HR, 29-06-2012, nr. 10/05187

In rov. 4.3 overweegt het hof:

Het oordeel van het hof dat betaling van het aflossingsdeel van de (annuïteiten- en spaar)hypotheek en de premies voor de levensverzekeringspolis niet behoren tot de kosten van huishouding; omdat betaling daarvan leidt tot vermogensvorming, geeft blijk van een onjuiste rechtsopvatting, althans is dit oordeel (mede) gelet op het partijdebat en de stellingen van de vrouw over de inhoud en strekking van de huwelijkse voorwaarden tussen partijen en het daarin opgenomen nihilbeding inzake de kosten van de huishouding, niet voorzien van een voldoende (begrijpelijke) motivering (klacht A.1a). Zie ook hierna onder par. 2 t/m 4 en voorts de nadere uitwerking van en toelichting op middelonderdeel A.

Daar kan nog aan worden toegevoegd (klacht A.1b) dat de vaststelling dat tussen partijen niet in geschil is dat de man altijd alle lasten verbonden aan de echtelijke woning heeft betaald slechts juist is voor zover daarmee wordt gedoeld op de betalingshandeling zelf. Uit de tussen partijen rechtens vaststaande feiten blijkt immers (zie hiervoor de inleiding op dit onderdeel, par. 3) dat de vrouw enige (geringe) inkomsten heeft genoten die werden gestort op de bankrekening waarvan de hypothecaire lasten door de man werden voldaan. De vrouw heeft dus met het inkomen dat zij heeft genoten wel al meebetaald aan de woonlasten. Voor zover het hof met de aanduiding ‘geheel betaald door de man’ zou hebben bedoeld dat er rechtens vanuit moet worden gegaan dat de betalingen geheel te zijnen laste zijn gekomen en de vrouw daaraan uit haar inkomen geen enkele bijdrage heeft geleverd, ziet de vrouw aanleiding om daarover te klagen. Het hof is dan bulten de grenzen van de rechtsstrijd tussen partijen getreden. Althans is het hof dan tot een onbegrijpelijke vaststelling van de feiten gekomen.

Het enkele feit dat voldoening van bepaalde kosten binnen een huishouding leidt (of kan leiden) tot vermogensvorming, betekent niet (zonder meer) dat dergelijke kosten binnen deze huishouding nimmer tot de kosten van de huishouding (in de zin van art. 1:84 BW of de tussen partijen geldende huwelijkse voorwaarden) kunnen worden gerekend. Of dat het geval is, zal namelijk afhangen van de inhoud van de rechtsverhouding tussen de echtelieden die (mede) aan de hand van de (gehele inhoud van de) huwelijkse voorwaarden en/of de wettelijke bepalingen (bijv. uit titel 6 van boek 1) wordt bepaald. In het recht is geen steun te vinden voor de opvatting dat premiebetalingen als de onderhavige (te weten: betalingen die betrekking hebben op een spaarpolis, welke polis is gekoppeld aan een hypothecaire lening die is aangegaan ter financiering van een woning die in gemeenschappelijk eigendom is verworven door echtelieden die zijn gehuwd onder het regime van koude uitsluiting met een nihilbeding ter zake de kosten van de huishouding) uit hun aard niet als kosten van de huishouding kunnen worden aangemerkt. Meer in het bijzonder geldt dat een dergelijke regel ook niet voortvloeit uit HR 28 maart 1997, LJN:ZC2318, NJ 1997, 581 m.nt. WMK (Burhoven Jaspers/De Kroon) en HR 10 juli 2009, LJN:BI4387, NJ 2009, 377. Indien het hof dit heeft miskend, geeft zijn oordeel blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Mocht het hof het vorenstaande niet hebben miskend, dan is zijn oordeel niet toereikend gemotiveerd. Uit zijn beslissing blijkt immers niet op grond van welke (andere) omstandigheden het hof dan tot het oordeel is gekomen dat de premiebetalingen ter zake van de spaarpolis niet als kosten van de huishouding kunnen worden aangemerkt en dus niet reeds op grond daarvan (in beginsel) ten laste van de man dienen te blijven. Het oordeel is ook onbegrijpelijk. Zonder nadere (ontbrekende) motivering valt niet in te zien waarom deze premiebetalingen, gelet op de (inhoud van de) onderhavige huwelijkse voorwaarden (niet zijnde een periodiek verrekenbeding, maar inhoudend een koude uitsluiting met een nihilbeding inzake de kosten van de huishouding) en in aanmerking nemend de wijze waarop partijen de regeling omtrent de kosten van de huishouding in hun huwelijkse voorwaarden (blijkens hun gedragingen tijdens het huwelijk8.) kennelijk hebben uitgelegd, niet als kosten van de huishouding in de zin van de huwelijkse voorwaarden tussen partijen kunnen worden aangemerkt.

