7.8.3 Waarschijnlijkheid in het Amerikaanse strafrecht

Ook in de Verenigde Staten is het gebruik van de waarschijnlijkheid een punt van discussie. In het Amerikaanse strafrecht geldt dat iemand pas veroordeeld kan worden als zijn schuld ‘beyond a reasonable doubt’ vaststaat. In het algemeen wordt aangenomen dat dit niet kwantificeerbaar is. Het wil nog wel eens voorkomen dat de openbaar aanklager (prosecutor) of een rechter in eerste aanleg (trial judge) een getal verbindt aan ‘beyond reasonable doubt’, bijvoorbeeld een percentage, maar deze wordt dan teruggefloten door de cassatierechter. Tillers en Gottfried wijzen erop dat veel Amerikaanse rechters inmiddels wel inzien dat het gebruik van wiskunde en kwantitatieve methoden een nader licht op de onderhanden zaak kunnen werpen.1 Dergelijke methoden worden inmiddels ook toegelaten in de rechtszaal.

Tillers en Gottfried suggereren dat een dergelijke cultuuromslag wellicht ook als voedingsbodem kan dienen voor een mathematisering van de ‘reasonable doubt’ standaard. Zij zien echter ook heel wat hobbels (Tillers en Gottfried spreken over ‘myths’) die moeten worden overwonnen voordat het zover is. Zo wordt wel verondersteld dat een kwantificatie van de ‘reasonable doubt’ standaard een statistische afweging met zich meebrengt. Tillers en Gottfried wijzen er echter op dat een mathematische afweging niet hetzelfde is als een statistische afweging. Stel dat iemand alleen schuldig kan worden bevonden als degene die het oordeel moet vellen van oordeel is dat de waarschijnlijkheid van de schuld van de verdachte hoger is dan een nader gespecificeerde waarschijnlijkheid. Voor een dergelijke afweging is niet noodzakelijkerwijs een statistische analyse noodzakelijk. Een statistische analyse impliceert het verzamelen en analyseren van gegevens of waarnemingen. Het is echter ook mogelijk om over de waarschijnlijkheid van een bepaalde gebeurtenis (of de schuldvraag) te spreken zonder een dergelijke analyse van gegevens en waarnemingen.

Een andere hobbel is dat rechters nog wel eens denken dat een kwantificering van de ‘reasonable doubt’ standaard een exacte (precise) kwantificering met zich meebrengt. Dit zou dan doorwerken naar de bewijsvoering, die dan eveneens exact zou moeten zijn. De Supreme Court van de Verenigde Staten heeft echter ten aanzien van de ‘probable-cause’ als volgt geoordeeld:

Tillers en Gottfried wijzen erop dat de waarschijnlijkheidsleer niet noodzakelijk voorschrijft dat de waarschijnlijkheid met een hoge mate van nauwkeurigheid vaststaat. Het is wel degelijk mogelijk om met minder exacte waarschijnlijkheidswaarden te rekenen. Tillers en Gottfried zijn echter realistisch genoeg om zich te realiseren dat de autoriteit en invloed van de U.S. Supreme Court met zich meebrengt dat lagere rechters eveneens zullen stellen dat een kwantificering niet mogelijk is omdat een exacte bewijsvoering niet mogelijk is. In plaats daarvan ligt het meer voor de hand dat men zal stellen dat de mate van waarschijnlijkheid in de bewijslastvoering (zoals ‘probable cause’) van geval tot geval kan verschillen.

Tillers en Gottfried vragen zich ook af waar dan eigenlijk het probleem ligt:

Dat laatste is natuurlijk niet typisch een Amerikaans fenomeen. Ook in het Nederlandse belastingrecht zullen ingenomen standpunten moeten worden bewezen en zal – als het erop aankomt – de rechter moeten worden overtuigd van de juistheid van het standpunt. Een vraag die daarbij opkomt, is of er bijvoorbeeld een percentage kan worden gekoppeld aan ‘aannemelijk maken’, en vervolgens of iedereen dat dan hetzelfde interpreteert. Gezien mijn voorgaande betoog, zal het waarschijnlijk niet verbazen dat ik deze vraag ontkennend beantwoord.