HR, 30-05-2023, nr. 22/02139

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Zitting 4 april 2023

CONCLUSIE

D.J.M.W. Paridaens

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1981,

hierna: de verdachte.

“hij op tijdstippen in de periode van 28 november 2010 tot en met 10 maart 2020 in plaatsen in Somalië en Jemen heeft deelgenomen aan terroristische organisaties Al-Shabaab en Al Qaida op het Arabisch Schiereiland (verder AQAP), welke organisaties tot oogmerk hadden het plegen van terroristische misdrijven, te weten,

A. het opzettelijk brand stichten en/of een ontploffing teweegbrengen, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een ander te duchten is en/of dit feit iemands dood ten gevolge heeft (zoals bedoeld in artikel 157 Wetboek van Strafrecht), (te) begaan met een terroristisch oogmerk en

B. doodslag (te) begaan met een terroristisch oogmerk (zoals bedoeld in artikel 288a van het Wetboek van Strafrecht) en

C. moord (te) begaan met een terroristisch oogmerk (zoals bedoeld in artikel 289/289a jo. 83 van het Wetboek van Strafrecht) en

D. de samenspanning en/of opzettelijke voorbereiding van en/of bevordering tot eerder vermelde misdrijven (zoals bedoeld in artikel 176a en/of 289a en/of 96 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht) en

E. het voorhanden hebben van wapens en/of munitie en/of een voorwerp(en) bestemd voor het treffen van personen of zaken door vuur of door middel van ontploffing (nl een granaat) van de categorieën II en/of III (zoals bedoeld in artikel 26 lid 1 van de Wet wapens en munitie)

(te) begaan met een terroristisch oogmerk en/of met het oogmerk om een terroristisch misdrijf voor te bereiden of gemakkelijk te maken (zoals bedoeld in artikel 55 lid 1 en/of lid 5 van de Wet wapens en munitie)”.

5. Deze bewezenverklaring steunt ten aanzien van de terroristische organisatie AQAP op de volgende bewijsmiddelen:

“Periode Jemen

1. Een proces-verbaal van verhoor verdachte d.d. 11 maart 2020, proces-verbaalnummer LERCA16081-39, dossier 26 Layton blz. 763 en volgende:

V: Waar ben je daarna naar toe gegaan?

A: Ik ben naar Jemen gegaan. Ik heb eerst gekeken of er iets over mij bekend was. Ik was geschrokken dat ik op een opsporingslijst stond van Nederland. Ik heb toen een tweede fout gemaakt. Ik heb toen met iemand gesproken die ik kende uit Somalië, van Harakat Shabaab. In 2013 waren er al een aantal mensen gevlucht naar Jemen vanuit Harakat Shabaab. Die beloofde mij veiligheid en geld. Ik heb me toen aangesloten bij Al-Qaida in Jemen. Begin december 2019 had Al-Qaida voor mij een Jemenitische identiteitskaart geregeld. Ik heb toen een aantal e-mails gestuurd naar de overheid en naar de ambassade. Ik verbleef toen in hotel in Jemen. Ik heb de overheid verteld dat ik spijt had van wat ik gedaan had en ze vertelden mij dat ik me moest melden in Oman. Vervolgens ben ik door Marechaussee op vliegveld Muscat gebracht in Oman. Vervolgens ben ik op Schiphol aangehouden. In 2016 ben ik naar Jemen vertrokken. Ik wist dat Al-Quaida in Jemen zat. Ik ben met een vissersboot naar Jemen gegaan. Ik heb ongeveer 1100 dollar voor de reis moeten betalen. [betrokkene 1] , die ik kende uit Somalië, heeft me in contact gebracht met Al-Quaida. Ik zag dat ik op een sanctielijst stond. Tot en met december 2019 hebben zij, Al-Qaida, mij een Jemenitische identiteitskaart en wat geld gegeven. Dat was in de Saoedische valuta 7.500, ongeveer 2.500 Amerikaanse dollar.

2. Een proces-verbaal van verhoor verdachte d.d. 12 maart 2020, proces-verbaalnummer LERCA16081-71, dossier 26 Layton blz. 773 en volgende:

In Jemen had ik niets, ik leefde toen van Al-Quaida, zij gaven mij eten en onderdak.