Nu de vrouw in haar verweer dat de man geen vergoedingsrecht toekomt een beroep heeft gedaan op zowel de strekking van het beding over de kosten van de huishouding in de huwelijkse voorwaarden als op de wijze van uitvoering daarvan door partijen tijdens het huwelijk, had het hof aan dit (essentiële9.) betoog van de vrouw niet zonder enige motivering voorbij mogen gaan.

Wat de omstandigheid betreft dat er bij gelegenheid van de omzetting van de annuïteitenhypotheek in de spaarhypotheek (het hof verwisselt beide abusievelijk) geen nadere afspraken tussen partijen zijn gemaakt reageert het hof wel, maar volstaat het met (rov. 4.3) te overwegen dat deze omstandigheid ‘dit’ (d.w.z. de door het hof getrokken conclusie dat premiebetalingen leiden tot vermogensvormingen, toev. dzz.) ‘(…) niet anders’ maakt. Die opmerking vormt evenwel een onvoldoende respons op de In het betoog van de vrouw onmiskenbaar beslaten liggende stelling (in navolging van het oordeel van de rechtbank) dat in het feit dat partijen geen afspraken hebben gemaakt over de gevolgen van de omzetting van de hypotheekvorm voor de bijdrageplicht van een ieder, een aanwijzing kan worden gevonden dat partijen het bestaan van een bijdrageplicht niet tot uitgangspunt van hun handelen hebben genomen. De beschikking van het hof is om die reden (ook op dit punt) onvoldoende gemotiveerd.

Dat geldt overigens ook voor de overweging: ‘De door de vrouw aangehaalde uitspraak van dit hof van 7 april 2009 betreft een niet te vergelijken zaak, aangezien dat een volstrekt ander geval betrof.’ aan welke overweging iedere argumentatie ontbreekt zodat er geen goede zin in te ontwaren valt.

Gegrondbevinding van een van de hiervoor geformuleerde klachten vitieert tevens het daarop voortbouwende oordeel van het hof dat de man een vergoedingsrecht heeft jegens de vrouw van € 59.500,-.

Wat onder de kosten van de huishouding is te verstaan valt in zijn algemeenheid niet te zeggen. In de literatuur worden onder meer genoemd de kosten hulsvesting, inclusief rentebetalingen ter zake van een met geleend geld verworven echtelijke woning, maar ook de premies voor een levensverzekering.

Zie Asser-de Boer (2010), nr 204 met voor wat betreft de rentebetalingen een verwijzing naar HR 27 januari 2006, NJ 2008, 564, Schwanen/Hundschein II en voor wat betreft de premiebetalingen een verwijzing naar W.M.A.Kalkman, Begunstiging bij levensverzekeringen in het bijzonder met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht, Leiden diss. 1997, p. 293 e.v. en (anders) Van der Burght, WPNR 6374 (1999).

Slechts van geval tot geval kan worden beoordeeld of bepaalde kosten als kosten voor de huishouding zijn aan te merken.

In de Toelichting Parl. Gesch., p. 242, wordt als synoniem voor de huishouding gegeven ‘het gemeenschappelijk belang’. Asser-de Boer (2010), nr 204, acht dit een juiste aanduiding, mits niet te eng verstaan.

De materie van de kosten van de huishouding wordt in art. 1:84 BW geregeld, maar deze bepaling is van regelend recht. De echtgenoten kunnen in hun huwelijkse voorwaarden niet alleen afwijkende maatstaven opnemen over de draagplicht- en fourneerplicht, maar ook over het begrip ‘kosten van de huishouding’.

In het eerste geval spreekt men van een nihilbeding. Uw Raad achtte een dergelijk beding reeds in 1961 geldig.

