. Het gaat derhalve niet om alle schoensporen en het staat evenmin vast dat die sporen afkomstig zijn van hulpverleners. Daarnaast wijst het dactyloscopisch onderzoek uit dat er ook sporen zijn aangetroffen die niet te herleiden zijn tot de slachtoffers, de verdachten en evenmin tot [zoon slachtoffer] (p. 2346 en 2347). Voorts zijn er vier vingerafdrukken op de tape aangetroffen die niet herleid kunnen worden tot een persoon, hoewel ze wel geschikt zijn voor identificatie (bijlage 4 van tweede aanvullend pv TR).

Ten aanzien van de mogelijke aanwezigheid van anderen dan de verdachten wijzen verzoeker en de verdediging er nog op dat de kluis van [slachtoffer 1] open is aangetroffen. Volgens diverse getuigen was er altijd veel contant geld in de woning en dat was op 23 september 2008 ook het geval. In het bijzonder wijzen verzoeker en de verdediging er in dit verband op dat [zoon slachtoffer] heeft verklaard dat hij zijn vader op 23 september 2008 nog 1600 euro heeft gegeven en dat zijn vader zelf meestal tot 4000 euro bij zich had. De kluis is open aangetroffen, maar er lag geen geld in. Er is ook geen geld onder de verdachten aangetroffen en het hof heeft verzoeker en [betrokkene 1] ook vrijgesproken van diefstal van geld. Nu het niet onaannemelijk is dat er geld aanwezig was, dat vaststaat dat de kluis open was en dat nergens geld is aangetroffen, is het niet uitgesloten dat anderen dan de verdachten in de woning aanwezig zijn geweest en dat zij geld hebben meegenomen.

Ondanks het ontbreken van technisch bewijs, acht verzoeker het op grond van het voorgaande niet onaannemelijk dat derden aanwezig zijn geweest. In ieder geval heeft het hof deze omstandigheden niet in zijn beoordeling betrokken, zulks terwijl de raadsman van verzoeker gewezen heeft op de aanwezigheid van onbekende sporen.

Ten aanzien van de Marokkaanse afpersers geldt het volgende. Blijkens de hiervoor weergegeven overweging van het hof, heeft het hof geoordeeld dat de versie van verzoeker over de gebeurtenissen in [a-plaats] niet aannemelijk is geworden, kennelijk mede omdat hij niet aannemelijk acht dat verzoeker is afgeperst door Marokkanen. Dit kan worden opgemaakt uit de vaststelling van het hof dat geen van de getuigen verhalen kende over Marokkanen uit Rotterdam die geld leenden aan anderen, het oordeel van het hof dat de verklaring van [getuige 2] ongeloofwaardig is, mede omdat hij daar pas in een later stadium mee komt en eerst heeft verklaard dat verzoeker geld leende van mensen uit het Oostblok en nog nooit te hebben gehoord van Marokkanen, alsmede omdat verzoeker pas voor het eerst bij de rechtbank de verklaring over de Marokkanen heeft afgelegd. De verdediging en verzoeker menen het terecht is dat het hof de versie van verzoeker over het gebeuren in [a-plaats] beziet in het licht van de verklaring van verzoeker dat hij werd afgeperst door Marokkanen. Ten aanzien van het oordeel van het hof dat niet aannemelijk is dat verzoeker werd afgeperst door Marokkanen uit Rotterdam geldt het volgende.

Het hof heeft geoordeeld dat de verklaring van verzoeker uitsluitend steun vindt in de verklaringen van verzoeker zelf, zijn echtgenote [getuige 1] en [getuige 2].