3. Een proces-verbaal van verhoor verdachte d.d. 22 juni 2020, proces-verbaalnummer LERCA16081-345, dossier 26 Layton blz. 821 en volgende:

Ik kwam aan op Mukalla in Jemen. Mukalla was destijds in handen van Al Qaida. Ik denk dat ik drie tot vijf dagen in het hotel heb gezeten. In het hotel heb ik gezien dat ik op een opsporingslijst stond. Jemen lag uit elkaar. Een verantwoordelijke van Al Qaida zou mij helpen. Ik ging naar een ander hotel op rekening van Al Qaida. Verder kwam ik in een huis en daar ben ik een maand gebleven. Het huis was van [betrokkene 2] . Na een maand kwamen ze me halen. In een auto naar Azan (fonetisch) gereden. Ik ben meegenomen naar een dorpje. Ik ben ongeveer twee weken bij een oude man gebleven, bij zijn gezin. Later ben ik naar een stad gebracht, daar heb ik misschien zes maanden gezeten. Ik had een tablet, die had ik gekocht van geld dat ik had gekregen. Na zes maanden ben ik naar een ander stadje gebracht. Ik ben er langer dan twee maanden en minder dan zes maanden gebleven. Eind Ramadan 2017 ben ik naar een dorpje Ma Arib gegaan. Ik ben daar ongeveer een maand gebleven. Daarna naar een ander huis in hetzelfde dorp voor ongeveer een maand. Na een bombardement ben ik naar een ander huis gebracht, daar ben ik zes of acht maanden gebleven. Na het bombardement deed Al Qaida anders tegen mij. Ze dachten dat ik de reden was van het bombardement. Ik kreeg een nep ID kaart. Ik ben naar een hotel gegaan.

Ik heb daar gebeld met de AIVD. Na een maand heb ik contact gezocht met de Nederlandse ambassade, ik ben met de bus naar de grens gegaan.

V: Wat had je bij je op het vliegtuig naar Nederland?

A: geld.

4. De verklaring van verdachte ter terechtzitting in hoger beroep houdt onder meer in:

Ik had uiteindelijk nog ongeveer 200 dollar over toen ik in Jemen aankwam en alles had betaald. Ik ben toen bij een gezin beland en kreeg eten en drinken en een Ipad. Er was geen internet, wel elektriciteit. Ik hoefde niet te betalen om in het gezin te verblijven. Ik kreeg twee keer per dag eten en soms at ik met het hele gezin. Ik heb er niets voor betaald. Ook voor het onderdak niet. U houdt mij voor dat er aanwijzingen zijn dat ik 2000 dollar per jaar zou hebben gekregen. Dat is wat ik ongeveer gebruikte per jaar.

Ik kreeg ongeveer 2500 dollar omdat ik hulp nodig had. Hij gaf mij een ID-kaart van Jemen. Toen heb ik contact opgenomen met de AIVD. Zij adviseerden mij dit tegen niemand te zeggen en even geduld te hebben. Toen zat ik daar ongeveer een maand. Ze deden niet. Ik belde daarom, met de Nederlandse ambassade. Ik zei dat ik maar zat te wachten en voor het hotel ongeveer 30 a 50 euro per dag moest betalen. De ambassade zei dat ik naar Oman moest komen. De reis naar Oman kostte ongeveer 100 tot 150 dollar. Nadat ik de 2500 dollar kreeg, heb ik meer dan een maand in een hotel verbleven. Vanaf de eerste week van december tot en met half of eind februari zat ik in een hotel. Ik at maar een paar keer per dag. Ik was heel zuinig. Voor het hotel gaf ik ongeveer 30 euro per dag uit. De bedragen zijn allemaal 'ongeveer'. U houdt, mij voor dat mijn contante geld snel geminderd moet zijn. Wat ik over had hebben ze in Oman allemaal afgepakt.

5. Een proces-verbaal van bevindingen d.d. 12 maart 2020, proces-verbaalnummer LERCA16081-67, dossier 26Layton blz. 847, houdt onder meer in:

Op 12 maart 2020 deed ik onderzoek naar de naam van verdachte op de Nationale sanctielijst terrorisme. Hiervoor deed ik onderzoek in open bronnen. Ik zag dat de naam van verdachte op de lijst stond. De publicatie in de Staatscourant vond plaats op 20 maart 2016 door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het betrof Staatscourant 2016, nummer 15801.

6a. Een geschrift, dossier 26Layton blz. 924 en 925, houdt onder meer in:

Een email-bericht d.d. 16 januari 2020 van verdachte aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken houdt de volgende tekst in:

“Geachte, heer mevrouw.

Mijn onderwerp heeft namelijk te maken met [terrorisme al qaida] ik was aangesloten bij deze groep en ik heb zo erg spijt van daarom wil ik graag nu me aangeven zodat ik een kans krijg om nieuwe normale leven te begine, op dit moment ben ik in jemen en ik hoop van u om zo snel mogelijk antwoord te krijgen van waar moet ik beginnen, alvast bedankt voor de moeite.

