Oplevering

In het algemeen wordt onder ‘oplevering’ verstaan het overeenkomstig de inhoud en strekking van de overeenkomst ter beschikking stellen van het werk aan de opdrachtgever na voltooiing.1 Aan deze oplevering zijn verschillende juridische consequenties verbonden en daarom is van belang of en zo ja, wanneer er is opgeleverd. Art. 7:758 BW ziet zowel op de beantwoording van de vraag of er is opgeleverd als op de juridische gevolgen van de oplevering. Overigens zijn ook buiten art. 7:758 BW juridische gevolgen verbonden aan de oplevering.2

Twee van die gevolgen blijken uit art. 7:758 BW. Het eerste gevolg is dat op grond van lid 2 het werk na de oplevering voor risico van de opdrachtgever is. Het tweede is dat op grond van lid 3 de aannemer ontslagen is van aansprakelijkheid voor gebreken die de opdrachtgever op het tijdstip van oplevering redelijkerwijs had moeten ontdekken. Maar, zoals gezegd, ook buiten art. 7:758 BW zijn er juridische gevolgen verbonden aan de oplevering. Zo is de opdrachtgever bij oplevering de volledige aannemingssom verschuldigd (behoudens een eventuele bedongen onderhoudstermijn). Voorts is oplevering vereist voor verjaring van de rechtsvordering wegens gebreken op grond van art. 7:761 lid 1 BW, terwijl de oplevering eveneens het startpunt vormt van de verjaringstermijn van art. 7:761 lid 2 BW. Ook kan de oplevering van belang zijn indien de overeenkomst een boetebeding bevat voor het geval van overschrijding van de bouwtermijn.3 Tevens kan oplevering relevant zijn voor de beantwoording van de vraag of de aannemer een retentierecht kan uitoefenen.

Uit art. 7:758 BW volgt dat – voordat sprake is van een oplevering – de aannemer eerst te kennen zal dienen te geven dat het werk klaar is om te worden opgeleverd en dat de opdrachtgever vervolgens het werk dient te aanvaarden. Zowel deze kennisgeving door de aannemer als de respectievelijke aanvaarding door de opdrachtgever zijn vormvrij en kunnen bijvoorbeeld worden afgeleid uit het feitelijk ter beschikking stellen van het werk door de aannemer respectievelijk het feitelijk in gebruik nemen van het werk door de opdrachtgever.4 Nu de, hiervoor geduide, juridische gevolgen van de oplevering in het voordeel zijn van de aannemer, zal het in een procedure de aannemer zijn die zich erop beroept dat er is opgeleverd. Op de aannemer rusten dan ook overeenkomstig de hoofdregel van art. 150 Rv de stelplicht en de bewijslast van de feiten en omstandigheden waaruit volgt dat er is opgeleverd.5

De eerste volzin van lid 1 waarborgt dat de opdrachtgever de oplevering niet kan blokkeren door stil te zitten. Aldaar is namelijk bepaald dat indien de opdrachtgever niet binnen een redelijke termijn nadat de mededeling van de aannemer dat het werk klaar is om te worden opgeleverd, het werk keurt en (al dan niet onder voorbehoud) aanvaardt dan wel (onder aanwijzing van gebreken) het werk weigert, hij geacht wordt het werk stilzwijgend te hebben aanvaard.7 Op de aannemer, die zich zal beroepen op deze stilzwijgende aanvaarding door de opdrachtgever, rusten de stelplicht en bewijslast te dienaangaande. Dat betekent dat de aannemer zal dienen te stellen en zonodig te bewijzen i) dat hij te kennen heeft gegeven dat het werk klaar is om te worden opgeleverd, ii) dat de opdrachtgever het werk niet binnen een redelijke termijn heeft gekeurd en iii) dat de opdrachtgever het werk niet onder voorbehoud heeft aanvaard of onder aanwijzing van de gebreken heeft geweigerd.

Zie in andere zin Hof Amsterdam dat in zijn arrest van 4 oktober 2016 heeft overwogen dat niet was gesteld of gebleken dat de opdrachtgever het werk onder voorbehoud had aanvaard. Wel had de opdrachtgever gesteld dat zij overeenkomstig art. 7:758 lid 1 BW het werk onder aanwijzing van gebreken heeft geweigerd. Het hof heeft die stelling verworpen omdat dit niet uit de desbetreffende e-mails van de opdrachtgever kon worden afgeleid.8 Het hof lijkt hiermee aan te nemen dat de stelplicht wat betreft het weigeren onder aanwijzing van gebreken op de opdrachtgever rust (en mogelijk ook wat betreft het onder voorbehoud aanvaarden). Ook Hof Den Bosch – dat in zijn arrest van 20 januari 2015 heeft overwogen dat de opdrachtgever niet had toegelicht op welk moment na voltooing van de projecten zij het door de aannemer uitgevoerde werk zou hebben afgekeurd en om welke reden die afkeuring zou hebben plaatsgevonden – lijkt de stelplicht wat betreft de weigering bij de opdrachtgever te leggen.9

Als gezegd kan de opdrachtgever het werk weigeren onder aanwijzing van de gebreken. In dat geval vindt er geen stilzwijgende aanvaarding plaats. De aannemer kan zich op het standpunt stellen dat de weigering ten onrechte is, omdat er geen gebreken zijn dan wel omdat de gebreken de weigering niet rechtvaardigen. Wat betreft dit laatste is blijkens de rechtspraak de aard van de gebreken van belang voor de beantwoording van de vraag of het werk geweigerd mag worden of onder voorbehoud moet worden aanvaard.10

Het is de vraag wat de juridische gevolgen zijn als de door de opdrachtgever gestelde gebreken niet aanwezig zijn en de opdrachtgever ten onrechte het werk heeft geweigerd. Voor de beantwoording van die vraag is relevant dat de medewerkingsverplichting van de opdrachtgever om de oplevering te aanvaarden, in het algemeen wordt geduid als een Obliegenheit en dus niet als een rechtens afdwingbare verplichting, zij het dat uit de aannemingsovereenkomst zelf kan volgen dat wel sprake is van een afdwingbare verplichting.11 Behoudens indien anders volgt uit de aannemingsovereenkomst, kan de opdrachtgever dus niet worden gedwongen de oplevering te aanvaarden. De consequentie daarvan is dat een onterechte weigering door de opdrachtgever niet leidt tot de conclusie dat sprake is van oplevering. De redenering dat een onterechte weigering door de opdrachtgever gelijk zou moeten worden gesteld met een stilzwijgende aanvaarding van de oplevering, lijkt me niet juist.12 De negatieve gevolgen van de onterechte weigering komen uiteraard wel voor rekening van de opdrachtgever.13

Voor zover een onterechte weigering wegens afwezigheid van gebreken wel juridische gevolgen heeft, is het standpunt van de opdrachtgever dat er zodanige gebreken zijn dat hij het werk mag weigeren mijns inziens een betwisting van de door de aannemer gestelde oplevering. De oplevering behelst immers het overeenkomstig de inhoud en strekking van de overeenkomst ter beschikking stellen van het werk aan de opdrachtgever na voltooiing. De opdrachtgever betwist dat hieraan is voldaan met de stelling dat sprake is van zodanige gebreken dat hij de oplevering niet hoeft te aanvaarden. Dit brengt dan met zich dat overeenkomstig de hoofdregel van art. 150 Rv de stelplicht en de bewijslast dat er geen sprake is van gebreken die aan de oplevering in de weg staan, op de aannemer rusten.