Zie HR 17 november 1961, NJ 1962, 46 (AA 1960–1961, p. 12 e.V., m.nt. A.R. de Bruijn), waarin werd geoordeeld dat art. 161 lid 1 BW (oud) niet het vereiste stelt van evenredigheid van de bijdragen uit ieders inkomsten, maar partijen daarin vrij iaat en dat deze vrijheid ook de bevoegdheid impliceert om het door een der echtgenoten te betalen bedrag op nihil te stellen.

De onderhavige huwelijkse voorwaarden kennen een dergelijk nihilbeding. Als reden voor een dergelijk beding wordt in de literatuur vaak genoemd het verzachten van de gevolgen van een ‘koude uitsluiting’. De vrouw heeft in haar processtukken hierop gewezen en zij heeft zich op de ratio van het nihilbeding (ten gunste van haar) beroepen.10.

Het tweede geval (afwijkende omschrijving van het begrip kosten der huishouding) heeft in de rechtspraktijk geen bijzondere benaming gekregen. Een afwijkende betekenis van het begrip ‘kosten der huishouding’ in een akte van huwelijkse voorwaarden kan niet alleen uit een daarin opgenomen expliciete (afwijkende) omschrijving van dit begrip voortvloeien, maar ook uit de context van de bepaling binnen de gehele regeling van de huwelijkse voorwaarden. Voor de uitleg van ieder schriftelijk contract geldt immers dat die uitleg mede dient plaats te vinden op grond van de taalkundige betekenis van de bewoordingen waarin het is gesteld, gelezen in de context van het geschrift als geheel en met inachtneming van de betekenis die de bewoordingen in (de desbetreffende kring van) het maatschappelijke verkeer normaal gesproken hebben. Dit is vaste rechtspraak van Uw Raad en deze geldt ook voor huwelijkse voorwaarden.

Uit HR 28 maart 1997, LJN:ZC2318, NJ 1997, 581 m.nt. WMK (Burhoven Jaspers/De Kroon) en HR 10 juli 2009, LJN:BI4387, NJ 2009, 377 volgt niet dat betalingen die in het kader van een gemeenschappelijke huishouding worden gedaanals regel niet als kosten van de huishouding kunnen worden aangemerkt, indien en voor zover de betalingen (kunnen) leiden tot vermogensvorming, en evenmin dat premiebetalingen als hier aan de orde geen kosten van de huishouding zijn. In beide hiervoor genoemde zaken was de vraag naar het karakter van de betalingen (slechts) aan de orde in het kader van huwelijkse voorwaarden inhoudend een periodiek verrekenbeding waaraan geen uitvoering is gegeven. Bij de beantwoording van de vraag waarop in een dergelijk geval bij het einde van het huwelijk aanspraak kan worden gemaakt door de verrekeningsgerechtigde echtgenoot oordeelde Uw Raad11. dat ‘betaling van premies van een kapitaalverzekering die is aangegaan met het oog op een aflossing van de hypotheekschuld waarvan in deze sprake is, moet worden gelijkgesteld met de aflossing van de hypotheek, welke aflossing op haar beurt moet worden aangemerkt als een belegging van onverteerd inkomen In de woning’ en dat daaraan de gevolgtrekking moet worden verbonden dat de verrekenlngsgerechtigde echtgenoot recht heeft op verrekening van de waardestijging van de woning (op de voet van de in art. 1:136 lid 1 vermelde evenredigheidsmaatstaf). Er is dus slechts sprake van een gelijkstelling en die gelijkstelling met een aflossing van de hypotheek moet in de context worden geplaatst, dat wil zeggen in de context van huwelijkse voorwaarden met een periodiek verrekenbeding, bij welke huwelijkse voorwaarden immers een direct verband bestaat tussen het begrip ‘kosten van de huishouding’ en overgespaarde of onverteerde inkomsten. Dat premiebetalingen op een spaarpolis als hier aan de orde geen kosten van de huishouding (kunnen) zijn, valt in deze uitspraken van Uw Raad naar de vrouw meent niet te lezen.

Verder kan de wijze waarop partijen uitvoering geven aan hun huwelijkse voorwaarden een aanwijzing opleveren inzake de gemeenschappelijke bedoeling van partijen ten aanzien van de inhoud van de huwelijkse voorwaarden. Vgl. HR 26 oktober 2001, NJ 2002, 93.

