Privaatrechtelijke gevolgen van een schending van het mededingingsrecht (O&R nr. 96) 2016/3.2.8:3.2.8 Ambtshalve toepassing op grond van artikel 25 Rv

Privaatrechtelijke gevolgen van een schending van het mededingingsrecht (O&R nr. 96) 2016/3.2.8

3.2.8 Ambtshalve toepassing op grond van artikel 25 Rv

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

82. Indien een rechtshandeling nietig is, moet de rechter op grond van artikel 25 Rv ambtshalve rekening houden met deze nietigheid.1 Daarbij moet hij in beginsel wel binnen de grenzen van de rechtsstrijd blijven. Artikel 24 Rv verbiedt de rechter immers zich buiten de grenzen van de rechtsstrijd te begeven.2 Deze beperking vervalt indien openbare orde in het spel is. In deze context is sprake van een recht van openbare orde indien het rechtsregels betreft waarvan de rechtsgevolgen niet ter vrije beschikking van partijen staan, die het algemeen belang raken en die van zo’n fundamentele betekenis voor de rechtsorde zijn dat de partijautonomie daarvoor moet wijken.3

Betrekt men artikel 24 en 25 Rv op de toepassing van artikel 3:40 BW dan geldt mijns inziens in eerste aanleg dat rechtshandelingen die in strijd zijn met de openbare orde in de zin van lid 1 van artikel 3:40 BW ambtshalve moeten worden getoetst, ook als de vraag naar de geldigheid van de desbetreffende rechtshandeling buiten de rechtsstrijd van partijen ligt. Het gaat immers om rechtsgevolgen waarover partijen niet vrijelijk kunnen beschikken en die de bescherming van het algemeen belang raken.4 Met betrekking tot lid 2 van artikel 3:40 BW ligt dit genuanceerder. Indien een wet wordt geschonden waarin een rechtsregel is neergelegd die van openbare orde is, zoals artikel 101VWEU,5 geldt dat de daaruit voortvloeiende nietigheid ambtshalve moet worden onderzocht, voor zover noodzakelijk buiten de grenzen van de rechtsstrijd.

In hoger beroep duidt de uitdrukking ‘grenzen van de rechtsstrijd’ op de omvang van het geschil in hoger beroep: indien toetsing buiten de aangevoerde grieven valt, maar binnen de omvang van het hoger beroep dan dient de rechter ambtshalve te toetsen of een rechtshandeling in strijd is met artikel 3:40 lid 1 BW. De beroepsrechter is niet bevoegd om buiten de omvang van het hoger beroep te oordelen.6

83. De ambtshalve toetsing van oneerlijke bedingen in algemene voorwaarden, indien nodig buiten de grenzen van de rechtsstrijd, staat hier los van. De desbetreffende richtlijn (Richtlijn 93/13, PbEU L95/29) eist dat een oneerlijk beding de consument niet bindt.7 Het HvJ EU heeft bepaald dat de rechter daarbij verplicht is tot ambtshalve toetsing van het beding. Naar mijn mening hangt de ambtshalve toetsing van algemene voorwaarden buiten de grenzen van de rechtsstrijd niet samen met de vraag of sprake is van openbare orde.8 Dat de ambtshalve toetsing van algemene voorwaarden losstaat van de openbare orde wordt ondersteund door Pannon waarin het HvJ EU oordeelde dat geen sprake is van een absolute nietigheid:

“Derhalve moet op de tweede vraag worden geantwoord dat de nationale rechter gehouden is, ambtshalve te toetsen of een contractueel beding oneerlijk is zodra hij over de daartoe noodzakelijke gegevens, feitelijk en rechtens, beschikt. Acht hij een dergelijk beding oneerlijk, dan laat hij het buiten toepassing, tenzij de consument zich hiertegen verzet (…).”9

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.