Verzoeker en de verdediging menen dat dit onjuist is. Zoals de raadsman van verzoeker heeft opgemerkt hebben de getuigen [getuige 3] en [getuige 4] immers ook verklaard dat verzoeker aan hen heeft verteld dat hij werd afgeperst door Marokkanen en ook dat hij die dag door Marokkanen onder dwang is meegenomen naar [a-plaats]. Verzoeker en verdediging wijzen er voorts op dat diverse getuigen hebben verklaard dat verzoeker schulden had bij criminelen, onder grote druk stond, om grote sommen geld vroeg, heel angstig was en dat hij en zijn gezin werden bedreigd. De verdediging en verzoeker wijzen in dit verband bijvoorbeeld op de volgende verklaringen:

[naam 1] d.d. 10 februari 2009: [verzoeker] was in paniek. Hij werd bedreigd door Amsterdammers en zijn leven en het leven van zijn kinderen zou gevaar lopen. [verzoeker] wilde 200.000 euro lenen.

[naam 2] d.d. 12 februari 2009: Als [verzoeker] geen geld kon krijgen dan zouden ze de kinderen van [verzoeker] dood schieten.

[naam 3] d.d. 24 februari 2009: [verzoeker] had tegen haar en [verzoekster] gezegd dat hij bedreigd was door die Joegoslaven en een pistool op zijn kop had gekregen.

[naam 4] d.d. 23 maart 2009: Ze had van [verzoeker] en [getuige 1] gehoord dat zij geld hadden geleend van criminele mensen uit voormalig Joegoslavië. [verzoeker] had ook verteld dat zijn kinderen doodgemaakt zouden worden als hij die mensen niet zou betalen.

[naam 5] d.d. 30 maart 2009: Hij verklaarde dat die bedreigingen uit Amsterdam wel waar moesten zijn, omdat [verzoeker] absoluut angst uitstraalde.

Hij werd ook steeds magerder. Je zag hem psychisch aftakelen. Hij zag [getuige 1] ook aftakelen.

[naam 6] d.d. 2 april 2009: [verzoeker] had hem verteld dat hij begin 2008 geld had geleend bij criminelen uit Amsterdam. [verzoeker] had hem verteld dat hij hen 140.000 moest terugbetalen en later was dit 280.000 euro. [verzoeker] vertelde hem dat hij ook bedreigd werd door deze criminelen.

[naam 7] d.d. 11 november 2008: Zij verklaarde dat zij een paar weken voor het gebeuren met [verzoeker], drie buitenlandse mannen bij de woning van [verzoeker] had gezien. Dat was 's morgens tussen half zes en kwart voor zes. Een tijdje later toen zij voor haar huis in de tuin zat, waren deze mannen er weer. Een keek bij [verzoeker] naar binnen en klopte op de deur. Een stond aan de achterzijde en een derde aan de zijkant.

Voorts is er nog de MOT-melding, die kort gezegd inhoudt: ‘Verder moest per direct, maar in ieder geval uiterlijk 18 april 2008 100.000 euro beschikbaar zijn in contanten. Op de vraag waarvoor hij dat nodig had antwoordde [verzoeker] dat het van levensbelang was. De medewerkers hadden de indruk dat [verzoeker] onder grote druk stond.’

Het hof heeft deze, en andere door de raadsman aangehaalde, verklaringen ten onrechte niet in zijn beoordeling betrokken. Immers, hieruit kan worden opgemaakt dat verzoeker werd afgeperst en dat hij werd bedreigd. Dat deze getuigen niet spreken over afpersers en bedreigers van Marokkaanse nationaliteit maakt dit niet anders. Een aantal van de getuigen spreekt in het geheel niet over een nationaliteit, maar in zijn algemeenheid van angst, bedreiging en druk, hetgeen de verklaring van verzoeker in ieder geval deels ondersteunt. Voorts is een aantal die spreekt over een Amsterdamse groepering of van mensen uit Joegoslavië en/of het Oostblok.

Verzoeker en [getuige 1] hebben in dit verband onder meer verklaard dat zij uit angst aan anderen niet de gehele waarheid hebben verteld, zodat het geen verwondering wekt dat die getuigen niet weten wie de afpersers zijn en dat zij een andere herkomst noemen.