De vrouw heeft steeds betoogd dat de woning geheel met geleend geld is gefinancierd en dat de hypothecaire lasten zijn aan te merken als huishoudelijke kosten die ingevolge de huwelijkse voorwaarden geheel ten laste van de man kwamen.12. Tevens staat rechtens vast (zie ook hiervoor in de inleiding op klachtonderdeel A) dat de hypothecaire lasten van de normale rekening van partijen werden betaald, waarop soms ook inkomen van de vrouw werd gestort en dat de man de vrouw tijdens het huwelijk nooit en te nimmer heeft gevraagd om bij te dragen aan de hypothecaire lasten (dus ook niet waar het gaat om de premiebetalingen voor de spaarhypotheek). De vrouw heeft zich verder beroepen op de inhoud en de strekking van de huwelijkse voorwaarden, meer in het bijzonder op het nihilbeding ter zake de kosten van de huishouding (zie hiervoor in par. 2 met vermelding van de vindplaatsen in voetnoot 10). Daarmee ligt in het betoog van de vrouw onmiskenbaar besloten de stelling dat de aard en strekking van het nihilbeding in de huwelijkse voorwaarden van partijen meebrengen dat de premiebetalingen op de spaarpolis in dit geval wel als kosten van de huishouding moeten worden aangemerkt en dat partijen, blijkens hun gedragingen tijdens het huwelijk, de bepaling omtrent de kosten van de huishouding kennelijk ook aldus hebben opgevat.

Dat de man de vrouw tijdens het huwelijk nooit en te nimmer heeft gevraagd om de helft van de maandelijkse premiebetalingen aan hem te voldoen, brengt nog een ander aspect in het vizier waaraan het hof ten onrechte voorbij heeft gezien. De man heeft na betaling van de eerste hypothecaire lasten (in 1979) ruim dertig jaar gewacht met het vragen van een bijdrage van de vrouw. De man realiseert zich daarbij kennelijk dat hij dan wel moet betwisten dat de premiebetalingen in casu geen kosten van de huishouding zijn en dat hij het over de boeg moet gooien van een vergoedingsrecht aan het eind van het huwelijk in verband met de aflossing van de hypothecaire schuld in 2006 (die laatste benadering klopt overigens feitelijk en ook juridisch niet, zie daarover nader onderdeel B van dit middel). De grond voor het door de man gepretendeerde vergoedingsrecht is echter wel degelijk gelegen in de periodieke (premie)betalingen die de man gedurende een periode van dertig jaar heeft verricht.

Wanneer dergelijke betalingen als kosten van de huishouding zouden worden aangemerkt, zou de man — ook los van het feit dat deze kosten op grond van het nihilbeding in de huwelijkse voorwaarden in dit geval geheel voor zijn rekening dienen te blijven — ter zake geen aanspraken meer geldend kunnen maken, aangezien het recht om nadere verrekening te vragen dan inmiddels zou zijn verwerkt (zie HR 22 mei 1987, NJ 1988, 231 en HR 29 april 1994, NJ 1995, 561).

Dat voor het aannemen van rechtsverwerking ook in een geval als het onderhavige (premiebetalingen op een spaarpolis) alle aanleiding zou bestaan, wordt duidelijk wanneer de positie van de vrouw nader in ogenschouw wordt genomen. In dit geval is tussen partijen immers in confesso dat de vrouw enige (geringe) inkomsten heeft genoten die werden gestort op de bankrekening waarvan de hypothecaire lasten door de man werden voldaan (zie ook hiervoor klachtonderdeel A.1b). Daarmee heeft de vrouw dus met haar inkomen wel degelijk meebetaald aan de woonlasten. Achteraf valt de grootte van deze bijdrage echter niet meer vast te stellen, hetgeen de vrouw in een lastige bewijspositie brengt, iets waartegen de rechtspraak van Uw Raad over het spoedig aannemen van rechtsverwerking inzake vorderingsrechten in verband met voldoening van de kosten van de huishouding bescherming beoogt te bieden. Daarvoor is dan wel nodig dat periodieke betalingen zoals premiebetalingen op een spaarpolis (als hier aan de orde) in beginsel als kosten van de huishouding wonden aangemerkt (zij het dat zij in het kader van huwelijkse voorwaarden met een niet uitgevoerd verrekenbeding worden gelijkgesteld aan aflossingen).