Met vriendelijke groet,

[verdachte] .

Paspoort nummer: [ [001] ]

Tel: [telefoonnummer]

Email: (...)”.

6b. Het is een feit van algemene bekendheid in de zin van art. 339 lid 2 Wetboek van Strafvordering dat het landnummer van Jemen +967 is. Dit gegeven is ook zonder noemenswaardige moeite of specialistische kennis uit algemeen toegankelijke bronnen, zoals Wikipedia, of www.landcode.nl, te achterhalen.

7. Een lijst van inbeslaggenomen voorwerpen d.d. 24 juli 2020 houdt in dat op 11 maart 2020 onder verdachte inbeslaggenomen is:

1. 6 x 100 US Dollar

2. 2 x 200 YER

3. 1 x 200 YER

4. 59 x 1000 YER”

6. Het hof heeft in zijn nadere bewijsoverwegingen het door de raadsman van de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep van 21 april 2022 gevoerde verweer met betrekking tot deelname aan de terroristische organisatie AQAP als volgt samengevat en verworpen, voor zover van belang voor de beoordeling van het middel:1.

De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep – overeenkomstig de door hem aan het hof overgelegde pleitaantekeningen – bepleit dat de verdachte bij gebrek aan bewijs dient te worden vrijgesproken van beide tenlastegelegde feiten.

De raadsman heeft, hiertoe – kort gezegd – aangevoerd dat het verblijf en/of de gedragingen van de verdachte in de gebieden van Al-Shabaab en/of AQAP niet verder zijn gegaan dan ‘burgerschap’. Van voorbereiding en/of bevordering van terroristische misdrijven kan niet worden gesproken. Uit het dossier blijkt bovendien niet waaruit het aandeel dan wel de ondersteuning van de verdachte in de gedragingen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk tot het plegen van terroristische misdrijven heeft bestaan.

[…]

Terroristische organisaties Al-Shabaab en AQAP

[…]

AQAP

In 2009 besluiten de leden van Al-Qa’ida in Saoedi-Arabië en Jemen te gaan samenwerken onder de vlag van Al-Qa’ida en is het bestaan van AQAP een feit. AQAP staat sinds 19 januari 2010 op de sanctielijst van de VN, vanwege de betrokkenheid bij en banden met Al-Qa’ida, Osama bin Laden en de Taliban. AQAP wordt omschreven als de officiële tak van Al-Qa’ida in Jemen en is inmiddels een van de meest actieve Al-Qa’ida takken ter wereld. Hoewel de meeste aanslagen worden gepleegd op Jemenitisch grondgebied, kent AQAP een internationale strategie. De in 2015 gepleegde en door AQAP opgeëiste aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo in Parijs is hiervan een bekend voorbeeld. AQAP heeft een mondiale en lokale gewelddadige, salafistische agenda en wenst daarnaast samen met Al-Qa’ida een kalifaat op te richten. Dat tracht ze te doen door de vereniging van de staten op het Arabisch Schiereiland. De VS en andere Westerse landen worden door AQAP als de grootste vijanden van de islam beschouwd. AQAP geldt als middel om de Jemenitische politieke elite te ondermijnen en om financiële en militaire winst te behalen.

Op grond van het voorgaande is het hof van oordeel dat bij zowel AQAP als Al-Shabaab sprake is van een samenwerkingsverband met een terroristisch oogmerk als bedoeld in artikel 83a Sr, zodat beide organisaties kunnen worden aangemerkt als organisaties die het plegen van terroristische misdrijven tot oogmerk hebben. Deelname aan deze organisaties heeft derhalve te gelden als deelname aan een organisatie als bedoeld in artikel 140a Sr, hetgeen overigens niet door het Openbaar Ministerie en de verdediging is betwist.

Deelname en/of voorbereidingshandelingen van de verdachte

[…]

Al Qaida op het Arabisch Schiereiland (AQAP)

Aan de hand van het dossier en het onderzoek ter terechtzitting stelt het hof de volgende feiten en omstandigheden vast.

De verdachte is in 2016 met een vissersboot vanuit Somalië naar Jemen vertrokken. Daar kwam hij terecht in Mukalla, dat in handen was van Al Qa’ida, hetgeen hij ook wist. In Jemen verbleef de verdachte in verschillende huizen en bij verschillende personen, zonder daarvoor iets te betalen.