Het hof heeft in zijn beoordeling betrokken dat verzoeker pas voor het eerst bij de rechtbank over de Marokkanen heeft verklaard. Verzoeker heeft hier echter een verklaring voor gegeven. Hij was bang, niet alleen voor zichzelf, maar juist en vooral voor zijn gezin. De angst van verzoeker wordt ondersteund door de hiervoor aangehaalde verklaringen en de MOT-melding, alsmede door diverse andere in het dossier bevindende verklaringen. Verder is in dit verband van belang dat verzoeker weliswaar niet meteen over de Marokkanen heeft verklaard, maar hij heeft wel reeds bij de politie aangegeven dat hij schulden heeft, tegenover een gruwelijke overmacht staat, dat hij tegen [getuige 1] heeft gelogen om haar te beschermen en dat hij in een later stadium zal gaan verklaren. Ook [betrokkene 1] heeft bij de politie verklaard dat hij het niet wilde vertellen omdat hij zichzelf dan in gevaar zou brengen en dat hij bang was er straks niet meer te zijn en dat ook hij een kogel door zijn kop zou krijgen. Ook [getuige 1] heeft verklaard bang te zijn. Verzoeker merkt in deze plaats nog op dat de inhoud van de brief van [getuige 1] op zichzelf zou kunnen worden opgevat dat er verklaringen op elkaar worden afgestemd. [getuige 1] heeft echter uitgelegd waarom zij die brief heeft geschreven, te weten onder meer omdat verzoeker in coma heeft gelegen. Ter terechtzitting in hoger beroep van 4 oktober 2011 heeft zij ook aangegeven dat zij zich niet eens kan herinneren dat ze het op die manier heeft geschreven en dat het een hectische tijd was. Voorts is verzoeker zelf niet betrokken geweest bij het schrijven van die brief en is zijn verklaring daarmee niet in overeenstemming.

De verklaring van verzoeker vindt steun in de verklaring van [getuige 2]. Het hof acht die verklaring echter niet geloofwaardig nu hij daar pas in een later stadium mee komt, nadat hij eerst verklaard heeft dat verzoeker geld zou lenen van mensen uit het Oostblok en nog nooit te hebben gehoord van Marokkanen. Dat oordeel is echter onbegrijpelijk. Het hof miskent hiermee immers dat [getuige 2] wel van meet af aan heeft verklaard dat verzoeker werd afgeperst. Dat hij daarbij spreekt over mensen uit het Oostblok en dat Marokkanen hem niets zeggen doet daar niet aan af, te meer daar hij die informatie naar eigen zeggen had gekregen van verzoeker. En, als eerder aangegeven, verzoeker heeft uit angst tegen anderen niet de (volledige) waarheid verteld en in het bijzonder met betrekking tot de identificatie van zijn afpersers. Verder is van belang dat de verklaring van [getuige 2] zeer uitvoerig en gedetailleerd is, dat die wordt voorafgegaan aan een brief aan verzoeker en spreekt hij ten tijde van zijn verklaring bij de rechter-commissaris uit eigen ervaring, in welk verband de raadsman heeft gewezen op het gebeuren op 23 en 24 januari 2010.

Op grond van het voorgaande is het oordeel van het hof dat het onaannemelijk is dat verzoeker werd afgeperst door Marokkanen, en daarmee tevens zijn versie over het gebeuren in [a-plaats] — zonder nadere motivering die ontbreekt — onbegrijpelijk.

Het hof heeft voor de bewezenverklaring in zoverre blijkens de door hem gebezigde bewijsmiddelen (b.m. 8, 9, 10 en 11) uitsluitend redengevend geacht dat er op de dorpel aan de bijrijderszijde van de Fiat 500 een bebloede sim-kaart is aangetroffen, dat die sim-kaart van [slachtoffer 2] is, dat het bloed op de sim-kaart van verzoeker kan zijn, alsmede dat de Fiat in verband kan worden gebracht met verzoeker en de medeverdachten.

De raadsman van verzoeker heeft ter terechtzitting in hoger beroep blijkens de door hem overgelegde pleitnotities ten aanzien van de diefstal met geweld betoogd dat verzoeker daarvan dient te worden vrijgesproken. De raadsman heeft daartoe kort gezegd aangevoerd dat uit het dossier niet kan worden opgemaakt hoe de sim-kaart in de auto is terechtgekomen, noch wie dat heeft gedaan. Het is daarbij merkwaardig dat alleen de sim-kaart is aangetroffen en niet de telefoon en ook de plaats waar de sim-kaart is aangetroffen is merkwaardig. Het is niet uitgesloten dat die sim-kaart op een andere wijze op die plaats terecht is gekomen. De omstandigheid dat er een druppel bloed van verzoeker op de sim-kaart zat, zegt niets over het opzettelijk wegnemen. Er is geen bewijs voor het opzettelijk wederrechtelijk toe-eigenen. Noch verzoeker, noch zijn medeverdachten hebben daarbij belang bij het stelen van uitsluitend een sim-kaart.

Het hof heeft niet gerespondeerd op dit verweer. De verdediging en verzoeker menen dat dit wel had gemoeten, nu noch de bewezenverklaring van diefstal met geweld, noch de bewezenverklaarde oogmerken uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen blijkem. Hiertoe geldt het volgende.

Voor diefstal is niet alleen vereist dat een goed wordt weggenomen, maar ook dat dit gebeurt met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening. De bewezenverklaring van het hof houdt hieromtrent niets in.

Uit het dossier blijkt niet hoe de sim-kaart op de dorpel is terechtgekomen. Wel staat vast dat op het moment dat de politie ter plaatse arriveerde [betrokkene 1] en [betrokkene 2] niet aanwezig waren. Ze waren kennelijk gevlucht, waarbij vaststaat dat ze de sim-kaart niet bij zich hadden. Verzoeker bevond zich naast de auto; hij was over zijn hele lichaam verbrand. De sim-kaart werd op een merkwaardige plaats aangetroffen, te weten op de dorpel van de auto (foto 11, p. 2645) en niet in de auto, laat staan bijvoorbeeld ergens in een tas in de kofferbak of in het handschoenenvakje. Bij het dichtslaan van de deur en het wegrijden van de auto, is het waarschijnlijk dat de sim-kaart buiten de auto zou vallen of in ieder geval zou worden vernietigd. Op de sim-kaart zijn geen vingerafdrukken van verzoeker, noch van één van zijn medeverdachten aangetroffen, zulks terwijl op andere stukken van overtuiging wel vingerafdrukken van verzoeker en/of zijn medeverdachten zijn aangetroffen. Ten aanzien van het bloed van verzoeker op de sim-kaart merken verzoeker en de verdediging op dat uit de fotoreportage blijkt dat op de bijrijdersstoel een zakdoek met bloed lag en dat zowel op de bijrijdersstoel als elders op de dorpel bloed lag. Het lijkt er derhalve op dat die sim-kaart daar al lag en dat verzoeker nadien bloedend in/bij de auto is geweest, waardoor ook een druppel bloed op de sim-kaart is gekomen.

Gelet op deze feiten en omstandigheden is het oordeel van het hof dat verzoeker en/of zijn medeverdachten de sim-kaart hebben weggenomen en dat zij dat gedaan hebben met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening onbegrijpelijk. De bewezenverklaring kan mitsdien in zoverre niet in stand blijven.

Voor zover Uw Raad ondanks het voorgaande van oordeel is dat de bewezenverklaring van diefstal wel in stand kan blijven, geldt het volgende. Voor een bewezenverklaring van gekwalificeerde doodslag moet, naast de bewezenverklaring van doodslag, niet alleen voldaan worden aan de voorwaarde dat de doodslag wordt gevolgd door, vergezeld van of voorafgegaan aan een oorsprongsfeit, in casu diefstal met geweld, maar ook dat de doodslag is gepleegd met het oogmerk van begunstiging of vergemakkelijking van laatstgenoemd feit (HR 27 maart 2007, NbSr 2007, 164). In casu houden de bewijsmiddelen over het vereiste oogmerk echter niets in, terwijl het hof daaromtrent ook niets heeft overwogen. Een en ander geldt eveneens voor het bewezenverklaarde bijkomende oogmerk van de diefstal met geweld. Ook op grond hiervan is de bewezenverklaring in zoverre onbegrijpelijk en kan zij niet in stand blijven.