In dit specifieke geval waarin een nihilbeding inzake de kosten van de huishouding is opgenomen, brengt de kwalificatie van de premiebetalingen als kosten van de hulshouding tevens mee dat op de vrouw dan meteen geen enkele bijdrageplicht meer rust. Naar de vrouw meent doet dat echter aan de kracht van het hiervoor naar voren gebrachte argument niet af.

Naar de vrouw meent volgt uit het vorenstaande dat het oordeel van het hof dat het aflossingsdeel van de (annuïteiten- en spaar)hypotheek en de premies voor de levensverzekeringspolis niet behoren tot de kosten van huishouding om meerdere redenen geen stand kan houden.

Zoals hiervoor al werd vermeld is per 1989 ongeveer ƒ 30.000,- afgelost door de betaalde annuïteiten (rente en aflossing) en is voor de resterende restschuld van ongeveer € 104.000,- de hypotheek omgezet in een spaarhypotheek waarvoor de man de lasten betaalde.

Uit de akte van geldlening (overgelegd als prod. 2 bij het inleidend verzoekschrift van de man) blijkt dat alle rechten uit de, aan die overeenkomst van geldlening gekoppelde, levensverzekeringspolis [12345678] aan Aegon zijn overgedragen, waaronder het recht om een begunstigde aan te wijzen, van welk recht Aegon (voor wat betreft het spaarpolisgedeelte) gebruik heeft gemaakt door zichzelf als eerste begunstigde aan te wijzen. Uit de overgelegde jaaropgave 2006 van Aegon Levensverzekering blijkt dat de polis op 1 december 2006 tot uitkering is gekomen en dat hiermee — op een kleine € 400,- na — de spaarhypotheek in zijn geheel is afgelost.

Gelet op het feit dat Aegon zichzelf ais eerste begunstigde had aangewezen, moet het ervoor gehouden worden dat uitkering direct uit de polis aan Aegon heeft plaatsgevonden.

Het Hof overweegt ten aanzien van het aflossingsdeel van de (annuïteiten- en spaar)hypotheek en de premies voor de levensverzekeringspolis in rovv. 4.3 en 4.5:

(…)

Het hof overweegt dat, in tegenstelling tot hetgeen de vrouw betoogt, voor het antwoord op de vraag of sprake is van een natuurlijke verbintenis, bepalend is de situatie van partijen op het moment waarop de betaling wordt verricht, dat wil zeggen in dit geval het moment waarop voor het grootste deel aflossing van de op de voormalig echtelijke woning gevestigde hypotheek in 2006 plaatsvond. Op dat moment is immers sprake van vermogensvorming.

Dit oordeel geeft blijk van een oniuiste rechtsopvatting, meer in het bijzonder omtrent het karakter van een spaarpolis (als de onderhavige) en/of over de juridische kwalificatie van de rechtsverhouding tussen de hypotheekverstrekker en de echtelieden en van de door de man in dat kader verrichte periodieke betalingen (met name de premiebetalingen ter zake de spaarpolis), terwijl het hof tevens buiten de grenzen van de rechtsstrijd is getreden, althans is 's hofs oordeel onbegrijpelijk. Deze klacht zal hierna verder worden uitgewerkt en toegelicht.

Het hof neemt blijkens de hiervoor weergegeven rechtsoverwegingen kennelijk tot uitgangspunt dat de polls (voor partijen) eerst een waarde verkrijgt en bij hen eerst leidt tot vermogensvorming op het moment dat de spaarpolis tot uitkering komt. Beide uitgangspunten zijn onjuist. Het is een feit van algemene bekendheid (waarmee derhalve ook het hof bekend had moeten zijn) dat spaarpolissen een afkoopwaarde en/of een contante waarde hebben. In de literatuur en rechtspraak13. over verrekenbedingen is wel uitgebreid aandacht besteed aan de vraag op welke wijze bij de verrekening op grond van de beleggingsleer met een spaarpolis/polis van levensverzekering rekening moet worden gehouden en welke waarde van de polis moet worden gehanteerd, maar dat een dergelijke polis een waande heeft, daarover bestaat geen enkele twijfel.

Verder overweegt het hof in rov. 4.5 (met juistheid) dat voor het antwoord op de vraag of sprake is van een natuurlijke verbintenis bepalend is de situatie van partijen op ‘het moment waarop de betaling wordt verricht’ maar oordeelt het vervolgens ten onrechte dat dit het moment is waarop de aflossing in 2006 plaatsvond. Allereerst is dit onjuist omdat van een betaling in 2006 door partijen aan Aegon geen sprake was; de uitkering is krachtens de eerste begunstiging van Aegon door Aegon aangewend ter delging van de schuld van partijen. Zou dat anders zijn (en deze delging in 2006 dus wel als betaling door partijen aan Aegon zou kwalificeren) dan is dit nog steeds niet het moment waarnaar de vraag naar de natuurlijke verbintenis moet worden bepaald.

Aangezien de polis was gekoppeld aan de hypothecaire lening waarvoor ook de vrouw jegens Aegon als hoofdelijk schuldenaar was verbonden, is de waarde van de polisrechtens14. tevens ten behoeve van de vrouw opgebouwd. Aanwending van de polis voor de aflossing van de hypothecaire schuld aan Aegon (door Aegon) kan dus niet worden aangemerkt als een betaling door de man ten laste van zijn eigen vermogen, zoals de man tot aan het hoger beroep (zonder enige onderbouwing) is blijven beweren en de vrouw (gemotiveerd) is blijven weerspreken.

De vrouw heeft hierover onder meer het volgende naar voren gebracht. De hypothecaire lening is in 2006 feitelijk weggevallen tegen de polis waarvoor jarenlang is betaald. De hypotheekverplichtingen van partijen zijn nagekomen door de man en daardoor kon de hypotheekschuld in 2006 worden afgelost. Het aflossingsmoment in 2006 is een gevolg van het feit dat op dat moment aan de verplichtingen jegens de bank voldaan was. Zie de reactie van de vrouw op het verweerschrift zelfstandig verzoek, p. 9/10, sub d t/m g. Zie voorts de brieven van de advocaat van de vrouw aan de rechtbank d.d. 19 maart 2008, p. 4, voorlaatste alinea en 9 februari 2009, p. 2.

Ook nadien heeft de vrouw nogmaals met klem betoogd dat van een aflossing van de hypothecaire lening in 2006 door de man uit zijn eigen vermogen geen sprake is geweest en dat het moment van inlossing van de schuld in 2006 niet bepalend is, maar de situatie na aankoop van de woning (en de daarop volgende periode tijdens het huwelijk). Zie o.m. de pleitaantekeningen van mr. Van 't Hoogerhuijs voor de mondelinge behandeling bij de rechtbank op 11 juni 2009, nr. 13 en 14.

De grond voor het door de man gepretendeerde vergoedingsrecht is dus niet het (doen) aanwenden van de spaarpolis voor de delging van de hypotheekschuld, maar de betaling van de periodieke hypothecaire lasten (waarmee aan de contractuele verplichtingen jegens Aegon werd voldaan) door de man voor het geheel, dus ook (in de optiek van de man: onverplicht) voor het deel dat de vrouw aanging.

Dat dit de juiste zienswijze is, is door de man in hoger beroep uiteindelijk ook erkend.

Zie het beroepschrift d.d. 17 december 2009, grief I en de daarop gegeven toelichting waar de man stelt: ‘Waar de aflossingen op de annuïteitenhypotheek en de stortingen op de spaarhypotheek volledig door de man betaald zijn, hadden deze bij helfte voor rekening van de vrouw dienen te komen. Aflossingen van de hypotheek in de vorm van betalingen op de spaar/levensverzekering zijn immers vermogensvorming en vormen niet de kosten van de hulshouding. Op die basis ontstaat een vergoedingsrecht ten laste van de vrouw.’

Door tegen de achtergrond van de hiervoor weergegeven feiten en het partijdebat de periodieke betalingen van annuïteiten en premies ter zake van de spaarpolis nietaan te merken als de ‘betaling’ waarop het vergoedingsrecht van de man is gebaseerd (en het verweer van voldoening aan een natuurlijke verbintenis van de vrouw tegen is gericht) heeft het hof niet alleen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting inzake de juridische kwalificatie van deze periodieke betalingen, maar is het tevens buiten de grenzen van de rechtsstrijd getreden, althans heeft het een onbegrijpelijk uitleg gegeven aan de stellingen van de vrouw en de man (in hoger beroep).

De onjuiste benadering van het hof werkt door in de keuze van het moment waarnaar moeten worden beoordeeld of naar objectieve maatstaven sprake is geweest van voldoening aan een natuurlijke verbintenis. Dat moment wordt door het hof blijkens de aanvang van rov. 4.5 immers (ten onrechte) op 2006 bepaald. Ook dat oordeel kan bij gegrondbevinding van de hiervoor geformuleerde klacht derhalve niet in stand blijven, wat dan ook weer gevolgen heeft voor de beoordeling door het hof van het beroep op een natuurlijke verbintenis in de rest van rov. 4.5. Zie daarover ook nog hierna onderdeel C.

In rov. 4.5 overweegt het hof inzake het beroep van de vrouw op voldoening door de man jegens haar aan een natuurlijke verbintenis:

Aangezien het hof ten onrechte het voldaan zijn aan een natuurlijke verbintenis afmeet aan het jaar 2006 (dit geldt ook voor het vermogen) kan het oordeel van het hof reeds om die reden niet in stand blijven. Zie hiervoor het slot van middelonderdeel B.

Daarnaast is het oordeel van het hof ook om de navolgende redenen rechtens onjuist, althans onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Het hof overweegt in rov. 4.5 dat ‘de vrouw gedurende een langere periode tijdens het huwelijk van partijen een eigen inkomen (heeft) gehad, zodat niet is gebleken van een traditionele rolverdeling binnen het huwelijk op grond waarvan thans een verzorgingsgedachte van de man jegens de vrouw aangenomen dient te worden.’ Uit het woordje ‘thans’ meent de vrouw te kunnen opmaken dat het hof weliswaar de inkomenspositie van de vrouw tijdens het huwelijk in ogenschouw neemt, maar de vraag of sprake is van een verzorgingsgedachte toch weer beantwoordt aan de situatie ‘thans’ waarmee het hof kennelijk het jaar 2006 bedoelt. Zoals al meermalen opgemerkt, is die benadering rechtens onjuist.

Voorst staat vast (het is al meerdere malen vermeld) dat de vrouw gedurende het huwelijk slechts geringe eigen inkomsten heeft gehad en dat die ook nog eens volledig zijn opgegaan aan de huishouding.15.Zonder nadere — ontbrekende — motivering wordt niet inzichtelijk op grond waarvan het hof tot het oordeel is gekomen dat onder die omstandigheden van een natuurlijke verbintenis van de man jegens de vrouw om de volledige periodieke hypothecaire lasten voor zijn rekening te nemen geen sprake kan zijn. Uit de overwegingen van het hof blijkt bijvoorbeeld niet dat (en hoe) het hof bij zijn oordeel de verhouding tussen de omvang van het inkomen van de man en dat van de vrouw en de inhoud en aard van de huwelijkse voorwaarden van partijen (koude uitsluiting met een nihilbeding voor de kosten van de huishouding) in aanmerking heeft genomen. Indien het hof beide wel in aanmerking heeft genomen, maar heeft geoordeeld dat ook bij een zo forse ongelijkheid in inkomens het enkele feit dat de vrouw enig inkomen heeft genoten aan het bestaan van een natuurlijke verbintenis als hier gesteld in de weg staat, is dat oordeel onbegrijpelijk. Dat geldt ook voor het eventuele impliciete oordeel van het hof dat de aard van de onderhavige huwelijkse voorwaarden voor de beantwoording van de vraag naar het bestaan van een natuurlijke verbintenis niet relevant is.