Op 11 maart 2020 heeft de verdachte bij de politie verklaard dat hij zich had aangesloten bij Al-Qaida. Op 12 maart 2020 heeft de verdachte bij de politie verklaard dat hij in Jemen niets had en dat hij leefde van Al-Qaida; dat zij hem eten en onderdak gaven.

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de verdachte verklaard dat hij ongeveer 6000 dollar had toen hij aankwam in Somalië en dat daarvan nog ongeveer 200 dollar over was toen hij eenmaal aankwam in Jemen. De verdachte heeft vervolgens ongeveer drie jaren in Jemen verbleven. Daarnaast heeft de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep verklaard dat hij in Jemen contact had met een persoon die hem een identiteitskaart om te reizen had beloofd en dat deze persoon bovendien geld voor hem regelde.

Uiteindelijk heeft de verdachte van deze persoon in november 2019 ongeveer 2500 dollar ontvangen. De verdachte heeft hierover verklaard dat dit gebruikelijk is in hun cultuur. Vervolgens heeft de verdachte vanaf de eerste week van december 2019 tot en met half of eind februari 2020 in een hotel verbleven. Via de Nederlandse ambassade in Oman is de verdachte uiteindelijk terug in Nederland gekomen. Bij terugkeer in Nederland is onder verdachte een bedrag van US$ 600 (in 6 coupures van US$ 100) in beslag genomen. Dit ondersteunt de verklaring van verdachte dat hij US$ 2500 heeft ontvangen. De verschafte identiteitskaart en dit, voor een straatarm land als Jemen, enorme bedrag ziet het hof als een beloning voor een door verdachte verrichte bijdrage aan de verwezenlijking van het doel van de organisatie.

De verklaring van verdachte dat hij, zonder aangesloten te zijn bij AQAP en zonder enige wederdienst ten behoeve van AQAP te verlenen uit louter liefdadigheid, zo lang kost en inwoning alsmede een bedrag van US$ 2500 heeft ontvangen en een identiteitskaart om te reizen, schuift het hof als ongeloofwaardig terzijde. Het hof neemt hierbij in aanmerking dat het een feit van algemene bekendheid is dat Jemen geteisterd wordt door een burgeroorlog, buitenlandse inmenging en hongersnoden.

Op grond van het voorgaande, in onderlinge samenhang beschouwd, is het hof van oordeel dat de verdachte heeft behoord tot AQAP, een op het plegen van terroristische misdrijven gericht samenwerkingsverband en dat hij daarnaast ook een aandeel heeft gehad in gedragingen die verband hielden met de verwezenlijking van het binnen die organisatie bestaande oogmerk.

Daarmee komt het hof tot een bewezenverklaring van het onder 1 tenlastegelegde ten aanzien van AQAP.”

7. De tweede deelklacht houdt in dat het bewezenverklaarde deelnemen aan de terroristische organisatie AQAP niet uit de inhoud van de bewijsvoering kan worden afgeleid, althans ontoereikend is gemotiveerd, mede nu het hof heeft verzuimd de redenen op te geven waarom het is afgeweken van uitdrukkelijk onderbouwde standpunten.

8. Daartoe voeren de stellers van het middel aan dat uit de bewijsmiddelen niet volgt dat de verdachte een aandeel heeft gehad in gedragingen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het aan AQAP toegeschreven oogmerk. Volgens de stellers van het middel volgt dit niet uit het feit dat de verdachte geld en een identiteitsbewijs van AQAP heeft gekregen, aangezien nergens uit blijkt waarvoor de verdachte het geld en het identiteitsbewijs heeft ontvangen. De verdachte kan dit ook hebben gekregen uit liefdadigheid of als een tegenprestatie voor een nog te leveren bijdrage aan AQAP, aldus de stellers van het middel.

9. De bewezenverklaring van feit 1 is toegesneden op art. 140a Sr. Dit artikel luidt, voor zover van belang voor de beoordeling van het middel:

“1. Deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van terroristische misdrijven, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

10. De bestanddelen van art. 140a Sr zijn ontleend aan art. 140 Sr en moeten op overeenkomstige wijze worden uitgelegd.2.Art. 140 Sr luidt, voor zover hier van belang:

“1. Deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

11. Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat van deelneming aan een organisatie in de zin van art. 140 en 140a Sr volgens vaste rechtspraak alleen sprake is wanneer de betrokkene (i) behoort tot het samenwerkingsverband en (ii) een aandeel heeft in gedragingen dan wel gedragingen ondersteunt die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het in dat artikel bedoelde oogmerk.3.

