6.3.2.1 Geslachtsbepaaldheid van beroepsactiviteiten/voorkeursbeleid

In die gevallen waarin vanwege de aard of de voorwaarden voor de uitvoering van de beroepsactiviteiten het geslacht bepalend is, kan van de norm van artikel 3 van de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen worden afgeweken. In artikel 5 lid 3 WGB wordt een limitatieve opsomming gegeven voor categorieën van beroepsactiviteiten waarvoor het geslacht bepalend kan zijn. Te denken valt aan acteurs, mannequins, toneelspelers et cetera. Voorts is er een aantal bij algemene maatregelen van bestuur aangewezen beroepen waarvoor de uitzondering van artikel 5 WGB geldt.1

Op grond van artikel 5 lid 1 WGB kan onder bepaalde omstandigheden van de norm worden afgeweken, in het voordeel van een sollicitant. Het doel van deze voorkeursbehandeling is het wegnemen van de algemene achterstandssituatie van vrouwen op de arbeidsmarkt.2 Op grond van de oordelen van de CGB moet voor de toelaatbaarheid van voorkeursbeleid aan een aantal voorwaarden zijn voldaan.

Allereerst dient de achterstand van de groep die onderwerp is van het voorkeursbeleid, te zijn aangetoond en te worden gerelateerd aan het beschikbare arbeidsaanbod.3 Deze door de CGB geadviseerde wijze van bepaling van de achterstandssituatie van een groep in de onderneming, is door het kabinet niet gevolgd, omdat het Hof van Justitie EU niet de eis stelt dat het aandeel vrouwen bij de ondernemingen vergeleken moet worden met het relevante potentiële aanbod van vrouwen op de arbeidsmarkt. Ook om praktische redenen heeft het kabinet dit advies van de CGB naast zich neergelegd.4 Voorts dient de voorkeursregeling te waarborgen dat sollicitaties worden onderworpen aan een objectieve beoordeling van alle kandidaten, waarbij rekening wordt gehouden met alle criteria betreffende de persoon van de kandidaten.5 Tot slot dient het onderscheid in redelijke verhouding te staan tot het doel. De voorkeursmaatregel moet dus kunnen worden gerechtvaardigd door de mate van de achterstand.6 Uit dit laatste vloeit voort dat een grotere achterstand verdergaande voorkeursmaatregelen rechtvaardigt.7 Voorts zal in geval van een openlijke aanbieding van de betrekking, van de eventueel toe te passen voorkeursbehandeling mededeling moeten worden gedaan (art. 3 lid 3 WGB).8 De CGB heeft het kabinet geadviseerd om de mogelijkheid van voorkeursbehandeling naar alle gronden uit de gelijkebehandelingswetgeving uit te breiden. Dit advies is door het toenmalige kabinet niet overgenomen.9 De eis van evenredigheid tussen doel en gekozen middel impliceert dat een werkgever met enige regelmaat zal moeten vaststellen of de omstandigheden nog steeds zodanig zijn dat voorkeursbeleid is gerechtvaardigd.10 Dit past binnen de doelstelling van voorkeursbehandeling, dat als tijdelijk instrument wordt ingezet om feitelijke ongelijkheden op te heffen of te verminderen.11

Uit onderzoek blijkt dat tweederde deel van de werkgevers heeft aangegeven goed op de hoogte te zijn van de mogelijkheid tot het voeren van een voorkeursbeleid. Voorts is gebleken dat grotere werkgevers beter met dit beleid bekend zijn dan kleinere. Tot slot is vastgesteld dat eenderde deel van de werkgevers een actief voorkeursbeleid voert of in het verleden heeft gevoerd.12 Bij het bestuderen van branchecao's en ondernemingscao's is mij gebleken dat in een aantal cao's bepalingen over de emancipatie van vrouwen zijn opgenomen.13