In rov. 4.4. heeft het hof, als aanloop naar rov. 4.5, ook nog overwogen dat bij de beoordeling van de vraag of sprake is van een natuurlijke verbintenis de ‘vermogenspositie ten tijde van het ontstaan van het vergoedingsrecht van grote importantie’ is. Als het hof daarmee bedoelt dat aan de aanwezigheid van vermogen gnoter gewicht moet worden toegekend dan aan (bijvoorbeeld) het hebben van eigen inkomsten en (in combinatie daarmee) de inhoud van de huwelijkse voorwaarden, geeft dat oordeel blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Voor een dergelijke ‘gradatie’ in gewicht van de omstandigheden die van belang zijn bij de beantwoording van de vraag naar de aanwezigheid van een natuurlijke verbintenis, is geen steun te vinden in het recht. Voor zover het hof het meetpunt voor het vermogen stelt op 2006, geldt (wederom, zie ook hiervoor) dat het hof dan het verkeerde ijkpunt heeft gehanteerd.

Na in rov. 4.5 te hebben overwogen dat de vrouw in 2006 over een vermogen van circa € 190.000,- beschikte, voegt het hof daaraan toe dat niet is gebleken op welk moment zij dat vermogen heeft verworven. Indien deze toevoeging aldus zou moeten worden gelezen dat het hof er van uitgaat dat de vrouw ook vóór 2006 (in de relevante periode) al over voormeld vermogen beschikte, maakt het hof zich (in ieder geval) schuldig aan een verboden aanvulling van de feitelijke grondslag van het verweer van de man. De man heeft een dergelijke stelling nergens betrokken, ook niet in zijn beroepschrift waarin over het vermogen van de vrouw niets meer is te vinden dan de stelling dat de vrouw tijdens het huwelijk ‘een aanzienlijk vermogen heeft ontvangen’ (zie p. 7). Waar de rechtbank in haar beschikking van 23 september 2009, rov. op p. 3 onderaan/p. 4 bovenaan heeft overwogen dat de vrouw ‘later’ vermogen heeft verworven, had de man, als hij de aanwezigheid van vermogen bij de vrouw tijdens de relevante periode (vanaf 1979 en/of 1989) aan zijn verweer ten grondslag had willen leggen, dat expliciet moeten aanvoeren. Gelet op de hiervoor weergegeven rechtsoverweging van de rechtbank moet, naar de vrouw meent, zelfs worden aangenomen dat de man, als hij zich daarmee niet kon verenigen, daartegen een grief had moeten formuleren en dat, waar hij dat heeft nagelaten, het hof buiten de grenzen van de rechtsstrijd in hoger beroep is getreden indien en voor zover het tot uitgangspunt heeft genomen dat de vrouw reeds (veel) eerder dan 2006 over een (relevant) algen vermogen beschikte.

Uit het verhandelde ter terechtzitting bij het hof (zie het daarvan opgestelde p-v) komt overigens naar voren dat de man bij die gelegenheid uitdrukkelijk heeft verklaard dat aan de zijde van de vrouw vermogen is vrijgekomen in 1998. De man verklaart tevens dat hij toen heeft voorgesteld het bedrag aan te wenden voor uitbreiding van de woning, maar dat de vrouw dit niet wilde omdat zij het geld voor de dochter wilde bewaren. De man zou daar toen (in 1998 dus) mee hebben ingestemd.

In het licht van die stellingen van de man is het dus ook nog eens onbegrijpelijk indien het hof zou hebben geoordeeld dat ervan mag worden uitgegaan dat de vrouw (reeds vóór 2006) over relevant eigen vermogen beschikte om aan de gestelde bijdrageplicht aan de periodieke hypothecaire lasten te voldoen.

Wat het hof bedoelt met de gemotiveerde betwisting door de man blijft volstrekt onduidelijk. De man heeft over de vraag waarom het voor zijn rekening nemen van de periodieke hypothecaire lasten, gemeten naar de momenten van betaling daarvan (dat wil dus zeggen de periode tijdens het huwelijk, vanaf de aankoop van de woning in 1979) niet als het voldoen aan een natuurlijke verbintenis kan worden aangemerkt niets (laat staan gemotiveerd) naar voren gebracht. Het oordeel van het hof voldoet daarom ook hier niet aan de eisen die aan de motivering van iedere rechterlijke uitspraak kunnen worden gesteld, te weten dat de redenering van de rechter voor partijen te volgen is.

Dat het Uw Raad moge behagen om de beschikking van het gerechtshof te Amsterdam van 31 augustus 2010 te vernietigen. Kosten rechtens.

's‑Gravenhage, 30 november 2010

Advocaat