9.5 Welke beoordelingsmaatstaf hanteert de rechter?

In mijn voorstel is de beoordelingsmaatstaf en ook de enige grond om tegen een besluit in beroep te gaan dat het orgaan bij afweging van de betrokken belangen niet in redelijkheid tot zijn besluit heeft kunnen komen.1 Voor de formulering van de beroepsgrond sluit ik aan bij de WOR. In art. 26 lid 4 WOR wordt treffend uitgedrukt waaraan de rechter dient te toetsen: of het orgaan bij afweging van alle betrokken belangen in redelijkheid tot zijn besluit kon komen. Bij veel besluiten speelt nu eenmaal dat (soms tegenstrijdige) belangen tegen elkaar moeten worden afgewogen. Dat correspondeert met de essentie van het besluitvormingsproces: het afwegen van alternatieven en het maken van een keuze. Daarbij moet aan het orgaan dat het besluit dient te nemen, ruimte gelaten worden om met inachtneming van zijn eigen verantwoordelijkheid een besluit te nemen. Bij de toetsing van die besluiten kan men dan niet verder gaan dan beoordelen of het orgaan in redelijkheid tot zijn beslissing heeft kunnen komen. Deze inkleuring van de norm werd eerder al in jurisprudentie vastgelegd. Op deze plaats volsta ik met een verwijzing naar de uitspraken in de trits Baus De Koedoe I en II, Doetinchemse IJzergieterij, Tuinbouwvereniging Elderveld, Vecolac - Juliana, Lampe - Tonnema, Janssen Pers en Hay Group.2 Van recenter datum is een uitspraak van de Rechtbank Leeuwarden waarin de Rechtbank toetst of de algemene vergadering van aandeelhouders ten tijde van de besluiten van een bepaalde datum in redelijkheid tot haar beslissing heeft kunnen komen. Daarbij moet de algemene vergadering de nodige ruimte worden gelaten om - al dan niet - tegenstrijdige belangen te wegen. De Rechtbank toetst deze besluiten marginaal en weegt vervolgens de feiten en aangevoerde argumenten. De Rechtbank concludeert dat gelet op de omstandigheden van het geval - herfinanciering was dringend noodzakelijk - de bestreden emissiebesluiten niet in strijd met de redelijkheid of billijkheid waren. De besluiten tot uitgifte van aandelen konden in redelijkheid genomen worden zodat de vordering tot vernietiging van die besluiten afgewezen wordt.3 In dit voorbeeld is de Rechtbank nagegaan of het besluit kennelijk onredelijk is of niet en dat sluit aan bij mijn voorstel voor de invulling van de beoordelingsnorm. De formulering zoals ik die voorstel drukt pregnanter uit waaraan besluiten getoetst dienen te worden. Namelijk aan de hand van de vraag of het orgaan dat het besluit nam, bij afweging van alle betrokken belangen in redelijkheid tot zijn beslissing kon komen. In mijn voorstel dient de rechter de aan hem voorgelegde beslissingen marginaal te toetsen. Het gaat erom of het orgaan dat het besluit nam in redelijkheid tot zijn besluit kon komen. Niet om de vraag of het besluit juist is. De voorgestelde wijze van formuleren van de beoordelingsmaatstaf biedt ruimte voor de toetsing aan voorschriften die zien op de totstandkoming van besluiten en aan voorschriften die betrekking hebben op de inhoud van besluiten. Daarbij kan rekening gehouden worden met de bestaande gronden voor vernietiging, zoals de schending van procedurevoorschriften (het huidige art. 2:15 lid 1 sub a BW). In de beoordeling of de belangen in redelijkheid zijn afgewogen, is ook ruimte voor de toepassing van een relevantiecriterium, zoals dat bijvoorbeeld in het Duitse recht gehanteerd wordt. Een onbeduidend verzuim hoeft dan niet te leiden tot de vaststelling dat het besluit kennelijk onredelijk is. Valt het oordeel van de rechter op grond van de concrete omstandigheden anders uit, dan kan het besluit vernietigd worden, maar in mijn voorstel heeft de rechter ook andere mogelijkheden.

Besluiten die in strijd zijn met een aandeelhoudersovereenkomst kunnen in de huidige regeling niet getoetst worden aan art. 2:14 of 2:15 BW. In deze artikelen wordt immers alleen genoemd strijd met de wet of de statuten, strijd met wettelijke of statutaire totstandkomingsregels, strijd met de redelijkheid en billijkheid of strijd met een reglement. In de rechtspraak, zie bijvoorbeeld de GorillaPark uitspraken, wordt voorzichtig aan wel rekening gehouden met door aandeelhouders gemaakte afspraken en zo sluipt de toetsing van besluiten aan een aandeelhoudersovereenkomst ons systeem van toetsing in.4 Als de beoordelingsmaatstaf in het vervolg is dat het orgaan in redelijkheid niet heeft kunnen komen tot het besluit, kan ook een besluit dat in strijd is met een aandeelhoudersovereenkomst daaraan getoetst worden. De rechter zal kunnen oordelen dat het besluit kennelijk onredelijk is omdat het in strijd is met de tussen de aandeelhouders gesloten overeenkomst. Als alle omstandigheden van het geval afgewogen worden zal daarin ook de tussen partijen gesloten overeenkomst meegewogen moeten worden. Uitdrukkelijke vermelding van deze grond, zoals in het Antilliaanse recht in art. 21 lid 3 sub d NA BW is gedaan, is in mijn voorstel niet nodig.