De raadsman van verzoeker heeft ter terechtzitting in hoger beroep blijkens de door hem overgelegde pleitnotities betoogd dat verzoeker dient te worden vrijgesproken, nu niet kan worden bewezen dat er sprake is van medeplegen. De raadsman heeft daartoe kort gezegd aangevoerd dat de enkele aanwezigheid van verzoeker in de woning onvoldoende is voor het aannemen van een bewuste en nauwe samenwerking zoals voor het medeplegen is vereist. De raadsman heeft daarbij verwezen naar een uitspraak van het gerechtshof Amsterdam (Hof Amsterdam, 15 juni 2007, NJ 2009, 370), alsmede naar een uitspraak van Uw Raad van 22 december 2009 (NJ 2010, 193). Het is daarbij niet duidelijk wie er heeft geschoten en of er één of meer schutters zijn geweest. Verzoeker heeft verklaard dat hijzelf niet heeft geschoten en dat hij op het moment dat hij ‘bij kwam’ en in brand stond, bij zijn vlucht naar buiten tot de ontdekking kwam dat er iets met [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] was gebeurd. Ten aanzien van de brandstichting heeft de raadsman er op gewezen dat er op twee plaatsen onafhankelijk van elkaar brand is geweest. De brand op zolder was ontstaan door het gebruik van een brandversnellend middel en die op de trap vermoedelijk door het achterlaten van brandende kledingstukken. Bij onderzoek bij geen sporen van een brandversnellend middel op de kleding van verzoeker aangetroffen, op grond waarvan het onaannemelijk is dat hijzelf de brand heeft gesticht.

Het hof heeft ten aanzien van dit verweer het volgende overwogen:

Blijkens de hiervoor weergegeven overweging heeft het hof geoordeeld dat [betrokkene 1] en [betrokkene 2] net als verzoeker in de woning zijn geweest. Zoals de raadsman heeft aangevoerd maakt dat evenwel nog niet zonder meer dat verzoeker als medepleger van de doodslag en van de brandstichting kan worden aangemerkt.

Het hof heeft daaromtrent echter niets overwogen. De vaststelling van het hof dat er een sterke aanwijzing is dat de handschoen van [betrokkene 2] in aanraking is gekomen met de tape op de handen van [slachtoffer 1], alsmede dat verzoeker en zijn medeverdachte kennelijk gedurende lange tijd in de woning zijn geweest, kan niet als zodanig gelden. Daaruit blijkt immers niet zonder meer dat er bij verzoeker sprake was van dubbel opzet bij de feiten. Hierbij speelt mee dat niet vaststaat wie er heeft geschoten, dat verzoeker heeft verklaard dat hij naar de zolder is gegaan en dat hij gedurende een periode ‘weg’ is geweest, alsmede dat er geen brandversnellend middel op hem is aangetroffen, dat terwijl wel vaststaat dat verzoeker ernstig is verbrand, waardoor het niet aannemelijk is dat hijzelf brand heeft gesticht en het wel aannemelijk kan worden geacht dat verzoeker gedurende een periode ‘weg’ is geweest. Het arrest kan mitsdien niet in stand blijven.

Redenen, waarom verzoeker zich wendt tot uw hoogedelachtbaar college met het verzoek het voormelde arrest te vernietigen en de zaak terug te wijzen naar het gerechtshof Arnhem, dan wel te verwijzen naar een aangrenzend hof.

Deze schriftuur wordt ondertekend en ingediend door mr. M.L. Plas, advocaat te Bunnik, die verklaart daartoe door verzoeker bepaaldelijk te zijn gevolmachtigd.

advocaat - gemachtigde

M.L. Plas