12. Het hof heeft blijkens de bewijsvoering onder meer vastgesteld dat de verdachte zich in Jemen heeft aangesloten bij Al Qaida, daar ongeveer drie jaren heeft verbleven en gedurende die periode leefde van Al Qaida. Al Qaida gaf hem eten, onderdak, een Jemenitische identiteitskaart en een geldbedrag van ongeveer 2.500 US Dollar. Het hof heeft de door AQAP verschafte identiteitskaart en het geschonken geldbedrag aangemerkt als een beloning voor een door de verdachte verrichte bijdrage aan de verwezenlijking van het doel van de organisatie. Het hof heeft de verklaring van de verdachte, die inhoudt dat hij dit geldbedrag louter uit liefdadigheid heeft ontvangen, zonder enige wederdienst te hebben verricht ten behoeve van AQAP, als ongeloofwaardig terzijde geschoven. Daarbij heeft het hof in aanmerking genomen dat het een feit van algemene bekendheid is dat Jemen geteisterd wordt door een burgeroorlog, buitenlandse inmenging en hongersnoden.

13. Het op deze vaststellingen en overwegingen gebaseerde oordeel van het hof dat de verdachte (i) heeft behoord tot AQAP en daarnaast (ii) een aandeel heeft gehad in gedragingen die verband hielden met de verwezenlijking van het binnen die organisatie bestaande oogmerk, acht ik niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Daarbij neem ik in aanmerking dat het hof hetgeen door de verdediging is aangevoerd, dat in de kern niet meer inhoudt dan dat de gedragingen van de verdachte niet verder gaan dan burgerschap en dat AQAP de verdachte drie jaar lang heeft onderhouden kan worden verklaard door liefdadigheid, gemotiveerd heeft verworpen door te overwegen dat dit ongeloofwaardig is omdat het een feit van algemene bekendheid is dat Jemen geteisterd wordt door een burgeroorlog, buitenlandse inmenging en hongersnoden. Daarmee heeft het hof voldaan aan de motiveringsplicht die voortvloeit uit art. 359 lid 2 Sv.

14. De tweede deelklacht faalt.

15. De eerste deelklacht luidt dat het bewezenverklaarde deelnemen aan de terroristische organisatie AQAP in strijd met art. 341 lid 4 Sv uitsluitend op de opgaven van de verdachte is aangenomen.

16. Art. 341 lid 4 Sv luidt:

“Het bewijs dat de verdachte het telastegelegde feit heeft begaan, kan door den rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de opgaven van den verdachte.”

17. Het middel mist feitelijke grondslag voor zover het ervan uitgaat dat de bewezenverklaring van feit 1 met betrekking tot de terroristische organisatie AQAP uitsluitend is gebaseerd op de opgaven van de verdachte. Het hof heeft immers ook andere bewijsmiddelen voor het bewijs van dit feit gebruikt. Zoals bij de bespreking van de tweede deelklacht is gebleken, is – naast de opgaven van de verdachte – vooral bewijsmiddel 7 (een lijst van inbeslaggenomen voorwerpen) belangrijk voor de bewijsconstructie van het hof. Hieruit blijkt dat op 11 maart 2020 bij aankomst van de verdachte in Nederland onder hem een bedrag van 600 US Dollar in beslag is genomen, hetgeen volgens het hof een bevestiging oplevert voor de verklaring van de verdachte dat hij 2.500 US Dollar heeft ontvangen. Deze omstandigheid is relevant voor de bewezenverklaring, aangezien – zoals in het voorgaande al aan de orde kwam – het hof het ontvangen geldbedrag heeft aangemerkt als een beloning voor de door de verdachte verrichte bijdrage aan de verwezenlijking van het doel van de organisatie. Het hof heeft deze omstandigheid dus betrokken bij zijn oordeel dat de verdachte heeft deelgenomen aan AQAP.

18. De bewezenverklaring is daarmee niet in strijd met art. 341 lid 4 Sv uitsluitend op de opgaven van de verdachte aangenomen. De eerste deelklacht faalt eveneens.

19. Het middel faalt in al zijn onderdelen en de eerste deelklacht kan worden afgedaan met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering. Nu de rechtbank de verdachte heeft vrijgesproken van het onder 1 tenlastegelegde feit voor zover dat betrekking heeft op de deelname aan de terroristische organisatie AQAP en in cassatie tevergeefs is geklaagd over de bewijsvoering van dit feit, ligt afdoening van de tweede deelklacht met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering minder in de rede.4.

20. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoort te geven.

21. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG